Café de redacción en «Xornal de Galicia»

/en , , , , , , , , /por

Non sei como debeo agradecer a Xornal de Galicia a deferencia de ter organizado un Café de redacción comigo. Máis aínda cando estiven acompañado por xenerosos amigos de meu como Camilo Nogueira, Xabier DoCampo, Manuel M. Barreiro e Óscar Sánchez e de catro profesionais do xornal como a directora María Val, o subdirector Xabier Blanco, o responsable de Cultura Iago Martínez e a fotógrafa Sonia Daponte.

A eles oito a miña maior gratitude polas dúas horas de conversa tan fluída e (permitídeme a inmodestia) interesante sobre cuestións de actualidade política, edición, lectura, lingua, educación e mesmo un pouco de fútbol en clave galega.

O traballo de transcrición e síntese, moi traballado por Iago Martínez, quedou magnífico. Eis os enlaces dos tres grandes apartados e o retrato de IM e o editorial do xornal («Entusiasmo nos malos tempos»):

Derrota para unha xeración

/en , , /por

Se repasamos as liñas dos resultados do ciclo electoral iniciado en 1989, cando Fraga gañou as súas primeiras galegas, non é moi difícil agoirar que estatisticamente deberemos agardar máis dunha década (2021 ou 2025) para contar en Galicia cun goberno que devolva as boas expectativas e o alento de esperanza co que, hai case catro anos, comezou o bipartito de socialistas e nacionalistas rematando con dezaseis anos de autoritarismo clientelar fraguista. A súa inapelable derrota deixa eivada á cidadanía progresista galega durante toda unha xeración, xa que, previsiblemente, na tres ou catro próximas lexislaturas será tan difícil que algunhas das forzas obteña a maioría absoluta como que se atrevan a repetir unha fórmula de goberno de coalición, rexeitada de forma contundente pola maioría do electorado. Onte estragouse, quizais por moito tempo, unha posibilidade preciosa para que a esquerda encabezase a profunda rexeneración democrática pendente no país.

Onte, a cidadanía galega censurou a fórmula de goberno bipolar de PSdeG-PSOE e BNG, impedíndolles recuncar nas súas responsabilidades de goberno, obrigando, ademais, a ambas as dúas forzas a enfrontarse coa viabilidade de cadanseu proxecto e a dirimir a lexitimidade dos seus liderados. Velaí como primeiras consecuencias destes requirimentos a demisión de Emilio Pérez Touriño ou o período de reflexión autocrítica prometido por Anxo Quintana nas súas primeiras declaracións tras coñecer a derrota. Estes resultados tan negativos abren nos membros do bipartito unha crise profunda provocada tanto polo insatisfactorio funcionamento da fórmula acordada para o goberno de coalición como pola inadecuación da proposta política de cada unha das forzas á crise económica internacional e á comunicación política da sociedade rede.

Ao longo da lexislatura toda, o bipartito nunca conseguiu entusiasmar. A pesar do seu bo nivel de produción lexislativa e de eficacia na execución orzamentaria; a pesar dalgunhas importantes mudanzas en determinadas políticas sectoriais (sobre todo nas áreas nacionalistas), o bipartito apareceu nos medios de comunicación (e polo tanto diante da cidadanía) como un goberno con pouca cohesión interna (onde eran frecuentes pelexas feroces entre os seus membros por mor do reparto de competencias ou orzamentos) e escasa ambición para acometer os grandes retos do país. O fracaso da reforma do Estatuto, na metade da lexislatura, agravou esta percepción, convenientemente divulgada polos medios conservadores, tanto os da caverna neocón de Madrid como os galegos. Ademais, nin socialistas nin nacionalistas souberon renunciar ou substituír os privilexios e os hábitos do fraguismo na Xunta (coches, asesores, asistencias técnicas…), abrindo un foxo coa sociedade. O bipartito (en liñas xerais, que tamén houbo algunhas excepcións) non foi un goberno austero, nin próximo nin sequera apostou pola participación cidadá que permiten as novas ferramentas da comunicación dixital. Unha mágoa!

Ademais, fronte á posibilidade dun enfoque transversal na abordaxe dos grandes temas de país (lingua, territorio, paisaxe, infraestruturas, medios de transporte, reforma medios de comunicación públicos…), socialistas e nacionalistas apostaron por un modelo bipolar que proxectaba unha imaxe do goberno esgazada, rota, axiña aproveitada polos seus detractores: “non se pode confiar en dous gobernos, dous presidentes…” Un modelo que, por riba, se exportou aos gobernos de coalición formados despois das eleccións municipais. O bipolarismo venceu ao transversalismo, a obsesión por competir publicitariamente co coaligado (velaí a polémica do concurso eólico no perigoso treito final da lexislatura) levounos a minusvalorar (a esquecer) a presenza do adversario conservador que, grazas ao traballo paciente de Alberto Núñez Feijoo, foi renacendo amodiño. Ninguén do bipartito o agardaba, mais ao comezo da campaña, o PP-G estaba aí. Cando Pepe Blanco llo avisou a Touriño (convencido en ser un émulo cesarista do propio Fraga), xa non houbo tempo para reaccionar.

Ademais, cada un dos partidos ten os seus propios problemas. O proxecto que levou a Touriño á Presidencia (iniciado hai dez anos, coincidindo en boa medida co de Zapatero) chegou ao seu tope nas autonómicas de 2005 e semella agotado. A demisión de Touriño, forzada por Pepe Blanco dende Madrid, abre unha fenda enorme no partido, onde non se albiscan liderados alternativos, xa que os alcaldes socialistas (que viñeron equilibrando o poder de Touriño e o seu entorno universitario) son responsables (Caballero e Orozco, sobre todo), tamén, do fracaso electoral do 1 de marzo. Descarto que o PSdeG-PSOE vaia a repetir a experiencia de coalición cos nacionalistas como unha liña do seu desenvolvemento estratéxico. Se é así, que futuro alternativo poden agardar? Outrosí acontece no BNG. Os resultados do 1-M son os peores dende hai dezaseis anos, tanto en votos como en escanos, consolidando unha perigosa tendencia á baixa nas cidades. Estas autonómicas, despois de catro anos de experiencia de goberno, eran decisivas para a consolidación do proxecto de Quintana de promover o Partido Galeguista do século XXI. Porén, o retroceso electoral sementa dúbidas sobre a estratexia e reabre o debate sobre a viabilidade organizativa da frente. En definitiva, socialistas e nacionalistas obrigados a abrir un novo ciclo para unha nova xeración.

Gaza, abrir camiños para a paz

/en , , , /por

Mentres as bombas continúan caendo sobre Gaza, probablemente antes de que remate o ano, a infantaría xudía ocupará este territorio de 365 km2, pouco máis de tres veces o da cidade de Vigo, no que tras un duro bloqueo, imposto polo estado de Israel dende hai dezasete meses, malviven millón e medio de persoas con escasos alimentos, medicinas e combustible. Corenta e un anos despois daquela «Guerra dos seis días», na que os israelitas ocuparon por vez primeira Gaza, Cisxordania e os Altos do Golam, o conflito xudeu-palestino volve ao seu punto de inicio. As escasas posibilidades de resucitar o proceso de paz, iniciado en Annapolis o pasado ano, esvaéronse estes días como a area do deserto entre os dedos.
Antes dos brutais bombardeos desta pasada fin de semana, a estratexia do goberno israelita diante da vitoria de Hamás en 2006, baseárase na chamada «desconexión de Gaza», un bloqueo militar dos seis puntos fronteirizos existentes na Faixa de Gaza con Israel e Exipto, que impedía tanto o movemento de mercadorías básicas como o de persoas. Xustificado como resposta aos ataques palestinos con foguetes ‘qassam’ sobre a cidade israelita de Sderot, este bloqueo por terra, mar e aire –destinado, tamén, a afondar no conflito civil palestino entre Hamás (o partido islamista, claro gañador das últimas eleccións) e Al Fatah (o partido laico, que ostenta de forma moi precaria a presidencia da Autoridade Palestina, co apoio estadounidense e da Unión Europea)– provocou unha auténtica emerxencia humanitaria na Faixa, diante do silencio dunha comunidade internacional que, coa excepción do traballo dalgunhas organizacións de cooperación e dereitos humanos, permaneceu totalmente allea a este inxusto castigo colectivo que o estado de Israel infrinxe sobre toda unha poboación civil.
Desgraciadamente, a tregua de apenas seis meses asinada, coa mediación exipcia, por Hamás e Israel, non serviu nin para aliviar este cerco nin para diminuír o nivel de pobreza e desemprego da poboación civil de Gaza. A ninguén pode sorprender que unha vez finalizado o prazo acordado (nin sequera houbo intencións moi convincentes para renovala), volvesen os lanzamentos desesperados de foguetes artesanais por parte das milicias palestinas e que, outra vez, a política da «lexítima defensa» lles servise ás autoridades xudías –xa en aberta competencia preelectoral entre as dúas forzas da súa extrema dereita (Likud e Kalima)– como magnífica escusa para lanzar un ataque feroz e absolutamente desproporcionado sobre os responsables de Hamás e o seus enclaves máis emblemáticos. No entanto, non esquezamos que informacións dispoñibles de Nacións Unidas, a pesar do escandaloso peche informativo ditado por Israel que impide a entrada aos xornalistas occidentais, falan de medio cento de vítimas civís, entre elas algúns nenos e nenas.
Aínda que pareza terrible, a actual situación favorece tanto os intereses de Hamás como os do actual goberno da estrema dereita xudía. Con este masacre sobre Gaza, consolídase o liderado de Hamás sobre o conxunto do pobo palestino e a súa estratexia de resistencia (mesmo de lanzamento dunha terceira intifada) fronte á demostrada ineficacia da estratexia negociadora da Autoridade Nacional Palestina. Outrosí, sucede co actual goberno xudeu que coa súa posición de firmeza consegue vender á Comunidade Internacional (se por isto entendemos aos EE.UU. e aos gobernos máis influíntes da Unión Europea) que estas operacións militares son a súa lexítima contribución á guerra contra o terrorismo internacional (do que Hamás formaría parte), ao tempo que disuadiría a Barack Obama sobre as dificultades que para el supoñería mudar este esquema de interpretación sobre o denominado «conflito de Oriente Medio».
Só será posible abrir os camiños para a paz, cando a Comunidade Internacional teña vontade de romper este esquema tan coidadosamente deseñado polos diversos gobernos israelitas e impoñer unha nova lóxica baseada nos principios da legalidade internacional. Os camiños da paz abriranse só cando os responsables do goberno de Israel acepten que para manter a súa seguridade deberán entregar territorios e recoñecer ao estado palestino soberano e aos representantes dos que este lexitimamente se dote. Hoxe, cos tanques ás portas de Gaza, semella unha utopía.
(Xornal de Galicia, edición electrónica)

Premios Nacionais de Cultura

/en , , , /por

Moi boa noticia é a convocatoria dos Premios Nacionais de Cultura. A Consellaría de Cultura cumpre así un compromiso programático dos partidos do goberno e pon en marcha unha das iniciativas previstas na Lei do Libro e a Lectura. As dez categorías convocadas asumen, basicamente, o modelo dos Premis Nacionals de Cultura de Catalunya (quince categorías), afastándose do carácter máis artístico dos convocados polo Ministerio de Cultura (vinte e dúas modalidades, das que doce delas corresponden a literatura, a lectura e a edición) que, por certo, serán entregados o vindeiro sábado no Teatro Jofre de Ferrol (Rubén Ruibal e Manuel Vilariño serán os premiados galegos). A composición independente do xurado (quince persoas) e a posibilidade de realización de propostas por parte de entidades cidadás e institucións parécenme outros dous grandes acertos destes nosos Nacionais. Iniciativas todas elas que, para comezar este novo vieiro de autoestima e fomento da nosa creación cultural, non están nada mal. No entanto, cremos que xa haberá tempo en futuras edicións de realizar algúns axustes nestes premios, como para min sería desdobrar o de Literatura en diversas modalidades de xénero, algo que parece lóxico tanto pola grande importancia da nosa creación escrita, como polo que isto podería axudar ao proceso de normalización da lingua, do libro e da lectura en galego. Beicemos á Conselleira de Cultura por esta magnífica iniciativa que abre un camiño de apoio á creación e promoción da nosa cultura.

Unha oportunidade para Galicia

/en , /por

Os resultados do BNG nas Xerais son moi enganosos. Por unha banda amosan serias dificultades para consolidar o seu voto nas contornas urbanas e para recuperar o seu teito electoral, obtido nas Xerais 2000 (306.000 votos, un 18% do electorado), o que constitúe un feito, indubidablemente, insatisfactorio para as súas posibilidades de converterse nalgún día, como agardamos os nacionalistas, na forza hexemónica do país. Porén, pola outra, a súa probada capacidade de resistencia e a fidelidade do seu electorado (dende hai doce anos situado sempre por riba dos 200.000 votos, aproximadamente un 12% do electorado galego) permiten agora que o valor dos seus dous deputados poida convertela nunha das forzas decisivas para a gobernabilidade do estado, o que constitúe, unha magnífica oportunidade para a modernización de Galicia, ademais dunha posibilidade de reforzamento do seu autogoberno.
Manexar con realismo e humildade este resultado contraditorio é o reto que teñen por diante os responsables do BNG. Sería un erro que tratasen de agachar as carencias e dificultades de crecemento do BNG nas contornas urbanas (onde se produciron algúns resultados claramente adversos, como en Ferrol ou Pontevedra ); como tamén o sería presentar o carácter decisivo das súas actas (moi lonxe aínda do obxectivo razonable de contar con grupo parlamentario propio, como sempre tiveron as outras dúas forzas de Galeuscat) como un “triunfo sensacional” do nacionalismo galego. No entanto, a posibilidade de que estes dous votos do BNG poidan condicionar a formación e a estabilidade do goberno Zapatero ao longo da lexislatura, é unha oportunidade sen precedentes para Galicia que o BNG pode e debe capitalizar diante do seu electorado e do conxunto da cidadanía galega. Eis, é onde pode atopar o BNG o seu maior éxito nestas Xerais, transformando a súa febleza nunha magnífica fortaleza ao servizo do país.
Como ten manifestado Francisco Jorquera nunha recente entrevista na Crónica da Radio Galega, os condicionantes que proporá o BNG na negociación co equipo Zapatero han xirar arredor de catro cuestións de interese xeral para Galicia: os investimentos e as infraestruturas (consolidando os compromisos de investimento do 8% e os calendarios de finalización de AVE, Eixo Atlántico de Alta Velocidade, portos e aeroportos); o desenvolvemento do autogoberno (especialmente no que atinxe as transferencias de Seguridade Marítima e tráfico, aprobada por unanimidade do Parlamento de Galicia); o respecto aos intereses económicos do país (con atención primeira as posibilidades de futuro de Astano e do desenvolvemento do sector leiteiro); e, por último, á modificación da “Lei Electoral” (sobre todo no que atinxe ao regulamento do voto en urna do residentes ausentes). Un programa absolutamente razonable, que contribuiría decisivamente á mellora da calidade de vida de todos os galegos. Xestionando con intelixencia esta magnífica oportunidade para Galicia o BNG pode atopar finalmente un éxito considerable nestas Xerais.

Etiquetas:

Xerais 2008: primeiras impresións

/en , /por
Diante dos resultados definitivos a primeira sensación é de alivio xa que perdeu a mentira, a crispación e o medo. O PP, a pesar de aumentar en seis deputados e mellorar o seu número de votos (en 400.000), non vai poder gobernar nin vai poder controlar o Senado (algo que se podía temer pola asignación provincial desta cámara). Mariano Rajoy e o seu equipo tratarán de vender estes resultados como unha derrota dóce, mais é moi probable que o rexistrador da propiedade non recunque como candidato en 2012.
A segunda é de mágoa pola polarización brutal dos resultados sobre os dous partidos presidencialistas (entre os dous acadan case o 84% dos votos, a cifra máis elevada de todas as Xerais celebradas; só hai que recordar que en 1989, na segunda maioría absoluta de González esta porcentaxe acadara o 65,4%). Esta polarización bipartidista reduce a diversidade e empobrecerá o debate parlamentario.
A terceira, consecuencia da anterior, é a de decepción pola diminución dos apoios recibidos polos partidos nacionalistas. Coa excepción do BNG e Nafarroa Bai, todos os demais perden un importante número de votos: ERC descalábrase (máis de 300.000), o EAJ-PNV (117.000, vaia erro prescindir de Imaz!), Eusko Alkartasuna (desaparece do hemicilo, perde 30.000 votos), CIU (a pesar de manter as súas dez actas, perde case 60.000) e Coalición Canaria (case setenta mil).
A cuarta, xa referida a Galicia, é satisfacción pola consolidación do cambio de ciclo e de hexemonía das forzas progresistas no país. Os resultados do PP-G son enganosos, mantén o seu número de deputados e senadores, porén, perde tres puntos e, o que resulta máis significativo, a pesar de aumentar a participación, perde case cen mil votos. O PP-G perde a maioría en todas as provincias e en todas as cidades (onde, coa excepción de Compostela, o PSdeG-PSOE é a forza máis votada), feito importantísimo que obrigará aos conservadores galegos a acometer unha auténtica refundación. A suma dos votos progresistas supera amplamente no conxunto do país e en todas as provincias o dos conservadores, o que quere dicir que o actual goberno bipartito consolida o seu apoio electoral.
A quinta é de preocupación con respecto aos apoios recibidos polo BNG que, a pesar de resistir (aumenta en 22 o seu número de votos, o que nunha atmosfera bipartidista tan adversa xa é un éxito), a verdade é que, como lle sucede tamén ao PP-G, non consigue arrincar nas cidades (a pesar de participar na maior parte dos casos os gobernos municipais). En Vigo perde 500 votos (quedando nun 11,29%), en Pontevedra 1.200 votos (10, 51%), en Ourense 2.521 (10,27%), en Ferrol 1.203 (8,67%), na Coruña 631 (10,46%), en Lugo tres votos menos (9,95%). Só en Compostela, onde aumenta 139 votos, ten unha lixeira mellora da súa porcentaxe que acada o 13,05%. A resistencia do BNG alicerzouse, como xa se apreciou nas municipais, nas vilas intermedias e no aumento do voto militante nos concellos do medio rural. Con todo, os actuais resultados do BNG (moi semellantes aos das Xerais de 2004) quedan moi lonxe daqueles 306.268 votos (18,6%) obtidos nas Xerais de 2000.
A sexta e última é de expectativa. O triunfo do PSOE é moito máis apretado do que aparentemente ese 43,64% pode indicar (unha porcentaxe semellante á que lle valeu a Aznar a maioría absoluta de 2000). É certo que Zapatero revalidou a súa lexitimidade (a pesar de que a caverna intente cuestionala) grazas a uns moi bos resultados en Cataluña, Euskadi e Andalucía. No entanto, para artellar unha maioría viable terá que enfrontar a lexislatura dende a creatividade política (será imprescindible manexar unha nova axenda) e o diálogo institucional e territorial para enfrontar as adversidades da desaceleración económica e dunha reforma institucional xa ineludible. Non lle abondará co apoio de IU (o seu fracaso foi estrepitoso, aínda que estea xustificado pola polarización presidencialista destas eleccións) nin seguramente procurará o de ERC e PNV (a convocatoria da consulta de outubro será un óso duro de roer). Aí está a grande oportunidade de CIU e do BNG de converterse (tal como pretendían) en forzas decisivas na gobernabilidade do Estado. Unha boa oportunidade para Galicia e Cataluña, ademais de para afrontar con seriedade unha reforma constitucional nunha perspectiva inequivocamente federal, que xa non se pode adiar outra lexislatura. O panorama queda moi aberto.