Rondallas de Reis

Dediquei o artigo da semana en Faro de Vigo ao fenómeno das Rondallas de Reis e a anulación do certame metropolitano deste ano 2018:

Sorprendeume gratamente ver estes pasados días de fin de ano a actuación na rúa do Príncipe e no Parque Camilo José Cela do magnífico Rancho de Reis da Asociación Veciñal e Cultural Casco Vello. Traxeados ao xeito tradicional os danzantes, gaiteiros e percusionistas interpretaban diversas “xaneiras”, tamén chamadas “manueis” ou “aninovos”, que son as composicións musicais que seguen ás panxoliñas de Nadal e preceden aos cantares de reis na tradición do noso folclore. Tres tipos de composicións ben distintas na súa fasquía e intencionalidade, por ventura aínda vivas, coas que os membros do Rancho do Casco Vello celebran polo centro da cidade as festas de Aninovo e Reis. Unha tradición comunitaria, vencellada á cultura tradicional agraria, polo tanto en claro perigo de desaparición, protagonizada entón polos mozos e mozas que ruaban de casa en casa cantando e bailando estas pezas coa intención de conseguir algunha larpeirada e montar unha boa xoldra.

Xaora, na Área Metropolitana de Vigo, ademais destes ranchos tradicionais consérvase dende hai un século nalgúns dos concellos dos vales do Fragoso e da Louriña (Vigo, Redondela, Mos, Porriño, Gondomar e Ponteareas) unha tradición musical moi singular de cantos de Nadal, a das rondallas. Agrupacións folclóricas parroquiais de até oitenta persoas, compostas por unha variedade de instrumentos musicais tradicionais tan característicos como pandeiretas, castañolas, cristos, charrascos ou cunchas, aos que se engaden outros consolidados, sexan de percusión, vento ou mesmo e de forma excepcional co acompañamento coral. Rondallas nacidas nos centros culturais parroquiais que comezan os seus ensaios, nalgúns casos no propio verán, que saen de pasarrúas de Nadal a Reis interpretando pezas do noso folclore como muiñeiras, fandangos, pasodobres, mais tamén melodías de música actual moi coñecidas (como fixo a rondalla Santa Eulalia de Mos cun tema mítico de AC/DC), constituíndo co seu característico chascarraschás o son xenuíno do nadal vigués máis popular.

De idades e procedencias diversas, vestidos con capas e boina, os rondalleiros e rondalleiras desfilan detrás do seu director (musical), do seu capitán (organizativo) e do seu grupo de bandeiras que informan de onde procede a agrupación. Abandeirados que arroupan e acompañan coas súas evolucións espectaculares á rondalla, respectando un código de sáudo e comportamento, expresando tanto a súa amizade como a súa dispoñibilidade a competir nos certames que dende 1982 se foron organizando no pavillón das Travesas e dende 2015, xa sen ese carácter competitivo, no certame de rondallas que se celebra nun IFEVI abarrotado por dez mil persoas. Un espectáculo músical único, que despois do día de Reis reúne a case mil músicos dunha decena de agrupacións.

Certame rondalleiro metropolitano que non se celebrará este ano debido a que o concello de Vigo declinou (a última hora) financialo na súa totalidade, como fixera até agora, aducindo o seu elevado orzamento (85.000 euros) e expresando a súa intencionalidade de reducilo a un certame de carácter local, coa participación das catro rondallas viguesas (Valadares, Beade, Zamáns e Freixo), a celebrar en data por determinar no pavillón de Travesas e contando cun orzamento de 25.000 euros. Malógrase, así, a continuidade dunha exitosa tradición cultural metropolitana viguesa, probablemente unha das máis xenuínas coa que contamos, pola incapacidade dos poderes públicos, neste caso a Deputación de Pontevedra e algúns dos concellos do Vigo metropolitano por acordar un modelo sostible e equitativo de organización deste grande certame musical. Unha decepción, sen dúbida, para os organizadores, a Federación de Rondallas da Área Metropolitana de Vigo, como para os milleiros de músicos e seareiros, que dificilmente poderán entender as razóns desta anulación in extremis e sen posibilidade de alternativa ningunha.

Un fracaso que constitúe tamén un síntoma da escasa autonomía do asociacionismo veciñal e cultural prendido dos fíos das axudas outorgados polas administracións públicas e das decisións dos seus responsables políticos, ás que non son alleas, como se comprende neste caso, as leas que manteñen entre elas. No entanto, ademais do quebranto da cadea dunha tradición de máis de tres décadas, a anulación do certame de rondallas supón outro agoiro para o futuro do proxecto metropolitano, outra vez nas pedras, sen posibilidade de ser recuperado xa neste mandato municipal. A pesar destoutra oportunidade perdida para expresar a xenerosidade viguesa, quedémonos coa ledicia dos chascarraschás das melodías das rondallas metropolitanas que agardamos poidan desfilar, canto menos, estes días de Reis polas rúas viguesas.