Onte 1822: “Arredor das Irmandades da Fala”, presentación na Coruña

Onte nun serán de galerna presentamos na Librería Sisargas da Coruña Arredor das Irmandades da Fala, o volume colectivo coordinado por Luís Cochón, cuxa edición foi apoiada polos concellos de Compostela, Coruña e Ferrol. Un acto literario brillante no que interviron, ademais do director do proxecto, os profesores Arturo Casas e Xosé Ramón Barreiro Fernández e o alcalde da Coruña Xulio Ferreiro.

Comezou o seu discurso Cochón celebrando que fose A Coruña, a cidade fundante das Irmandades da Fala, quen acollese a primeira presentación deste libro. lembrou ao prologuista da obra, Xosé Luís Méndez Ferrín, e á musa do libro, que partiu dunha conversa con Branca Novoneira, concelleira de Cultura de Santiago. Xustificou, a seguir, o período de tempo establecido para o estudo, 1914-1931, entre o inicio da da Gran Guerra e sétima asamblea das Irmandades da Fala e o primeiro congreso do Partido Galeguista. “Este libro saíu da convicción compartida de que facer no ano 2016 con motivo da fundación da primeira Irmandade. Pretendimos estudar o comportamento asambleario, como foi a historia do movemento e  que foron e que non foron ao cabo as Irmandades. Conscientes de que o lapso 1914-1931 configura un tempo determinante na historia de Galicia, sexa galeguista ou non galeguista, nun tempo cando se chamaban nacionalistas moitos máis dos que hoxe”.

Arturo Casas centrou o seu discurso na figura do seu parente Víctor Casas, “na miña familia ‘o pobre Victor’. o director do xornal A Nosa Terra, cando foi fusilado en Poio o 12 de novembro de 1936, o único liberado do Partido Galeguista”. Arturo glosou a figura do xornalista fusilado, como lembrou que o foran tamén Manuel Lustres Rivas, Xohán Carballeira e Roberto Blanco Torres, e lamentou que a pesar da súa actividade xornalística dende os vinte anos fose un perfecto descoñecido. “O seus artigos foron recollidos por Enrique Romasanta no libro Escritos políticos, publicado por Edicións A Nosa Terra, onde recolleu algúnhas das súas columnas publicadas baixo o título “Do momento”, análises que teñen transcendencia hoxe, quizais por que asuntos diso que se chama España non avanzan”. Citou Casas a carta que Víctor escribiu a Gómez Román a noite antes que fose fusilado, “pedindolle que o Partido Galeguista se refundase na esquerda, o que el sempre defendía”. “Víctor Casa tamén participou na tentativa de facer un teatro nacional galego. Tiña criterio no ámbito da poesía. Foi un ideólogo importante na estratexia política do partido e, sobre todo, un xornalista”. Rematou Arturo parabenizando a Luís Cochon, “un gran director de escena capaz de montar unha obra tan interesante como a que hoxe presentamos”.

Xosé Ramón Barreiro comezou salientando que este centenario das Irmandades fose celebrado pola Real Academia Galega, o Museo do Pobo Galego e os concellos do norte de  Galicia, o que demostra que “somos un pobo que lembra e agradece”. Para Barreiro a clave da celebración deste centenario é responder a algunhas preguntas: “Por que no ano 1914 repentinamente en Galicia se descubre o poder do nacionalismo? Por que a lingua se converte dende entón nun plasma sanguíneo capaz de darlle consistencia a todo? Cales son as razóns deste cambio?” Para Barreiro a resposta está na Primeira Guerra Mundial, “cando estados como Francia e Inglaterra trataban de derrubar as barreiras que no centro de Europa establecían o estado austro-húngaro ou Turquía”. “Francia e Inglaterra apoiaron a aquelas etnias sen estado para loitar contra estes estados intermedios. Déronlle así peso ao nacionalismo, ás novas fronteiras e á recuperación das linguas. Foi nos Balcáns onde se concentrou o interese de dinamitar estes estados intermedios. Isto é o que explica que o nacionalismo se convertise en ariete”.

Para Barreiro este contexto creado pola Guerra do 14 facilita que “os membros das Irmandades da Fala orienten a súa actividade arredor da fala e dunha reivindicación política que pretendía reducir o peso dos poderes oligárquicos. Mentres os vascos e os cataláns conseguiron reducir o número de deputados que non foran deles, isto non pasou en Galicia, por mor do caciquismo. Con todo,os membros das Irmandades nunca perderon a fe e continuaron construíndo unha teoría do feito diferencial galego”. “Ademais un dos aspectos fundamentais das Irmandades foi que dende o seu comezo lle deron valor á economía, son os primeiros en poñer o acento en que Galicia debía entrar no sistema capitalista e, unha vez alí, establecer rectificacións”. Citou Barreiro a contribución das Irmandades ao debate foral, as súas propostas e elucubracións ferroviarias ou as súas propostas sobre os sectores agrícolas e gandeiros. “Os membros das Irmandades soñaron e traballaron arreo para que Galicia recuperase a súa lingua e asúa dignidade”. Rematou Bareiro felicitando ao coordinador, “este é un libro que Cochón preparou co esmero e a intelixencia que lle é propia”.

Pechou a quenda de discursos, o alcalde Xulio Ferreiro que definiu o libro como “coral, aberto e transversal, como foron as Irmandades, unha obra que perdurará”,  Xaora, botou en falta que na obra non se abordase o papel sobranceiro das mulleres das Irmandades, precursoras do feminismo galego.