Cidade pesqueira

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao carácter de Vigo como cidade pesqueira:

Lalo Vázquez Gil, cronista oficial da cidade durante tres décadas, rescata nos seus Novos Retrincos da Historia de Vigo (Ediciones Cardeñoso 2005) un dos documentos máis útiles para entender a historia viguesa. Trátase do acordo asinado en Domaio o 29 de xaneiro de 1573 polos xustizas ordinarios (alcaldes), procuradores xerais, rexedores (concelleiros) e cinco veciños de cada un dos portos de Vigo, Redondela e Cangas no que se recolle as ordenanzas e estatutos da pesca da sardiña na ría de Vigo. Un documento esclarecedor para entender, como sinala con retranca Valentín Paz Andrade, que o mar dos trobadores é tamén o mar das sardiñas e, como fixera tamén o licenciado Molina en 1550 salientando a riqueza da sardiña e da pescada nos portos de Vigo, Bouzas, Baiona e Redondela, «que abastecían a Galicia e aínda a Castela e Portugal», a importancia do seu comercio, que obriga aos labores de carretado, escochado e prensado dos que se ocupaban milleiros de mulleres. Mais e sobre todo un texto que amosaba que dende hai case cinco séculos na ría de Vigo non podía botar as redes quen e como quixera, sendo a pesca unha actividade regulada polas autoridades e polos propios mareantes.

Revisar os termos daquel texto provoca hoxe sorpresa polo afán de facer unha pesca –empregando a terminoloxía actual– sostible, xa que as restricións fixadas pretendían «non facer dano á ría e a pesca dela» e obrigaban a todos os mariñeiros da ría de Vigo, como aos procedentes de Portugal, que no caso de contraviñelas perderían os seus aparellos ou serían multados con mil marabedís ou mesmo co cárcere, se fosen reincidentes. O acordo suspendía a pesca dende o venres á tardiña até a medianoite do domingo coa «intención de reparar o aparello» e regulaba o calendario da actividade dos cercos e dos xeitos: os primeiros sairían dende o 8 de agosto ao día de San Silvestre, final de ano; os xeitos, dende o primeiro de maio até a saída dos cercos; mentres se mantiña unha veda da pesca da sardiña dende o primeiro de ano ao primeiro de maio. O texto, ademais, regulaba as características das redes sardiñeiras, «que constarían de cento cincuenta e cinco mallas, segundo se adoitaba usar antigamente, porque sendo de máis faise moito dano á dita ría e pesca dela». Prohibíase o emprego dalgúns tipos de palangres, rascas e cazoeiras e establecíase as zonas da ría nas que se poderían botar certos aparellos.

Dende entón, a actividade pesqueira do Berbés, a nosa abella da ribeira, en metáfora afortunada do poeta Manuel Lueiro Rey, o primeiro pulmón económico da vila e despois cidade, asumiu diversas regulacións das súas actividades e limitacións das súas capturas, dende aquelas Ordenanzas da Carlos III de 1768 recollendo e unificando as normas tradicionais da pesca nas Rías Baixas, rescatadas do esquezo por Xosé María Álvarez Blázquez, pasando polas ordenanzas que regularon a actividade do corso, coincidindo coa chegada a partir de 1770 dos fomentadores da pesca e comerciantes cataláns ao barrio do Areal, até as máis recentes do século XX, da ampliación a 200 millas da Zona Económica Exclusiva (ZEE, 1982) e das severas limitacións establecidas coa incorporación da España á Unión Europea (1986). Regulacións que obrigaron a repensar o modelo de actividade pesqueira, e afectaron tamén ao empeño industrial dos sectores conserveiro, do conxelado e da construción naval, mais que tamén amosaron a vontade do sector pesqueiro vigués, agrupado dende 1964 na Cooperativa de Armadores de Pesca do Porto Vigo (ARVI), de asumir un modelo de pesca máis selectiva baseada en información científica e no principio de substentabilidade medio ambiental, económica e social como piares dunha actividade economicamente viable no marco da Política Pesqueira Común.

Unha reflexión xa presente nas angueiras do pioneiro Valentín Paz Andrade, promotor dos congresos internacionais de ministros de pesca, organizados coincidindo coas celebracións das diversas edicións da Wordl Fishing Exhibition (WFE 1973, 1985, 1991, 1997, 2003 e 2009), que contribuíron a colocar o porto de Vigo, e a propia cidade, como referente mundial dunha actividade pesqueira responsable. Preocupación retomada dende hai unha década pola celebración en Vigo con gran éxito (repetido a pasada semana) da Feira Internacional de Produtos do Mar Conxelados (Conxemar), iniciada co seu congreso no que se debaten os retos actuais e futuros da industria pesqueira. Nese contexto dirímese a actual batalla política e xurídica, tras o veto (probablemente precipitado) da Comisión Europea á pesca de fondo en 87 polígonos de augas comunitarias, que ameaza a actividade das flotas pesqueiras galegas. Como cidade pesqueira atlántica todo Vigo debe proporcionar apoio ao primeiro sector económico da súa historia.