Listado de la etiqueta: josé_maría_aznar

Vinte anos do «Prestige»

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo aos vinte anos da marea negra do Prestige:

Transcorridos vinte anos da marea negra do Prestige os responsables políticos que escolleron un rumbo suicida para o petroleiro non fixeron trazo ningún de autocrítica, ou sequera de dúbida racional, sobre as decisións adoptadas, ao tempo que minimizan sen rubor o prexuízo ambiental e económico (valorado pola Fiscalía en 4.300 millóns de euros) do vertido de máis de 63.000 toneladas de chapapote que chegou a case tres mil quilómetros de costa, entre Francia e Portugal, unha das maiores catástrofes de contaminación marítima do planeta. Unha vergonzosa ausencia de autocrítica daqueles políticos do Partido Popular, membros dos gobernos de José María Aznar e Manuel Fraga, que non asumiron responsabilidade ningunha, á que contribuíu o tortuoso procedemento xudicial iniciado hai unha década, sobre todo desde que se coñeceu a sentenza de 13 de novembro de 2013 que tras 200.000 folios de sumario concluíu que «non se podía atribuír a ninguén responsabilidade do ocorrido». Unha decisión xudicial decepcionante, emendada de forma parcial polo Tribunal Supremo en 2016 (que fixou 1.573 millóns de euros en indemnizacións) e polo Tribunal de Xustiza da Unión Europea en xuño de 2022, aínda que este proceso xudicial interminable e encerellado continúe aberto nos xulgados de Londres, que dirimen un complexo conflito de xurisdicións, sen que polo momento ninguén recibise un euro de indemnización.

A pesar dos afáns de mariñeiros e mariscadoras e da marea de voluntariado chegado de toda España, que defenderon e limparon de forma altruísta a costa, os efectos do chapapote foron devastadores sobre o ecosistema mariño deixando, como sinalou a xornalista Silvia R. Pontevedra, «un cemiterio mariño imposible de cuantificar», «unha desastre irreversible para algunhas especies». A Sociedade Española de Ornitoloxía (SEO-BirdLife) estimou de forma conservadora en 2005 que a cifra de aves mortas polo chapapote do Prestige oscilaba entre as 115.000 e as 230.000. Apenas a punta do iceberg dun impacto que afectou aos moluscos, peixes e mamíferos mariños, que nunca foron obxecto de estatística na cuantificación do desastre. Sen esquecer a presenza de piche (como lle chamamos na ría de Vigo, desde o vertido do Polycommander en 1970) no setenta por cento dos areais galegos e cantábricos, «galletas de cru» que dez anos despois daquela avalancha, seguían aparecendo na análise dun equipo científico da Universidade de Vigo. Como vítima colateral do Prestige foi Manfred Gnädinger Man, o artista alemán que despois de percorrer a costa atlántica decidiu quedar a vivir en Camelle e morreu de pena cando o chapapote destruíu o seu museo.

Certo é que a catástrofe do Prestige supuxo a reconsideración dalgunhas cuestións relativas á Seguridade Marítima e a loita contra a contaminación. Por ventura as embarcacións monocasco como o Prestige foron prohibidas para o transporte de hidrocarburos pola Organización Marítima Internacional dende 2005. Como por ventura, e non era sen tempo, que o servizo de Salvamento Marítimo conta hoxe con máis medios ca en 2002, o que facilitaría as tarefas de rescate en caso dun novo sinistro, nunca descartable no corredor marítimo galego polo que pasan diariamente varias ducias de buques que transportan mercadorías perigosas. Con todo, e a pesar de contar dende 2014 cun protocolo de emerxencias e resposta ante a contaminación do medio mariño,  hai moi serias dúbidas de que as decisións alí contempladas fosen adoptadas polos técnicos e non por políticos sen coñecemento ningún do mundo do mar, como sucedeu co Prestige. Unha cuestión que, probablemente, se abordaría de forma máis rigorosa se a competencia sobre esta materia fose transferida a Galicia, como propón o BNG ao fío da maior catástrofe medioambiental da nosa historia.

Xaora, dúas décadas despois continúa sendo extraordinaria a mobilización cidadá artellada a arredor das plataformas Nunca Máis e Burla Negra, que polo seu carácter altruísta, transversal, plural e interxeracional superaron calquera pretensión de ser controladas de forma partidaria. Unha expresión da vontade da cidadanía por asumir nunha situación excepcional as responsabilidades, como foi o caso da limpeza de areais e coídos, que non eran asumidas por unhas administracións que se amosaban incapaces, cando non incompetentes, para facerlle fronte a este monstro. Como semellante mobilización en clave inequívoca de país foi decisiva para que entrase en crise a hexemonía cultural que os gobernos de Fraga mantiveran ao longo de máis dunha década, abrindo un espazo inédito para algúns consensos de todo o arco parlamentario sobre temas estratéxicos, como foron o Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega (2004) ou a política sobre o libro e a lectura.

Chapapote

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao vinte aniversario da catástrofe do Prestige, ao fío da publicación do libro colectivo Chapapote coordinado e editado por Xosé Manuel Pereiro:

O 13 de novembro ás 15:15 horas fanse vinte anos desde que o Prestige, cando estaba situado a 28 millas (uns 52 quilómetros) de Fisterra, emitiu o seu mayday, a alerta mariña diante dun perigo de naufraxio inminente. O capitán, o grego Apostolos Mangouras, anunciaba así a existencia dunha greta no tanque 3 de estribor no casco do seu buque cargado con 77.033 toneladas de fueloil Mazut M100, en realidade residuos de refinaría de baixa calidade (popularmente chamados como chapapote, piche ou galipote). Unha vella embarcación monocasco abandeirada en Bahamas, procedente de San Petersburgo e con destino a Xibraltar, que dende entón e durante case seis días seguiría un rumbo suicida diante da costa galega, até partirse en dous e fundirse ás 08:00 horas do martes 19 de novembro nunha fosa entre 3500 e 4000 metros de profundidade, provocando un vertido tóxico de 22.000 toneladas que afectou a tres mil quilómetros de costa, inundando as rías galegas e impregnando ás de Asturias, Cantabria, País Vasco e mesmo Francia, unha das maiores catástrofes en contaminación marítima do planeta. Unha marea negra que xa na mañá do sábado 16 emporcara toda a praza de Muxía e salpicara algunha vivendas, fenómeno ao que o entón responsable de Pesca do Goberno de Fraga quitáralle ferro declarando que «non é unha marea negra, son manchas soltas».

Sería o comportamento errático das autoridades sobre o que facer co barco e sobre a escasa e a todas luces enganosa información que proporcionaban sobre o inicio do vertido, durante o tempo que pasou entre o SOS e o afundimento do Prestige, o que provocou a mobilización da cidadanía galega o 1 de decembro de 2002 en Compostela, na que se reuniron en man común até 200.000 persoas con cadanseus paraugas, unha resposta de emerxencia que se convertería en xornada histórica na que de feito naceu Nunca Máis, o seu lema, a súa bandeira (presente en milleiros de fiestras e escaparates) e o seu movemento civil como expresión de dignidade colectiva. Unha mobilización de corazóns petroleados, definición certeira do escritor Manuel Rivas, un dos catro fundadores de Greenpeace España (1984), á que seguirían outras moitas, sempre concibidas con espírito cívico, irónico e inconformista: A Marea Gaiteira do 6 de decembro en Compostela, a Procesión das cruces do día dos santos inocentes na Coruña, a resposta das afeccións no derbi do 4 de xaneiro de 2003 en Riazor, a marcha festiva de Burla Negra que percorreu as rúas Vigo no serán do Día de Reis, a cadea humana de 55.000 estudantes e 3.000 profesores e profesoras nos areais e cantís da Costa da Morte o 22 de xaneiro, os concertos expansivos comezados coa lectura do «Manifesto contra o silencio» en 150 cidades mundo adiante do 1 de febreiro, a Marcha das Maletas da Coruña do 9 de febreiro, a manifestación en Madrid do 23 de febreiro, até a manifestación en Bruxelas o 14 de xuño de 2003, entre outras.

Unha resposta ao chapapote encabezada polos mariñeiros das rías galegas, os primeiros en frear a marea negra coas súas propias mans. Como foi decisiva tamén a achega xenerosa da marea de voluntariado, miles de persoas chegadas de toda a península, que durante varios meses limparon as peores costras contaminantes que penetraron en praias e cantís. Unha resposta da sociedade civil que reclamaba seguridade marítima e medioambiental para que non se repetise nunca máis outra catástrofe como as que periodicamente estragaron a costa galega, marcando a cada xeración, dende o Polycommander (1970) na ría de Vigo, o Urquiola (1976) na baía coruñesa, o Casón (1987) na Costa da Morte ou o Mar Exeo (1992) diante da Torre de Hércules. Unha cidadanía que reclamaba información veraz dos medios públicos, RTVE e CRTVG, controlados ferreamente polos gobernos de Fraga e Aznar e capaces de retorcer a realidade até transformala a conveniencia dos seus responsables.

Vinte anos despois da catástrofe e tras unha década da lectura da primeira sentenza que axuíza os feitos, enredo xudicial que permanece aberto, publícase Chapapote (Libros del K.O., 2022), libro coordinado e editado por Xosé Manuel Pereiro, codirector da revista Luzes, un dos xornalistas que mellor coñece a catástrofe. Un libro no que o fío do relato dos acontecementos, ofrecido por Pereiro de forma moi precisa e detallada, dialoga cos textos doutros xornalistas que o amplían ou interpretan, dende o editorial de Manuel Rivas, pasando polas infografías e datos de Artur Galocha e Lara Graña, até as reportaxes de Arturo Lezcano, Lucía Taboada, Natalia Junquera, Marta Veiga, Xosé Hermida, Gonzo, Brais Cedeira e Silvia R. Pontevedra. Un relato colectivo que aclara o que e por qué pasou todo aquilo e como a catástrofe inflúe no presente e no futuro. Un libro oportunísimo que reivindica o valor do relato do Xornalismo, que recomendamos vivamente.

Onte 621: Oposición

José María Aznar ameaza en voz baixa coa posibilidade do seu regreso á primeira liña. Esquecendo lealtades de partido, non ten problema en exixirlle ao Goberno que baixe os impostos agora e «culmine a reforma laboral», o mesmo discurso que enuncia Esperanza Aguirre e o director de El Mundo. A pesar das políticas de recortes, a dereita española máis resesa non está totalmente satisfeita. Dende onte Mariano Rajoy conta con dura oposición. Para tremer.

Onte 558: Conmoción e pavor

Transcorridos dez anos do comezo da guerra de Iraq, recupero o artigo que con este motivo do inicio de semellante disparate publiquei tres días despois, o 23 de marzo de 2003, en Faro de Vigo. Aquela «Conmoción e pavor», o título da peza, foi un agoiro dun erro gravísimo para a humanidade que supuxo unha guerra aínda non pechada, do que a poboación civil iraquí foi a primeira vítima. Á vista do sucedido e do que aínda comezamos a coñecer, creo que o artigo non perdeu interese. Recupero o texto tal como apareceu publicado daquela, apenas actualizado ortograficamente:

Na mañá do venres pasado, despois da segunda noite de bombardeos sobre Bagdad, gardáronse en Wall Street, momentos antes da súa apertura, dous minutos de silencio solidario, “unha homenaxe a eses trescentos mil militares profesionais norteamericanos que de forma tan valente defenden a libertade”, informaba o correspondente económico do noticiario radiofónico. Instantes despois, os brokers novaiorquinos lanzáronse a desputar no parqué a súa carreira entolecida para recoller os primeiros beneficios deste “ataque intelixente e selectivo sobre as residencias de Hussein”, unha operación cirúrxica que estaba sendo todo un éxito: os índices comezaron axiña a repuntar, mesmo acadando unhas cotas espectaculares (a maior suba dos últimos anos), o dólar recuperábase fronte ao euro, os prezos do petróleo situábanse por baixo dos vinte e cinco dólares o barril, nunha inxección de optimismo que contaxiaba os índices bolseiros de todo o mundo. George Bush, Donald Rumsfeld e Condoleeza Rice, tres bos colegas en excedencia temporal do sector petroleiro, non poden agochar a súa satisfacción, o efecto da chuvia de bombas intelixentes funciona, o presidente, despois destes días tan estresados, poderá disfrutar do seu merecido fin de semana no rancho texano.

Porén, non hai o mesmo optimismo en Moncloa. O presidente volveu disgustado da xuntanza trimestral da Unión Europea en Bruxelas. Os vicepresidentes e asesores saben que non gusta destas convocatorias tan numerosas e aborrecidas, onde sempre hai que chegar a consensos e a el non o valoran como un estadista mundial que participou nunha cimeira histórica nas Azores. Cóntalles que soubo esquivar a mirada deses pacifistas antipáticos, eses fachendosos que se cren os amos dos valores europeos e que tiveron a ousadía de pedir que cese o ataque americano: “o gordo alemán e Chirac sentaron xuntos, fronte miña, pero eu non piquei, metinme nos papeis e a traballar”. Moncloa respirou aliviada cando viu nos xornais a foto con Tony, “fixemos un á parte de dous minutos para falar do noso e logo me despachei a gusto na roda de prensa”. Polo que agora está mais anoxado o presidente é polo que lle contan os seus dos pacifistas: “hai manifestacións non autorizadas de estudantes en moitas cidades, insúltanos e apúpanos diante das nosas sedes; os seguidores de Felipe González e os comunistas queren sacar tallada; algúns violentos chegaron a tirar ovos nun acto pre-electoral. Presidente, hai que actuar”. “Acougade, meus. Acebes xa deu as ordes oportunas. Insisitide no discurso de firmeza e seguridade, na nosa tradicional defensa da tolerancia e dos valores democráticos que o partido forxou nestes últimos sete anos. Na legalidade indubidable da 1441 e da 687, nos crimes do sanguinario Hussein, nos intereses económicos agochados dos franceses, nos nosos buques de apoio humanitario. Non sexades mixiriqueiros!, sabedes que temos argumentos de abondo para gañar esta batalla e o partido, que eu saiba, é unha pina. Acougade, prometéronme que isto acabará nuns días!”, insiste o presidente.

Os cidadáns conscientes do mundo, os millóns de pacifistas, desprezados ridiculamente polo presidente Aznar, os que escoitamos a radio, os que lemos os xornais independentes, os que contemplamos enrabexados na tele as imaxes da muralla de fogo e morte sobre Bagdad, os que nos manifestamos pacificamente contra este horror somos tamén vítimas desta grande operación de conmoción e pavor sobre a dignidade humana. Seres humanos que sufrimos a mentira, o cinismo como arma de actuación destes políticos dunha e outra banda do Atlántico que defenden a creación dun imperio unipolar por medio dunha guerra ilegal, inxusta, inmoral, motivada por tan indignos intereses de apoderarse dese elixir negro que emborracha as súas contas correntes. (“Por qué o noso petróleo está baixo as areas deles?”, preguntaba de forma irónica nun maxistral artigo contra esta guerra o escritor Eduardo Galeano). Por moito que eles digan, pouco lles importa aos promotores deste ataque a destrución dun país empobrecido e as vidas dos seus cidadáns castigados durante trinta anos polo réxime dun dictador miserable e agora polos seus “liberadores”. Somos os cidadáns conscientes do mundo os que temos a responsabilidade de parar esta guerra de mísiles e mentiras, participando de forma activa nas mobilizacións que reclaman a restauración da orde da legalidade internacional e na recuperación dos valores da cultura da paz que comparte a humanidade. Guerra Nunca Máis!