Onte 800: Libro galego visible

No serán de onte Xerais celebrou cinco presentacións simultáneas das súas novidades. Pedro Feijoo presentou A memoria da choiva na libraría Libraida de Gondomar, Quique Costas O valego no Museo do Humor d eFene, Manuel Gago e Manel Cráneo Vento e chuvia na Couceiro de Compostela, Xosé Álvarez Pontevedra anos anos do medo na libraría Nós de Sanxenxo e Marina Mayoral ditou unha conferencia sobre O anxo de Eva na Biblioteca Pública de Foz. Actos que coincidiron, ademais, coa cerimonia de entrada na RAG de Fina Casalderrey, a quen tanto queremos na editorial. Un esforzo promocional teimoso e constante (levamos 280 actos en menos de ano e medio) que pretende contribuír a facer o libro galego máis visible nos espazos públicos e nos soportes dixitais. Un programa dirixido a públicos diversos, como pretendemos sexa a nosa oferta, que a vindeira fin de semana centraremos en Culturgal 2013, a gran cita anual da produción cultural galega, dirixida a todos os públicos, con especial atención ao familiar. Abrir espazos máis amplos de visibilidade social para o produto cultural galego é unha tarefa imprescindible, máis aínda en tempos de crise e precariedade das políticas culturais públicas, que convoca o esforzo de creadores, produtores e distribuidores da nosa industria cultural.

Onte 798: Rosa Aneiros coas lectoras de «Ámote Leo A.»

Compartín con Rosa Aneiros a presentación na libraría Couceiro de Ámote Leo A. Destino Xalundes coa participación moi activa trinta alumnos e alumnas de cuarto de ESO do IES Eduardo Pondal de Santiago. Foi unha sesión didáctica magnífica, preparada pola súa profesora Merche Espiño, arredor do mundo da creación literaria, da edición en lingua galega e a libraría cultural.

Na súa intervención Rosa Aneiros propúxolles aos lectores e lectoras deste primeiro volume da súa triloxía viaxeira que compartisen os libros e as lecturas, como unha forma de rebeldía. «A pesar de todo o que está sucedenco, non é verdade que se acabe o mundo, non é certo. Esta é a razón pola que escribín Ámote Leo A., xa que debemos ser capaces de loitar polo que queremos facer, abrir as pechaduras e as fiestras». Confesoulles a autora de Resistencia que nesta triloxía «quería contar esa rebeldía». «A viaxe de Leo é, tamén, unha viaxe cara o seu interior, para coñecerse. Non importan só as cidades que visita, tamén as persoas que coñece e os libros que le sobre a viaxe. Non esquezamos, como se di no propio libro, que aprender a viaxar e aprender o que queremos e o que non queremos.» «Quixen facer un libro moi optimista, unha viaxe que se gozase lendo. Mais tamén advirto que esta é a viaxe de Leo. Non pretendín facer unha guía de viaxe, nin que aparecesen todos os monumentos e lugares, son cada unha das cidades a través dos ollos de Leo».

Rosa Aneiros contestou despois as preguntas duns lectores e lectoras que desmiuzaron cos seus comentarios esta primeira entrega dunha triloxía, que a autora reveou xa estaba totalmente escrita. «É unha triloxía porque o que quería contar non cabía nun libro. Deixeime levar. O importante para min é ter a sensación de que o proxecto estaba completo.» Na quenda de intervencións das lectoras e lectores abordáronse cuestións como a morriña da protagonista, os seus diferentes estados de ánimo ao longo da viaxe, o tratamento dalgunhas escenas, o valor das descricións das cidades e dos propios personaxes, a tensión da trama, o sentido do título… Unha magnífica sesión arredor da lectura do primeiro volume de Ámote Leo A. que se alongou case dúas horas.

Onte 797: Rosalía negra

Onte presentamos na Libraría Paz de Pontevedra A memoria de choiva de Pedro Feijoo. Foi unha conversa a tres bandas que moito pagou a pena e sempre lembrarei. Mais a que podo recomendar moi vivamente é a magnífica entrevista que o equipo de Galicia por diante do Kiko Novoa mantivo onte con Pedro. Como tamén a primeira e entusiasta anotación da lectura de Gracia Sanctorum, que confesa estivo secuestrada por Feijoo durante a fin de semana, ou estoutra do xornalista Ramón Rozas no seu blog. É unha beizón escoitar a falar a Pedro Feijoo sen complexos da súa intención de ofrecer un best seller en galego e da súa intención de ampliar o perímetro de lectores e lectoras na nosa lingua. Por estas primeiras impresións semella que o narrador vigués volveu conseguir o seu obxectivo que os lectores e lectoras sexan protagonistas principais da súa historia, desta volta a dunha Rosalía negra, rabiosamente moderna, un xeito moi orixinal de celebrar este ano rosaliano.

Onte 793: «A memoria da choiva» no Modus Vivendi

Volvimos ao Modus Vivendi para a première diante da prensa da agardada novela de Pedro Feijoo A memoria da choiva. Chema recibiunos cos brazos abertos para agarimar a aparición dun libro co que cremos o autor d’ Os fillos do mar acadará a súa madurez como narrador de longo alento e de públicos diversos.

Comezou Pedro Feijoo a súa presentación cualificando A memoria da choiva coma un thriller literario cuxa trama principal xira arredor dunha cadea de crimes, mortes moi violentas que se producen en Compostela durante os dez días anteriores ao 17 de maio de 2013. «Como pretendín na miña primeiraa novela, propoño ao lector un desprazamento polo tempo, para comprender o que está sucedendo no presente, neste caso hai que viaxar ao pasado para desvelar un segrego arredor de Rosalía de Castro.» «Creo que é importante coñecer o pasado para comprender o presente e construír un futuro un pouco mellor.» Despois Pedro confesou os dous compromisos que asumiu cando iniciou a súa andaina como narrador. O primeiro, un compromiso cos lectores e lectoras, «nos meus textos quen manda é o lector, propoño entretemento por medio de textos estensos nos que na medida do posible exista un ritmo trepidante, razóns abondas en cada páxina para seguir lendo». Segundo, un compromiso co país e coa nosa cultura, con nós memos. «Crin e creo que se pode abordar o formato bestseller e enchelo de contidos que teñan como centro Galicia». «Neste libro quixen apostar todo, é o máis galego dos bestsellers posibles. Quixen construír unha historia sobre Rosalía, xa que ela é a nosa icona, o noso tótem, o que todos os membros da tribo veneramos e respectamos. Quizais a pregunta podería ser, se Rosalía está tan presente, que necesidade había de facer unha novela con Rosalía ao fondo? Penso que a explicación está en que todos recoñecemos a Rosalía, mais outra cousa ben diferentes é coñecela. Debaixo dese mito vello, hai unha muller moderna, mesmo para hoxe. Quixen que as páxinas d’ A memoria da choiva convidasen a sentir esoutra Rosalía, que os lectores e lectoras sentisen os seus versos, máis alá do mito que nos chegou. Hai outra parte da súa figura que non a podemos coñecer, nin existe sequera unha grande biografía de Rosalía, houbo un traballo de borrador que nos impide chegar a desvelar aspectos da súa vida, mesma da súa árbore xenealóxica, da súa descendencia, sabemos que tivo sete fillos e ningñun neto. Tirando dalgúns deses fíos construíronse as páxinas d’ A memoria da choiva, con moitos versos, moita sangue, moito amor e moito odio.»

Feijoo respondeu despois ás preguntas dos xornalistas. Fíxo fincapé na importancia para el da memoria e do proceso de documentación sobre a cuestión rosaliana, «onde as pezas estaban moi separadas e aínda faltan ocos por cubrir». Sobre as localizacións en Compostela, contestou que utilizara a fórmula das novela anterior, «nas miñas novelas as localizacións nunca son casuais, un xogo que os lectores poden identificar». Por último, cando se lle preguntou sobre se tiña unha presión extra despois do éxito d’ Os fillos do mar, Feijoo contestou que comezara a escribir esta novela cando a primeira comezaba o proceso de promoción. «Naquel proceso houbo moito agarimo dos lectores e lectoras, houbo unha confirmación do que eu pretendía. Foi un ambiente de traballo no que me sentín moi cómodo».

Onte 787: «Historia de Galicia» en Andel

Na primeira presentación na nova e comodísima libraría Andel de Vigo (merecidos parabéns para Xaime e Concha Nogueira), xuntáronse máis de medio cento de persoas para escoitar a intervención de Anselmo López Carreira arredor da súa recente Historia de Galicia.

Comezou Anselmo López Carreira definindo a súa obra como «un traballo sintético, un compendio, un resume sobre historia de Galicia», «unha obra cunha clara vontade divulgativa e un enfoque interdisciplinar». Tras repasar os precedentes máis recentes deste tipo de historias xerais, desenvolveu as dúas trabes iniciais da obra. En primeiro lugar, a introdución dun capital dedicado á Xeografía («O país»), xa que «esta disciplina pode determinar a Historia, condiciona a forma de relacionárense as sociedades humanas co medio, onde nace a nación», máis aínda cando «a xeografía explica a historia do noso mapa político». En segundo, o capítulo dedicado á Historiografía. A este respecto salientou «a puntualidade coa que Galicia chega a ter historia», «a historias de Galicia de Vicetto, Murguía e López Ferreiro, aínda que este a presente como Compostelana, coinciden coas doutros estados nación». Porén, «esa dimensión historiográfica non avanzou coma a fixo a catalá, houbo períodos de paralización e outros de recuperación, como o que supuxo a Xeración Nós».

Para Anselmo a novidade principal da súa historia foi «cambiar a posición desde a que se observa a historia do propio país». «A historia de Galicia até agora estivo feita dende fóra de Galicia. Trátase de facer a historia de Galicia dende Galicia». Investir este procedemento é esencial para a nación, xa que «a nación é un produto histórico, produto dun proceso de acontecementos e da convivencia durante séculos». «Ofrecer unha historia de Galicia vista dende nós, na que a nación galega sexa a protagonista da historia, esa foi a miña intención».

Debullou despois os aspectos que consideraba máis destacados da obra. En primeiro lugar, o debate arredor do celtismo, onde existen posicións moi antagónicas. En segundo, o do reino medieval, «non esquezamos que Galicia foi reino até 1833, o primeiro reino de Europa occidental, o mesmo o primeiro reino que acuñou moeda». En terceiro, o proceso de vertebración da nación, unha secuencia que identifica na Irmandade, que continúa coa Ilustración e coa revolución Industrial, protagonizada en Galicia por cataláns». Por último, o libro dedica a súa atención á historia do nacionalismo nas súas diferentes etapas, á Sublevación de 1936 e á Restauración postfranquista. Rematou a súa intervención López Carreira advertindo que nas páxinas finais da obra acéndese unha alarma, «estamos nun momento de perigo, o país como tal pode desaparecer».

Onte 784: Culturgal 2013

Presentouse onte en Pontevedra o Culturgal 2013, o da corresponsabilidade, a palabra que na presentación utilizou en varias ocasións Xosé Aldea, o coordinador desta feira das industrias culturais de Galicia. Un Culturgal que baixou o seu orzamento de forma moi significativa até os 130.000 euros e sufriu unha importante redución do patrocinio da Xunta de Galicia nun 55% con respecto á edición de 2012. Un novo escenario económico que obrigou á asociación Culturgal a repensar o modelo de xestión e a procurar o financiamento privado a cargo dos expositores, provedores e do propio público. Os organizadores solicitan a corresponsabilidade do público, ben sexa por medio dunha entrada voluntaria, que acreditará a quen a pague coma un micropatrocinador, ou polo pagamento de entrada em cinco dos espectáculos teatrais e musiciais (entre eles o concerto de Kepa Junquera e os seus amigos galegos, o prato forte do programa).

Nos tres días deste sexto Culturgal participarán 70 expositores (unha cifra superior a do pasado ano) e organizaranse 125 actividades dirixidas a públicos diversos en cinco espazos diferentes. Alongouse o horario, sen interrupción de 11 da mañá ás 9 da noite; reforzouse o servizo de hostelaría (xantar a 10,00 euros) e solictouse a participación do público para outorgar un premio á mellor iniciativa cultural. A celebración do primeiro encontro de clubs de lectura, a presentación de novidades educativas dixitais, o lanzamento da revista Luzes, a celebración de 20 anos de Bravú, as conversas de salón que Teresa Cuíñas, Montse Dopico e Camilo Franco manterán con Pedro Feijoo, Diego Ameixeiras, Rosa Aneiros, Luis Rei Núñez, as presentacións de Vento e chuvia de Manuel Gago e Manel Cráneo, e d’ O raposo e a mestra de Manuel Rivas e Jacobo Fernández Serrano son algunhas das actividades nas que participaremos.

Desde a primeira edición, concibimos Culturgal como unha grande proxecto de país, como unha cita anual imprescindible dos profesionais das industriais culturais de Galicia. Mais tamén como cita na que os públicos tivesen o maior protagonismo e a posibilidade de atoparse cos artistas e coñecer as principais novidades do ano. Un espírito anovado e profundizado neste Cultugal 2013. Anotade nas vosas axendas, 29 e 30 de novembro, e domingo 1 de decembro, Culturgal en Pontevedra.

Onte 780: «A miña primeira Rosalía»


Neste Samaín de vento e chuvia, atrevémonos a coller a autoestrada esvaradía para asistir no serán de onte ao concerto compostelán d’ A miña primeira Rosalía. A pesar da violenta bategada, sobre todo ao regreso na noitiña, moito pagou a pena a viaxe. Unha ducia e media de artistas, convocados pola teimosía de Xosé Lastra, o argalleiro deste proxecto, continuidade do iniciado o pasado ano con O meu primeiro Celso Emilio, desenvolveron no escenario dun Principal petado as doce cancións do libro disco homónimo de Xerais.

A hora e cuarto do concerto foi de exaltación da poesía rosaliana a ritmo de música galega de raíz, coa presenza de inequívocos momentos jazzísticos: Unha excelente combinación á que non foron alleos os arranxos de Xurxo Varela e Nani García, sobre once temas rosalianos e a famosa homenaxe de Curros á autora de Follas novas. Como era de agardar, no concerto inundouno todo a voz excepcional de Xiana Lastra, que acada cotas memorables en temas como «O ceo azul clarísimo» de Rodrigo Romaní e, sobre todo, en «A xusticia pola man», unha canción composta e arranxada por Pablo Sebio expresamente para este proxecto. A interpretación excepcional de Xiana Lastra (dificilísima pola escala tonal na que se ten que mover) deste primeiro poema galego de rebelión, apoiada pola narración de Mini, foi un dos momentos máis emocionantes e aplaudidos do serán. Magníficas foron todas as interpretacións de María Manuela, ilustradora tamén do libro, bordando os temas populares como a xoldra de «Imos bebendo», con todos os músicos e os bailaríns sobre o escenario. Potentes e clarísimas, como é adoito, as de Mini e Mero, dous grandes mestres da nosa música popular, nas que merece unha mención á parte «Lévame a aquela fonte cristaíña», composta polo propio Mero, canción chamada a se converter nun novo himno rosaliano. Un concerto que sempre foi a máis, co apoio que nas pezas finais achegaron aos músicos deste proxecto artístico dirixido por Xurxo Varela o gaiteiro Anxo Lorenzo, a pandereteira Olga Brañas e os bailaríns Marcos e Gabriela.

O proxecto «A miña primeira Rosalía», que ten o seu corazón no libro cedé de Xerais, que chegará ás librarías galegas nos vindeiros días, amosa tanto o talento artístico deste excepcional grupo de músicos como o seu afán de homenaxear a unha Rosalía sempre viva, moderna e rebelde. «A miña primeira Rosalía» continuará por outras localidades do país. Aconsello non perder este concerto, é unha marabilla!

 

Onte 778: «Vento e chuvia»

Memorable presentación espectáculo do proxecto «Vento e chuvia. Mitoloxía da Antiga Gallaecia» de Manuel Gago a que onte tivo lugar na igrexa da universidade compostelá. Na primeira parte o profesor de Historia Antiga da USC Marco García Quintela, Manel Cráneo, o ilustrador, e Manuel Gago, o autor do texto e deste proxecto de edición estendida, presentaron os contidos principais do libro e dos materiais adicionais. Insistiron todos os tres no esforzo realizado de reconstrución visual e de humanización dunha sociedade concreta, a da sociedade da Idade de Ferro, anterior á invasión romana. Cráneo desvelou con detalle o proceso de creación de cinco das imaxes principais «dunha obra que alumbra a existencia dun riquísimo panteón de deuses e deusas na Idade de Ferro, capaz de crear unha pequena mitoloxía». Gago encadrou o proxecto no esforzo por poñer o patrimonio no centro do debate cultural. «Vento e chuvia é unha ollada sobre un período que deixou unha fonda pegada no noso patrimonio dende unha abordaxe transversal, no que están presentes disciplinas como a arqueoloxía, a historia, a toponimia e a onomástica». «Un proxecto no que se mesturan a investigación, a divulgación, a fantasía e a literatura». Tras estas intervencións, as máis de duascentas persoas asistentes gozaron durante máis dunha hora da representación dalgúns dos textos do proxecto a cargo de Soledad Felloza, Anabel Gago, Belén Constenla e Avelino González. O libro estará dispoñible nas librarías galegas a partir de finais da vindeira semana. O 15 de novembro en Biblos de Betanzos e  22 na Libraría Couceiro de Santiago e o 1 de decembro en Culturgal os autores presentarán o «making off» do proxecto e asinarán exemplares do libro. Un proxecto de edición híbrida moi coidado e novidoso do que nos sentimos moi orgullosos e esperanzados. Parabéns moi merecidos a Gago e Cráneo.

Onte 759: Première de «Cadeas» en Betanzos

O salón Azul do Liceo de Betanzos encheuse na première de Cadeas, a novela de Xabier López gañadora do Premio Xerais 2013. Foron as palabras agarimosas e xenerosas de Pilar Vázquez Rodríguez, presidenta da Asociación Cultural Eira Vella, ás que abriron unha presentación na que o xornalista Iago Martínez, membro do xurado que outorgou o premio, falou na súa calidade de privilexiado lector.

Comezou Iago confesando que a do xurado «foi unha elección difícil, xa que me atopei con algo que non contaba, discutindo sobre o que cada un entendemos por literatura.» Definiu Cadeas como «un mosaico de vinte historias moi diversas entre si, marabillosamente ben escritas, elaboradas cada unha delas con cadansúas ferramentas específicas, froito do traballo dun narrador ventrílocuo capaz de artellar cada unha das historias sen a distancia cínica da postmodernidade.» «Cadeas é, ademais, un fresco do século XX sobre a dominación e a violencia. Unha reflexión sobre a imposibilidade de escribir unha vida ou episodios históricos como o sucedido no século pasado.»

No seu discurso, Xabier López definiu Cadeas como «unha serie de historias que enganchan unhas con outras referidas á dominación e a violencia, focalizadas no que foi a historia de nós durante o século XX, dende as guerras coloniais de Cuba e Sid Ifni.» Adiantou o autor algunhas referencias temáticas a seguir na novela: a presenza do leite condensado, da cerveza, dun reloxo, de diversas castracións e orellas cortadas. «Cadeas é unha novela sobre a busca, mesmo sobre a busca do lector e a dominación e o sometemento que ten o autor procurando o lector.» Referiuse, despois, a presenza de Rafael Dieste e Manuel Antonio nas páxinas da novela, como «dúas formas diferentes de encarnar os retos colectivos, o do intelectual comprometido e o do iconoclasta.» Explicou algúns dos retos técnicos afrontados no texto e rematou expresando a súa satisfacción polo resultado: «O último que escribo é sempre para min o mellor que escribín. Creo que Cadeas é a miña novela máis ambiciosa, recupera o pulso que tiven en Doutor deus ou nalgunhas das miñas primeiras novelas.»

Onte 756: «Dióxenes en Dolorida», a presentación en Económicas

Excelente presentación na Facultade de Económicas da USC de Dióxenes en Dolorida, a novela de Ignacio Vidal Portabales gañadora da XXXª edición do Premio Blanco Amor de novela longa. Tras máis de tres décadas de funcionamento, a facultade compostelana acollía por vez primeira a presentación dunha novela, un fito que salientaron con gozo varios profesores do centro que acompañaban ao autor, profesor de Dereito Mercantil.

A intervención principal do acto correspondeu ao escritor Xesús Rábade Paredes, gañador do Premio Blanco Amor en 2006 por Mentres a herba medra. Comezou salientando que «a novela de Ignacio aborda un tema tan vello coma a humanidade con técnicas moi modernas e innovadoras». «Trátase dunha viaxe á fronteira do delirio, o dun Dióxenes en corentena, un Dióxenes en pelotas, un Dióxenes fuxindo para atoparse». Advertiu, despois, que esta era «a primeira novela publicada de Ignacio, mais non era a súa primeira aventura literaria; sei que detrás hai moita experimentación e unha formación literaria sólida, moita lectura do corpus literario galego». Citando a frase de Cunqueiro, «contar claro, seguido e ben», Rábade salientou que a novela podía lerse en dous planos, como unha entretida narración de aventuras ou como un auténtico manancial sobre a condición humana. «A novela aborda o fracaso dunha parella, a perda de autoestima dun dos seus membros, o liderado do protagonista sobre outros tres inestables, a desposesión e o regreso até os brazos da amada». «A escritura dos cadernos de Dolorida, as anotacións de cada un dos personaxes dende as marxes da realidade, permite unha actitude libre e desposuída para facer a crítica do mundo que lles arreorea».

Para Rábade, «a narración de Dióxenes en Dolorida amósase rica, variada, plural e moi complexa». «Unha narración polifónica, onde os puntos de vista, os xuízos contrastados relativizan e reestablecen as cousas ao seu xusto punto de equilibrio». Para o presentador «a novela ten unha firme arquitectura, onde o humor funciona coma unha estratexia narrativa, manifestándose en todas as súas gamas, ironía, retranca, sucesos levados ao absurdo, imaxes en esperpento. Como en Cunqueiro utilízase o sorriso comprensivo, que ilumina as difusas fronteiras entre o correcto e o incorrecto, entre a loucura e a cordura». Rematou Xesus Rabade resumindo que estabamaos diante dunha novela «ben contada e ben escrita, onde os sucesos flúen coma na vida mesma».

Ignacio Vidal Portabales na súa intervención expresou as razóns que o levaron a escribir unha novela «na que tratei de recoller as tensións veciñais nunha vila na que todo o mundo se coñece». Dióxenes en Dolorida será presentada o 15 de outubro en Fene, concello organizador da XXXª edición do Premio Blanco Amor de novela longa.

Foto: Helena Villar Janeiro (Moitas grazas).