No Teucro

/en /por
Día de viaxes e xuntanzas. Primeiro fun a Teucro onde nos reunimos con Luís, o concelleiro de cultura máis salado e futurista que coñezo. O proxecto de organizar un grande Salón do Libro e da Industria Cultural ao remate do ano (o noso modelo é o de Durango) parece factible. No xantar, moi saboroso, pasámolo de medo rexoubando. Mágoa!, ter que arrear co café ás presas para Compostela e participar na que, cría sería, a derradeira xuntanza da Comisión do Libro. Afortunadamente, aprobamos o borrador da lei, mais a xuntanza quedou un chisco deslucida. Lamento non estar máis fino no debate cando un dos participantes acusou aos editores de vivir durante vinte anos das subvencións. Unha afirmación prexuizosa e inxusta que, por riba, non obedece á realidade. Acordamos traballar sobre un borrador do Plan de Lectura e manexar nova documentación, pouco coñecida entre nós, para intentar, así, rematar o documento no mes vindeiro.

Terra. Lingua. Cultura

No Teucro Luis agasallounos cuns novos cedés e Miguel coas novas conversas con Beiras. Xa teño ganas de debullalo. É un xénero que me presta e, por riba, o libro preséntase con moito interese e un depoimento do protagonista.

No coche viñen remoendo a idea de promover unha entidade transversal parecida ao Ómnium catalán. Terra. Lingua. Cultura. Tres eixos para o traballo cívico que precisamos. Debemos promover un novo tipo de asociacionismo cultural. Non abrirlle as portas nin a desolación nin ao desánimo, insistir, non desistir, penso cando chego á nosa cidade revolcada.

U-la edición en galego?

/en /por
Teño tres exemplares que recibín con cada un dos xornais impresos que comprei onte. Ningún deles está en galego. No País de hoxe aparece unha nota de desculpa lamentando o erro que supuxo que na súa edición de Catalunya se agregasen exemplares non editados en catalán. A quen teño que reclamar en Galicia?: A cada un dos xornais que distribuíron a edición só en castelán? Á Delegación do Goberno? Á DXPL? Quen garante os meus dereitos lingüísticos de recibir información pública na nosa lingua? Que voces dos partidos se pronunciaron para denunciar esta discriminación lingüística tan clamorosa?

Ae fond kiss

Sei da nova película de Loach por dous novos blos: Infixo e Café instantáneo. Elegantes e magnificamente escritos. Seguireivos, benvidos!!!

A boa sorte

Outra benvida: a da nova editora galega Xixirín, promovida por Daniel Rozados. Recibo o seu primeiro título, a tradución dun dos best sellers do pasado ano, que aborda as claves da prosperidade ou, falando con menos eufemismos, as claves para converterse en millonario. Abrín o libro e topei cunha das citas máis coñecidas de Woody: “o noventa por cento do éxito consiste sinxelamente en insistir”. Pregúntome se na edición, insistindo o noventa e cinco ou máis por cento das veces, como é posible que, aínda así, fracasemos? Lerei con atención o primeiro libro editado por Daniel.

O xesto de Castrillo

/en /por
Sae publicado no Faro o artigo que enviei sobre os efectos da saída de Castrillo. É de xustiza salientar que o balance do seu traballo (13 anos no concello) foi positivo, aínda que tamén non se pode negar que a súa saída era unha medida imprescindible (chega tarde) para iniciar o proceso de restauración da esperanza da maltreita esquerda viguesa, sometida aos “tapóns” do disenso e a rixidez que supoñían tanto a súa presenza como a de Bartleby Mariño.

A marcha de Castrillo non vai supoñer unha moción de censura, mais creo vai permitir que o BNG poida retomar a iniciativa perdida e acometer unha nova estratexia, seguramente máis vencellada á democracia cívica, consolidando, con tempo suficiente, o novo liderado municipal de Olveira.

O miolo do asunto está no que poida facer o PSdeG-PSOE diante deste xesto do Bloque, que semella pretende tender unha man dun entendemento municipal futuro en Vigo, ao tempo que visualizar a posibilidade real dunha alternativa progresista tras as eleccións autonómicas deste ano. Témome que o xesto será imperceptible ou irrelevante para Mariño, Blanco e Vázquez, persoas para as que unha Xunta coaligada sería un grave contratempo para os seus intereses. Unha cousa é o que se di e outra a que se fai.

Librarías galegas

É interesante a reportaxe sobre o futuro das librarías especializadas. O traballo de Couceiro e Andel polo libro galego-portugués é heroico.

Sutilezas

/en /por



Lois Greenfield, American Reportory Ballet.

Vaia artigo do Rivas!

Dúas mostrar da sutileza que procuramos na creación cultural.


Tintas galegas

/en /por
Xantamos en Gaifar con Carlos e don Álvaro Álvarez Blázquez. Repasamos o estado da catalogación da obra de Serigrafía Galega, a experiencia máis notable de popularización da arte contemporánea galega nos anos do tardofranquismo, e da necesidade de asegurar que no futuro a colección poida quedar a cargo dunha institución pública. Don Álvaro, pertence a xínea dos Álvarez, conserva aos seus oitenta e catro anos unha lúcida memoria do pensamento galeguista e republicano. Sempre é un privilexio participar na súa conversa, lúcida e informadísima sobre todo o que acontece.
Pola tarde, reviso con Carlos o estado dos proxectos que nos está preparando: pechamos esa Coruña por Ferrer da que tanto temos falado e acordamos a estrutura definitiva da Fotobiografía de María Casares (1922-1996), que pretendemos editar en setembro do vindeiro ano, con motivo do décimo aniversario do pasamento da actriz. A coruñesa, filla do presidente republicano, a actriz galega máis internacional do século XX, apenas é recordada en Galicia (só unha rúa en Torre); sen embargo, levan o seu nome rúas de Málaga, Almería, Badaxoz e Aviñón (Francia toda recoñeceuna como un patrimonio nacional indiscutible). No seu libro de memorias deixou escrito que lle “gustaría morrer amodiño en permanente estado de alerta” (unha desas citas famosas que impresionan). Non estaría de máis que, antes de rematar a edición desta fotobiografía, poder ler esa Residente privilegiada (debe ser difícil de atopar) e ver Orfeo, un dos seus filmes inesquecibles. A Casares é outro capítulo da nosa cultura do exilio que tan pouco coñecemos.

Maré

/en /por
Ten moita razón Jaureguizar. O traballo de Maré é moi valioso. No cativo mundo cultural galego (éche máis pequeno do que cre a maioría) sofrimos do andazo dos prexuízos e das máis chuscas clasificacións apriorísticas, razón pola que resulta necesario salientar contribucións como as de Lopo e a súa xente. Xeralmente as opinións sobre a cultura (sexan as dos creadores, editores ou mediadores) son rotundas e pouco matizadas. Empréganse para opinar os mesmos criterios dos xogos dos pequechos: “Gústame / Non me gusta”; ou aqueloutro máis propio dos maiores: “Quérote / Ódiote”. Existen poucos matices e escaso interese por abrirse á sorpresa ou ao aire novo que pode chegar de calquera recunchiño, por moi afastado ou achegado que for. En Galicia, na cultura galega, falta curiosidade.

Maré combate ese andazo simplificador realizando un seguimento constante da nosa produción cultural cun criterio aberto e xeneroso. Se isto non abondase, semanalmente, agasállanos coa RDL, esa rareza engaiolante da que hai poucos precedentes na prensa española. Seguimento que, sendo xustos, tamén cómpre gabar noutros espazos, como no admirable Diario Cultural de Romaní ou no Faro da Cultura de Pena.

No noso debate político e cultural (se podemos falar de que exista un verdadeiro debate) faltan maiores doses de sutileza, elegancia, imaxinación ou humor, as armas coas que conta a creación cultural. Sobran os litros de vitimismo e cainismo que, en doses narcotizantes, nos asolagan coa súa simpleza. Semella que existise un xen galego destinado á crítica banal e arrogante, fundamentada en esencias que se esvaen coma o fume. Hoxe a resistencia cultural (a vía da disidencia fronte o lixo homoxeneizador) non se constrúe con certezas (escasas, supoño), senón coa capacidade de mirar cara os vagalumes do horizonte que case non sabemos interpretar.

Ten razón Jaureguizar. Maré non debe faltar na nosa lista diaria de favoritos.

Como mostra de sutileza e elegancia aí temos as traducións galegas coas que nos agasalla Kavafinho. Hoxe, “O albatros” de Baudelaire. Cadrando as rimas. Beizóns para el.

Noticia de Gulliver

/en /por
Na oficina tiven unha mañá de entrevistas. A primeira hora o profesor Ripalda entregoume o seu orixinal definitivo do Libro das fontes. Sei que detrás de cada unha destas humildes construcións singulares hai unha comunidade. A auga fonte de vida. Vai quedar un libro ben curioso e do que non coñezo precedentes.

Logo chegou Luis con noticias de Gulliver Ferreiro. Outra fonte de novidades: apareceu un poema disperso publicado en Ribadeo e unha partitura de Enrique dedicada ao escritor da taberna do galo (non sabía da súa amizade). O máis interesante, sen dúbida, foi a noticia da aparición dun fachico de textos narrativos, que, quizais, poidan pertencer ás inconclusas Memorias de nunca. Debe valoralos Moncho. Volvimos ao tema recorrente de Venezuela e á necesidade de restaurar definitivamente a súa memoria luxada polos ananos. O que sucede co noso Gulliver é paradóxico: nesta cultura tan necrolóxica é, sen embargo, dificilísimo recuperar a memoria e a obra dun dos nosos máis grandes poetas. Seguiremos teimando. Luis recomendoume a lectura do Manifesto de Caracas en defensa da humanidade do que tiña noticia por Farruco, o vice ministro de cultura galego do governo bolivariano.
Ao mediodía arrei, entre unha choiva do demo, para Muralla. Cando regresaba souben pola galega da demisión de Lois. Como alcalde fixo un traballo moi digno e insuficientemente recoñecido; agora, sen embargo, precísanse caras novas e, sobre todo, unha estratexia audaz para restaurar a esperanza da maltreita esquerda de Sal. Restaurar, tecer e destecer coma Penélope na tea dos nosos soños.

Lavandeiras en Fronteira

/en /por
No faladoiro da mañá debatemos de máis sobre as consecuencias políticas do Plan Ibarretxe. Non é doado introducir racionalidade nesta polémica cando se manexan posicionamentos que impiden calquera tipo de acordo. Convénzome, unha vez máis, de que deberiamos centrar o noso interese máis sobre como desenvolver os criterios de reforma do noso ca en participar nestas especulacións estériles sobre unha cuestión que, en todo caso, se dirimirá nas vindeiras eleccións de maio, o auténtico referendo para Euskadi.

Logo recollín a N. e fomos a Fronteira, onde quedáramos co pintor Xosé Luís de Dios. Concretamos a edición ilustrada d´O lapis do carpinteiro, que pretendemos publicar este ano na colección conmemorativa do XXV aniversario. Foi unha hora e media intensa e gozosa no seu estudio. Rodeados dos lenzos das súas lavandeiras inconfundibles, representacións da vida como realidade laboriosamente construídas, De Dios, moi agarimoso e entusiasmado polo proxecto (el xa fora o autor da ilustración da cuberta do libro de Manolo), insistiunos en que a disidencia é a única forma de resistencia na civilización occidental. Un discurso lucidísimo, rebentado polo humor. Xenial !!! Ao mediodía, marchamos cara a Auria, cargados de melancolía, onde concretamos un novo proxecto de texto (o xénero máis complexo do noso traballo).

Hoxe o día non deu para moitos foguetes máis. Contesto a Nelson de Matos e prometo que xantaremos o mes vindeiro onde naceu Portugal. Recibo unha proposta moi interesante sobre a publicación de blos (concretala). Por fin, no día atopo un artigo luminoso; Rosa ten razón semella que vivimos nunha espiral de silencio. Antes de deitarme lerei un dos poemas de Kavafinho (outro descubrimento dos blos galegos!). Mañá viaxarei a Muralla. Este é un mes para pechar proxectos. O tempo xa comeza voar.

Galego de rebaixas

/en /por
O galego vende por que está nas rebaixas. Non fixo falta que a Mesa argallase unha campaña específica, como sucedía hai anos, para que moitos comerciantes empregasen a eficacia emotiva da nosa lingua como o mellor argumento para anunciar as súas ofertas desta tempada. O valor engadido e a eficacia como reclama comercial da publicidade en galego xa fora sinalada por diversas investigacións sociolingüísticas. Por fortuna, xa contamos cun número aprezable de empresas que se veñen singularizando polo emprego do galego na súa publicidade, salientando así a utilidade da lingua no eido empresarial.

Sen embargo, esta semella non ser a opinión do medio que promove a edición dos fascículos, Galicia siglo XX que apareceron onte por vez primeira nos quioscos. Unha obra moi prometedora e atractiva, dirixida polo profesor Ramón Villares e preparada por un grupo formado polos mellores documentalistas cos que contamos, como son Guillermo Escrigas e Xosé Ramón Fandiño; un proxecto editorial, de concepción moderna e divulgativa, que polo seu grande peso documental recorda ao que no seu día idearamos con Víctor Freixanes. Alén da calidade incuestionable dos contidos, nas poucas páxinas que vimos destaca o seu deseño limpo e ordenado (diferenzando xerarquías, o que é imprescindible para acceder á información nunha obra de referencia coma esta), como corresponde á concepción de Xosé Díaz, un dos grandes diagramadores e deseñadores de libros cos que contamos. En definitiva, gustounos como produto editorial, máis magoounos que, incomprensiblemente, fose editada en castelán.

O século XX foi, como sinala o profesor Antón Costa, o do emprego do galego como lingua culta en todos os eidos. Pensan os editores da obra que publicándoa en castelán contarán con maior número de lectores? Non se deberá, quizais, a unha intención, consciente ou inconsciente, de pretender rebaixar o prestixio do uso culto do noso idioma? Ou, quizais, a esoutro afán de identificar o uso do galego como unha marca de identidade política nacionalista ou de procedencia familiar aldeana, como ten sinalado a profesora Ana Iglesias na súa tese de doutoramento?

Prexuízos sobre o uso do galego, en todo caso, inexistentes para os comerciantes que o empregan para anunciar as súas rebaixas. O galego é a lingua de todos os galegos, un patrimonio común da cidadanía, tanto daqueles que o empregamos habitualmente como dos que prefiren utilizar o castelán. Mágoa destoutra oportunidade perdida para que un proxecto editorial, destinado a aumentar o coñecemento do grande público sobre a nosa historia recente, contribuíse a aumentar a autoestima sobre a lingua de todos.

Cines de Vigo

/en /por
O arquitecto José Antonio Martín Curty sabe moi ben que os vellos cines vigueses balizaron a nosa memoria. A aparición do seu libro, Cines de Vigo (Instituto de Estudios Vigueses, 2004), supón a recuperación do esquecemento deses espazos culturais que conformaron o patrimonio cinematográfico vigués, hoxe desaparecido case que na súa totalidade. Este último libro dun dos destacados estudosos do noso patrimonio arquitectónico (son tamén súas as monografías sobre Pacewicz e sobre o Edificio Rubira) constitúe unha obra de investigación exhaustiva e documentadísima, ao tempo que unha historia sentimental e íntima sobre o cinema na nosa cidade.

O doutor Carlos Castilla del Pino, autor dunha longa autobiografía de lectura moi recomendable, recollida nos volumes Pretérito imperfecto (Tusquets, 1997) e Casa del Olivo (Tusquets, 2004), cre que a memoria sempre é reinvención e o esquecemento unha forma, economicamente necesaria, de disolver aquela parte nosa que, por diversas razóns non toleramos. A memoria sería, pois, unha reinvención socialmente necesaria que se conforma coas lembranzas e emocións persoais, mais que se enriquece cos datos proporcionados pola investigación histórica recente e a memoria persoal dos outros. Quizais sexa pola súa poderosa capacidade de recordo, onde resida a maior grandeza deste fermoso libro de Curty. Debullando estas máis de trescentas páxinas, enchidas de planos, alzados das edificacións ou fotografías dos cines, da súa cartelaría ou mesmo dalgunhas das súas entradas, dispáranse as lembranzas que cadaquén, sen pretendelo, gardou sobre eses espazos entrañables de escuridade luminosa, onde vivimos algunhas das emocións decisivas que conforman o que hoxe somos. Máis ca un libro, este de Curty é un almacén de luz sensible de enorme capacidade evocadora.

Sen dúbida que para o autor, que se confesa no prólogo un cinéfilo empedernido, moito significou o Ronsel (o primixenio cine Casablanca), onde foron estreadas A hard day´s night en 1965 e Help en 1966, as primeiras películas protagonizadas por aqueles inesquecibles “ye-yés” de Liverpool. Sen embargo, a miña querenza quedou prendida nas películas de Fantomas e de Louis de Funes da primeira sesión da tarde dos domingos no humilde cine Disol de Travesas, onde meu avó Suso Beleiro traballaba na carpintaría de Dignatario Cerdeira Señoráns, o empresario de boa parte dos cines periféricos vigueses (aspecto abordado no volume, o que é moi de agradecer) como o Avenida do Calvario ou o Mary de Valladares. Máis tarde, formeime nas sesións dos sábados do Cine Salesianos (tamén aparece no libro, ao que semella non escapárselle detalle ningún), que animaba don Salvador Penín, quedando marcado por Perros de paja ou Farenheit 451 e onde, logo, fundariamos o cine-clube Abertal, o primeiro de carácter xuvenil que funcionou en Vigo, que organizaría a estrea de Malapata de Carlos Piñeiro, a primeira longametraxe do cine galego. Co libro de Curty cadaquén poderá reinventar a súa memoria persoal do que viviu nas salas de Isaac Fraga Penedo (propietario do Fraga, Tamberlick, Odeón I e II,) ou de Eugenio González de Haz (dono do Cinema Radio, Rosalía de Castro, Vigo, Plata), ao tempo que entender as razóns da súa crise e do seu proceso de desaparición sistemática e substitución polos multicines actuais.

Hai ademais neste libro, outro elemento clave que non debemos deixar de salientar: contribúe a densificar o pensamento conservacionista desta cidade desmemoriada que ata ben pouco arrasou sen contemplación ningunha co seu patrimonio máis valioso. Hoxe sabemos que barbaridades como o derrube do Tamberlick ou do vello Odeón de Urzaiz non serían posibles. Razón de máis para intentar rescatar para o patrimonio municipal as dúas pezas deste patrimonio cinematográfico, deseñadas polo arquitecto Francisco Castro Represas, que, aínda que pechadas, permanecen en pé: o cine Vigo (espazo céntrico ideal para instalar alí ese teatro municipal e sala de concertos mediana do que carecemos) e o cine Plata (magnífico para ubicar un auditorio e centro cultural para o barrio de Casablanca). Os grupos municipais non deberían desbotar á lixeira estas posibilidades que, con planimetría incluída, suxire a lectura do libro que comentamos.

Cines de Vigo é, pois, unha obra que non podemos máis ca saudar con entusiasmo e con agradecemento para o seu autor e para os seus editores, porque nos devolve a memoria sobre o devir vigués da expresión artística máis xenuina do século XX. Un libro de cine sobre un pasado que debería servirnos para construír o futuro.

Este artigo foi publicado en Faro de Vigo, o domingo 9 de xaneiro de 2005.