Dediquei os dous últimos días, case na súa totalidade, a revisar as 752 páxinas da novela de Rivas. Non caerei na tentación de empregar adxectivos para amosar o meu entusiasmo e alegría (a novela aparecerá a comezos de xullo, coincidindo cos últimos días da Feira do libro de Vigo). Como é o meu costume adianto a cuberta definitiva (falaremos dela de vagariño) e o texto de contracuberta que preparamos:
O río da vida e da morte. Unha moza lavandeira le nas marcas da auga a historia da súa xente. Despois da auga que fecunda a memoria, axiña aparecerá un fogo destrutor, as labaradas do odio… Así comeza Os libros arden mal, a agardada novela de Manuel Rivas que se desenvolve nun período que vai do 1881 deica os nosos días, entre o falecemento de George Borrow e o dun vello anarquista galego chamado Polca.
Esta obra, como moitos dos personaxes que a habitan, podería levar tatuada na pel aquel sobre aviso que Luís Vives transmitiu a Erasmo: “Non se pode falar nin calar sen perigo”. A protagonista principal é a linguaxe, as verbas que forman parte do corpo, a igual que os ósos, os ollos e os dedos. A loita entre as palabras feitas para dominar, e as palabras eivadas. Entre a linguaxe do poder autoritario e a linguaxe que sobrevive na penumbra. A linguaxe bélica e o latexo dionisíaco da fala popular. A linguaxe dogmática da relixión e a fala carnal e erótica do entroido. Unha obra que intenta pescudar, por un camiño interior, de intersticios, con sutileza e sen dogma, no inexplicábel histórico.
A estrutura desta novela semella a dunha esfera armilar, composta por moi diferentes órbitas nas que os astros, ademais das vidas humanas, son os libros, as pertenzas, os animais, as plantas, e as palabras, elas mesmas a moverse como seres vivos. Unha esfera armilar tamén no entrelazar de xéneros, cunha órbita maior, a ficción narrativa a xeito de thriller, no que o caso central é a historia dramática da cultura, que contén en círculos concéntricos a poesía, o ensaio histórico, a crónica xornalística, formas de literatura popular como as novelas do Oeste. Unha esfera tamén que entrelaza multitude de voces, nunha escrita encarnizada, sempre en vilo, que vai e vén entre os territorios da dor e o gozo erótico.
Tempo haberá de falar devagariño do serán dos premios de onte. A colleita é moi esperanzadora, semellando que se vai producindo a agardada condensación na que levamos traballando dende hai tantos anos. O discurso de Manuel Rivas foi extraordinario. A actuación de Treixadura moi emocionante (“… eses os teus ollos”) e con xoldra dabondo. O convivio moi riquiño e, mesmo, o tempo foi amainando coa chegada da noite.
