Onte 1967: «Lou Andreas-Salomé»

/en , , , , /por

Lou Andreas-Salomé, a escritora rusa que fascinou a Nietzsche, Rilke e Freud, é a protagonista do biopic dirixido por Cordula Kablitz-Post, que nestes días se proxecta en Galicia. Un relato bastante convencional, tanto na estrutura memorialística como na composición visual, que reconstrúe a peripecia biográfica desta pioneira da psicánalise, unha muller de entre séculos adiantada ao seu tempo que quixo vivir en plena liberdade a súa vida intelectual e afectiva, como filósofa, ensaista e novelista, renunciando á maternidade e ao matrimonio convencional. No contexto actual de empoderamento das mulleres e cunha intención explicitamente didáctica, a película da directora alemá recoñece o papel protagónico e moderno de Salomé, situándoa moi por riba das figuras masculinas coas que se relacionou. Unha proposta moi distinta á que hai catro décadas fixo Liliana Cavani cando en Más allá del bien y del mal retratou a relación de Salomé con Nietzsche e Paul Rée. Interesante.

Onte 1959: «Thelma»

/en , , /por

Desde unha memorable escena inicial, que comprenderemos transcorrida unha hora da metraxe, até a coidada resolución do misterio no lago xeado, Thelma do noruego Joachim Trier é un drama fantástico de beleza visualmente perturbadora. Na tradición escandinava da mesturar a intriga psicolóxica de carácter realista coa introdución de elementos fantásticos, Trier reconstrúe unha historia de amor adolescente no primeiros días universitarios da protagonista coa intención de afondar na reflexión sobre a orixe da loucura e a pervivencia do fanatismo relixioso na sociedade contemporánea. Un achegamento moi elegante e orixinal a un dos temas clásicos do cine do terror, o da bruxaría, mais que fose dos artificios e truculencias do xénero, atrapando, porén, ao espectador no seu tallo grazas a unha trama tan densa como desacougante e a unha fotografía e música hipnóticas. Película inquedante, sorprende como a combinación das mesmas doses de xeo ca de  lume poden utilizarse para intentar explicar o que semella inexplicable.

Onte 1958: «The Journey»

/en , , , /por

Interesoume The Journey de Nick Hamm, unha ficción política na que se especula sobre o sucedido no encontro privado que en 2006 mantiveron o líder do Sinn Fein Martin McGuinnes e o unionista Ian Paisley. Unha trama atractiva que converte a este duelo dialéctico entre as posicións históricas do conflito irlandés nunha avaliación das posibilidades de superación da vía militar e de construción dunha saída estritamente política. Máis alá do arriscado de asumir un entorno teatral, os dous protagonistas conversan nunha furgoneta, onde non faltan algúns diálogos brillantes e silencios provocadores, o que máis destaca da proposta de Hamm é o valor que lle concede á mediación, a intervención decisiva nas conversas de paz do goberno de Tony Blair. Secasí, nunca está de máis darlle unha oportunidade á paz e que algúns políticos arrisquen para variar o curso da historia. Mágoa dunha certa autocompracencia tan británica e dalgunha volta de guión polas marxes do inverosímil que afean unha película valiosa, mais aínda na situación actual de bloqueo do procés catalán.

Onte 1952: «Phantom Thread»

/en , , /por

Hai películas como Phantom Thread (El hilo invisible na distribución española), que seducen pola súa beleza formal mesmo a pesar das ambigüidades e carencias do seu relato, neste caso o romance entre un costureiro, un xenio désposta e maniático, e a súa modelo. A deslumbrante posta en escena de Paul Thomas Anderson, director tamén da fotografía, capaz de reconstruír con fidelidade un atelier de costura londiniense dos anos cincuenta, como a interpretación espectacular de Daniel Day-Lewis, que a anuncia a súa retirada, manteñen sempre vivo o interese desta película que homexanea a aqueloutro romance gótico, a Rebecca de Hitchock. Xaora, o que quizais mellor representa a elegancia que deita a mares o film e a escena do almorzo onde Woodcock viste chaqueta de tweed sobre o pixama. Inesquecible retrato do mundo da moda, con algunha semellanza a Dior and I (2o14), o interesante documental de Frédéric Tcheng, que tamén homenaxea ás costureiras que soportan con dedicación ás figuras da moda.

Non considero a Phantom Thread obra mestra, aínda que aventuro terá unha boa colleita nos Óscar, tanto pola súa elegancia no vestiario como pola súa facinante espectacularidade visual.

Onte 1951: «Papusza»

/en , , , , , /por

Habia tempo que non vía unha película visualmente tan fermosa como Papusza, a obra dos polacos Joanna Kos-Krauze e de Krzysztof Krauze, un espectáculo fotográfico en branco e negro deslumbrante de Krzysztof Ptak tanto pola súa composición como pola súa tonalidade achegada ao pictórico. Un film que reconstrúe a peripecia biográfica de Bronislawa Wajs, chamada «Papusza» (1910-1987), a primeira poeta xitana poca que publicou os seus textos, mais que tamén recibiu os apupos e a incomprensión do seu rpopio pobo. Papusza é un fermoso poema visual, unha homenaxe marabillosa a un pobo ambulante e a unha paisaxesevera, tanto a campesiña como a urbana. Porén, a narración –na que se alteran os tempos e na que se fai presente a historia tráxica da Polonia do século XX, dende a invasión nazi aos rigores da sociedade stalinista que obriga a abandonar a itinerancia ao pobo romaní– non acada nin a emoción nin a beleza que a súa luz e textura visual agroman na pantalla.

No entanto, Papusza está tinguida da tristeza da protagonista, capaz de lamentar o feito de ter aprendido a ler como fonte da súa desgraza, mesmo a pesar de que ao longo de dúas horas se representan con rigor os ritos e as músicas do pobo xitano, un pobo sen patria, mais con forte identidade no seu permanente deambular. O dito, unha película moi fermosa visualmente, un documento etnográfico valioso. Para non perder.

Onte 1949: «The Post»: let’s publish

/en , , , /por

A escena máis emocionante de The Post é cando Ben Bradlee, o director do xornal, chama á rotativa para poñer en marcha a impresión do xornal. Nese «let´s publish» resúmese a pulsión da afouta editora, Kate Graham, interpretada de forma maxistral por Meryl Streep, despois de vencer as presións e asumir en carne propia os perigos que para ela e para a súa empresa supón facer efectiva a responsabilidade social do xornal e o seu compromiso coa liberdade de edición, recoñecida na primeira emenda. Xaora, ao longo do treito final desta narración épica de Spielberg, que corre toda coma unha seda, non puiden evitar o desacougo de comprender que ese xornalismo reivindicado na pantalla, onde existía certa autonomía entre os seus responsables e o poder político, é o que está sendo dinamitado hoxe en España. En todo caso, outra película interesante, non exenta de certa autocompracencia hoollywoodiense, que reivindica a épica do xornalismo de trincheira, «ese borrador da historia» que está en claro perigo de extinción.

Onte 1945: «Tres anuncios nas aforas» de Martin McDonagah

/en , , , /por

O western é un xénero en constante revisión. Diciámolo ao fío de Comanchería e repetímolo agora con Tres anuncios nas aforas, o film de Martin McDonagah do que tanto se fala esta fin de semana de estrea. Un western moderno protagonizado por unha muller dura que pretende acelerar a investigación sobre o asasinato e a violación da súa filla nunha pequena cidade de Misuri, un deses tantos crimes nunca resoltos. Un guión excelente, no que se suceden as reviravoltas climáticas até os límites da verosemellanza; unhas interpretacións memorables, nas que destaca a de Frances McDormand (aspirante ao seu segundo Oscar, despois do de Fargo); unha utilización brillante dos recursos expresivos, sobre todo os diálogos moi afiados e a unha BSO marabillosa, alicerzan esta narración sorprendente e engaiolante. Ten mérito McDonagah, un autor teatral de quen se leva estreadas tres pezas en galego, cando modula no film sen maniqueísmo a ambigüidade existente entre a dor e o humor, o odio e o amor, a vinganza e a xustiza, as vítimas e os verdugos.

Sen dúbida está é unha peza sobre a gamma de grises da condición humana e dos propios xéneros da narración, situada dacabalo do drama, da comedia e do sarcasmo. Paga a pena reparar nela, deixando os dogmatismos e os prexuízos na casa.

Onte 1939: «Morir», a conmovedora película de Fernando Franco

/en , , , /por

Morir, a segunda película de Fernando Franco, demostra que o cine, ademais dun medio de lecer, pode ser unha poderosa ferramenta de reflexión sobre a propia vida. Este de Franco é un relato amargo dunha viaxe emocional provocada pola irrupción inesperada do cancro que descompón a unha parella para enfrontala ao qué entenden por amor. Unha película austera nos medios, mais de narrativa hipnóptica, que apenas nos concede tregua na cadeira. Alicerzada sobre unhas interpretacións extraordinarias, sobre todo a de Marián Álvarez, que o di todo coas súas olladas e os seus silencios, o film conta coa presenza constante do latexto do mar, que funciona como contrapunto da vida que se deteriora e axita sobre o precipicio. Morir é un relato convincente sobre a dor e sobre o propio momento da morte, tan difícil de representar na pantalla, tanto pola súa sobriedade como pola súa dureza conmovedora. Non é doado esquecer algunhas imaxes que nos enfrontan coa crueza da morte e da vida.

Onte 1936: “A libraría” de Isabel Coixet

/en , , , , , , , /por

Isabel Coixet ofrece en The Bookshop unha fermosa homenaxe á lectura e ao mundo da libraría, que adapta a novela homónima de Penelope Fitzgerald. Unha peza de narración e realización impecable,como adoita a catalá, a pesar da escasa orixinalidade do conflito proposto, no que unha libreira soñadora e valente pon a proba a súa afouteza diante da extorsión que en 1959 sofre por parte dos poderes dunha pequena comunidade costeira. O máis interesante do film é a gabanza da lectura, do libro e da literatura sexa como forma de resistencia (protagoniza por Florence Green na excelente interpretación de Emily Mortimer), sexa como forma de instalarse na vida (eis o  enigmático señor Brandish, outra creación memorable de Bill Nighy). Xaora, tamén é interesante a concepción da libraría como espazo de encontros e descubertas, capaz de reeducar á pequena dos Gipping. Como son memorables as homenaxes a Bradbury e a Nabokov, así como algúns diálogos literarios referenciais desta balada triste da libraría.

Play-Doc premiado en Culturgal

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao Festival Play-Doc de Tui, Premio do Público en Culturgal 2017:

Unha das mellores noticias do Culturgal 2017, celebrado en Pontevedra a pasada fin de semana, foi a concesión do Premio do Público a Play-Doc Festival Internacional de Documentais de Tui. Este recoñecemento outorgado por votación dos internautas entre tres propostas da asociación Culturgal, a que resultou gañadora, a do Portal das palabras da Real Academia Galega e da Fundación Barrié e a do Festival Internacional Outono de Teatro de Carballo (FIOT), engadíase aos premios que en edicións anteriores recibiron en Culturgal o Salón do Libro de Pontevedra, o programa Diario Cultural da Radio Galega, o festival Curtocircuito de Santiago e o Festival Agrogay da Ulloa. Iniciativas de promoción e difusión cultural dos eidos do cine, da música, do teatro e da lingua e literatura que expresan a excelencia e o interese dalgúns emprendementos culturais que se desenvolven ao longo de todo o país, a maior parte das veces esquecidos ou non valorados como merecen.

Este é o caso do Play-Doc, o singularísimo festival de cinema de Tui, nacido no mes de marzo de 2005 co propósito de establecer na cidade fronteiriza un punto de encontro e unha plataforma de exhibición para realizadores de cine de non ficción de todo o mundo. Un soño acuñado daquela por Sara García e Ángel Sánchez, directores do certame dende o seu inicio, consolidado hoxe como un festival de cine periférico independente e arriscado, alicerzado sobre un público numeroso e esixente (8.000 espectadores na última edición), capaz de transformar o Teatro Municipal de Tui nun espazo extraordinario para o diálogo e o intercambio. Ás portas da décimo cuarta edición, que se celebrará do 26 de abril ao primeiro de maio de 2018, Play-Doc preséntase como un festival de referencia no ámbito do cine documental, sendo considerado pola asociación Best Film Series de Nova York como “unha das dez citas cinematográficas máis excitantes do mundo”, o que constitúe un fito para o propio festival e para a historia do cine en Galicia.

Nas edicións máis recentes Play-Doc explorou con éxito as últimas tendencias do cine de non ficción en todo o mundo, un xénero emerxente que durante as dúas últimas décadas experimentou un estourido de creatividade. Un festival singular no formato, onde coexiste unha sección oficial de competición internacional, onde se valoran arredor de 700 traballos procedentes de 66 países, con outras seccións dedicadas á exhibición de títulos raros, polémicos ou censurados ou coas retrospectivas dedicadas a cineastas aclamados como os irmáns Maysles, Artavazd Pelechian, Charles Burnett ou o franco-canadense Dominic Gagnon, dando espazo tamén na programación a sesións de música ao vivo (o Play-Doc Live!), en colaboración co Festival Sinsal, e a unha dimensión formativa por medio da organización de obradoiros e clases maxistrais de cineastas. Un festival internacionalizado que conta coa colaboración da sala Metrograph de Nova York e que estende parte da súa programación a diversos centros de arte contemporánea da península, contando mesmo cunha versión televisiva (Play-Doc TV) integrada na plataforma R Televisón, o que facilita o acceso a distancia doutros públicos.

Xaora, outro fito moi relevante de Play-Doc é dende o inicio a súa atención preferente ao cinema galego de non ficción máis actual, tanto pola sección específica a el dedicada, na que se presentaron en 2017 unha ducia de traballos, entre eles algunhas estreas, como pola súa contribución á difusión no estranxeiro, organizando programas no Dokufest de Kosovo, no Citeina Universitaire de Paris ou no Town Hall de Nova York, así como noutras citas cinéfilas en diversas cidades da península. En definitiva, Play-Doc é unha desas alfaias do emprendemento cultural galego, un pequeno gran festival alternativo onde se dan cita cineastas, programadores e críticos de relevancia nacional e internacional, xunto a un público masivo e heteroxéneo, que é, quizais, onde radica a súa forza e a súa exitosa continuidade.

É o máis esperanzador de Play-Doc é que non se trata dun caso único, xa que forma parte dese tecido de certames cinematográficos independentes que cos medios xustiños e co talento e teimosía dos seus organizadores se desenvolven con tanto pulo na provincia de Pontevedra: o Festival de Cans do Porriño, o FIC de Bueu, o Curtas Film Fest de Vilagarcía, o Festival Novos Cinemas de Pontevedra, o Festival Primavera de Cine de Vigo e o Festival de Curtas Armadiña de Poio. Listado ao que cómpre engadir outras citas ineludibles como o Festival Curtocircuito de Compostela ou o S8 Mostra do cinema periférico da Coruña que sitúan a Galicia como espazo de referencia de exhibición do cine de non ficción. Un milagre do noso emprendemento cultural alternativo que merece todos os apoios.