Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á exposición sobre Irene Ceballos en a Pinacoteca Francisco Fernández del Riego:

A Rede de Museos do Concello de Vigo celebra o centenario da aceptación da doazón do marqués de Alcedo da Finca da Marquesa cun programa de actividades, entre as que destaca «Irene Ceballos. Relato verídico da viúva de Policarpo Sanz», mostra instalada na Pinacoteca Fernández del Riego até o 19 de outubro. Comisariada por Beatriz Liz de Cea, retrata a unha muller que, dende a páxina que lle dedicou José Espinosa en Terras do Fragoso (1949), se consideraba como a caritativa viúva do filántropo Policarpo Sanz. Tras unha investigación exhaustiva, iniciada hai unha década, cando a comisaria traballaba na colección de artes decorativas do Museo de Castrelos, ofrece un novidoso relato biográfico, solidamente documentado, da muller que custodiou e ampliou o legado que o seu home deixou a Vigo. Percorrido vital de Irene Ceballos en trinta obras, entre cadros e pezas decorativas, e resumido nunha peza audiovisual moi conseguida, creada con utilidades de IA, que a localiza nas súas cidades, Nova York, París, Madrid e Vigo, despois do pasamento do seu home en París o 9 de novembro de 1889. Corpo embalsamado que chegaría ao porto de Vigo, no vapor Medoc, procedente de Burdeos, o 31 de agosto de 1891, para ser enterrado no cemiterio de Picacho, onde xa estaba o seu pai. Dende ese día, no que pechou o comercio da cidade para renderlle homenaxe ao seu valedor, a estrada de Circunvalación pasou a chamarse de Policarpo Sanz.

A cerna da exposición radica en demostrar o papel decisivo que Irene Ceballos, en calidade de primeira testamenteira, tivo interpretando os condicionantes do testamento do seu home. Manda que establecía que todas as operacións derivadas do legado se practicasen de forma extraxudicial, quedando constancia de todo o obrado no Arquivo do Concello de Vigo. Testamento asinado polo empresario vigués o 1 de xuño de 1888 nunha notaría de Broadway, que instituía a Irene como herdeira universal de todo o remanente dos bens existentes, en calidade de usufrutuaria. Bens que a súa morte pasarían ao concello de Vigo, co fin de construír un instituto de ensino secundario, centro do que carecía a cidade, para o que se adquiriron uns terreos na finca El Carmen, así como deixaba cen mil pesos para a construción dun hospital municipal de caridade ás aforas da cidade. Como a manda tamén contemplaba que se ao falecer Irene existía aínda a colección de cadros e obxectos de arte serían colocados nos salóns do novo centro educativo.

Na mostra pode consultarse documentación que amosa que o compromiso de Irene Ceballos con Vigo se mantivo intacto durante catro décadas, dende aquela visita do 9 de decembro de 1890, na que chegou no ferrocarril procedente de Madrid, hospedándose durante dous meses na fonda da Viúva de León. Os documentos que manexou Beatriz Liz amosan que Irene puido negar a vontade do seu home e exercer os seus dereitos, aproveitando a diferente lexislación entre os Estados Unidos, Francia e España. Non só Irene non desistiu, senón que aumentou o legado artístico até as 104 pezas que, tras o seu pasamento, chegarían a Vigo ao Museo Quiñones de León, en tres envíos, o primeiro en decembro de 1935 de catrocentos vultos, o segundo en 1941, dos vinte cadros que se atopaban no Metropolitan Firefroof Wharehouse de Nova York, e por último en 1942, os excelentes retratos de Edouard Bertrier do matrimonio Sanz Ceballos enviadas pola sobriña de Irene. Como tamén hai documentación que demostra que Irene contribuíu de forma discreta a dotar dunha mesa de operacións, mesas xiratorias para os pacientes e material cirúrxico que o hospital municipal precisaba.

O relato biográfico da filántropa viguesa complétase con outras historias como a da súa relación co teatro e a música. En calidade de socia de honra de La Oliva contribuíu economicamente dende a distancia en varios dos certames literarios e musicais da sociedade. Como tamén o fará co mecenado da carreira precoz da pianista Norita Pereira, que tivera éxito no seu concerto no Tamberlick, a quen acolle na súa casa de Madrid para presentala na Corte ante a raíña María Cristina.

Historias do compromiso de Irene Ceballos con Vigo, fose protexendo o legado artístico que despois de corenta e seis anos chegou intacto ao Museo de Castrelos ou fose actuando como mecenas de carencias da cidade. Como resulta significativo deste compromiso que, tras o seu pasamento o 19 de agosto de 1935 no Gran Hotel Continental de Santander, expresara a súa vontade que días despois fose enterrada no panteón familiar do cemiterio de Pereiró a carón do seu home. Sabendo que o primeiro instituto vigués, inaugurado en 1946, leva o nome «Santa Irene», como quixeron os seus mecenas, atrévome a propoñer que se debata a posibilidade de mudalo a un nome máis axustado á historia como sería «IES Irene Ceballos de Vigo».