Onte 2124: «Cobiza», a novela de ciencia ficción de Reimóndez

Dende a súa primeira novela, O caderno de bitácora (Positivas, 2004), María Reimóndez non volvera utilizar os recursos narrativos ofrecidos polo xénero da ciencia ficción para deitar unha ollada de grande angular sobre o presente. Faino agora na novela Cobiza (Xerais, 2021), Premio Pinto e Maragota á diversidade sexual de xénero 2020, coa intención de abordar o proceso de construción do sexo e do xénero, as identidades e orientacións sexuais no marco das pandemias provocadas polo colapso ambiental do planeta e o seu quecemento global. Temas abordados nunha complexa e logradísima trama de ciencia ficción feminista e ecoloxista que se desenvolve tras a Gran Desconexión (GD), catástrofe planetaria debida a un fallo técnico provocado pola sobrecarga  eléctrica que as persoas pobres provocaron na rede de conexión dixital disposta para o avance tecnolóxico; en definitiva, bens e servizos da tecnoloxía dixital, da ciencia e da intelixencia concibidos só para aquelas persoas que puidesen pagalos.

Cobiza relata a peripecia da travesía oceánica de Dandara, Tassi e Seh-Dong, seres doutra caste, creados dende a materia vexetal das resinas, concibidos para vivir centos de anos sen dor nin doenzas ningunhas, cuxa existencia ficara oculta para o mundo, como concibira Luz a súa creadora, coa intención de que a humanidade volvese a súa esencia máis  primixenia. Escrita no período de pandemia, aborda algunha das cuestións esenciais do tempo presente como o valor da ciencia e a tecnoloxía, a escravitude sexual, a explotación dos ventres de alugueiro, a natalidade obrigada nos países empobrecidos… Un formidable negocio para unha corporación internacional, a poderosa Life Corps, capaz de proporcionar a solución (a vacina) para cada pandemia, mais que non ten outra orientación que a proporcionada pola cobiza, un monstro de rostro cambiante orientado a obter o máximo beneficio. Unha reflexión que na novela amplíase sobre o carácter da reprodución, a incomunicación e as posibilidades de colaboración, adquirindo unha dimensión moral xa que a cooperación e o coidado son dous requisitos básicos para a vida dos seres humanos.

Cuestión central na trama da novela, como é adoito neste xénero da ficción científica, é a descrición da organización dunha sociedade dividida entre os Recunchos e as Capitais (onde se fala a lingua única e só se preservou a onomástica das linguas propias), na que todo esta baixo o control do Sistema de Vixiancia Mundial (SVM) e onde cada persoa, seres humanos, seres híbridos e seres metálicos (os androides que traballan como «técnicos») están controladas e non poden saír dos límites permitidos para cada unha delas. Como tamén son fulcrais a abordaxe das cuestións ambientais, nun planeta onde os oceános foron ocupados polos plásticos, os animais salvaxes practicamente desapareceron e a alimentación é homoxénea e compacta, presentada por pastillas.

Con todo, a cerna de Cobiza está na esculca de María Reimóndez sobre o propio concepto do humano, sen divisións binarias e clasificacións establecidas pola anatomía. Que valor ten ter pene ou vaxina?  Que significa ser muller? Podemos ser o que desexemos? É posible desenvolver seres completos sen os vicios dos humanos? Onde queda o papel dos afectos?  Que alcance vai ter a Intelixencia Artificial (AI)? Reflexións sobre identidade e orientación sexuais, como sobre o futuro do planeta doente, na que autora despois de douascentas páxinas sen tregua, propón sementar a esperanza dun mundo novo.

Novela de ciencia ficción importantísima para a literatura galega, polo seu diálogo con clásicos contemporáneos, como O conto da criada de Margaret Atwood (2019 Irmás Cartoné), mais tamén decisiva no catálogo cada vez máis diversificado e amplo dunha autora esencial da literatura galega actual. Outra proeza literaria de Reimóndez que aventuro como un dos libros de excelencia deste novo ano. Recomendo non perdelo.