Tras a crueldade de abril

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a reflexionar sobre as mudanzas que esta provocando a pandemia

Na terceira semana da corentena os paxariños volveron ás tileiras conservadas ao comezo da Gran Vía. Escoitar os seus rechouchíos dende o balcón pareceume un agasallo da natureza contra a tristeza e o pesimismo, un pequeno milagre moi de agradecer nestes días de reclusión obrigada e de cifras nefastas na portada dos xornais. Un acontecemento extraordinario que nunca imaxinamos sucedería nun espazo urbano de estrépito, o do aire máis contaminado da cidade, presidido até agora polo renxido do tráfico constante e o rebulir da maquinaria no bulevar desaparecido. Apenas instantes fugaces de entusiasmo que nos fixeron esbozar un sorriso, un aceno que alivia a crueldade deste abril de pandemia, anuncio dunha crise global para o planeta de consecuencias imprevisibles.

Un andazo que estourou case sen avisar como outra desas noticias que nunca nos van afectar na nosa comodidade rutineira, mais que hoxe diante da nosa inocente perplexidade arrasa milleiros de vidas, sobre todo dos nosos maiores, na soidade das ucis de hospitais ao límite ou de residencias das que tan pouco sabiamos. Unha doenza que se estendeu a grande velocidade polos cinco continentes, capaz de modificar en apenas tres meses a vida de boa parte dos habitantes dun planeta, que até agora criamos global e para sempre intercomunicado. Unha pandemia que nos recluíu na casa de súbito, poñendo en perigo millóns de empregos, proxectos, competicións deportivas e as máis diversas actividades económicas, sociais e culturais. Unha crise sanitaria abordada só dende a iniciativa pública que revolucionou o contido das axendas políticas, dende a local á mundial, monopolizando a atención e os fluxos de información (incluídas fake news e bulos interesados) sobre calquera outra cuestión. Unha situación crítica que obriga a enfrontarnos a algúns interrogantes de urxencia para os que tampouco semellan existir certezas.

Os primeiros teñen que ver coa recuperación da normalidade perdida, se por iso entendemos volver a saír á rúa con confianza e liberdade, así como recuperar traballos e actividades educativas e sociais. Un proceso que as autoridades e os científicos aventuran será gradual, se deberá desenvolver devagariño e cuxo calendario dependerá da eficacia das medidas de mitigación da pandemia e da capacidade de resistencia ao colapso do noso sistema sanitario público. Un proceso polo tanto non exento de incerteza e, probablemente, polémico, no que as mellores receitas para soportar o cansazo e a ansiedade sexa contar cunhas boas doses de paciencia e calma, ademais de manter o respecto estrito das medidas de confinamento, de distancia social e hixiene para evitar o contaxio, así como de asumir o levantamento progresivo das restricións de determinadas actividades económicas e comunitarias, establecidas polas autoridades en cada momento.

Mais outros interrogantes e dilemas afectan a como vai mudar o mundo, que sen dúbida mudará, despois de semellante paralización planetaria, na que identificamos riscos distópicos no escenario mundial. O reinicio das actividades económicas estará moi determinado polo endurecemento das fronteiras, que provocará a limitación da mobilidade de persoas e mercadorías dun a doutro continente: descenderá o comercio mundial?; que pasará co turismo ou cos intercambios educativos e culturais?; que sucederá cos fluxos de persoas migrantes?; como afectará á redución das emisións e á axenda da ONU de loita contra o cambio climático?; xeralizarase o teletraballo, que impacto terá sobre as relacións sociais e na dixitalización das empresas?

Mais tamén non sería descartable que tras o covid-19 se recompuxera o mapa xeopolítico: sobrevivirá a Unión Europea a este difícil transo?; China sairá reforzada no seu liderado?; os Estados Unidos de Trump adoptarán unha nova deriva? Interrogantes que tamén suscita o impacto da pandemia sobre a propia gobernanza nos sistemas democráticos do capitalismo liberal: pasada a cerna da crise, reforzaranse as políticas públicas (sanidade, ciencia, educación, dependencia…) ou incrementarse a desigualdade?; en aras da seguridade sanitaria, correrán perigo ás liberdades cívicas, reforzaranse as tendencias centralizadoras?; no río revolto provocado polo malestar do proceso, os autoritarismos ou populismos de extrema dereita, non poderían procurar a súa oportunidade?

Mudanzas que despois de meses de confinamento é previsible afecten tamén ao que constitúe a cerna da nosa convivencia, tanto nas nosas relacións interpersoais como á propia expresión dos nosos afectos: consolidaranse as medidas de distancia social?; reforzaranse as respostas solidarias ou abrirase paso un novo individualismo?; como expresaremos o malestar e o noso entusiasmo?