Cafés da memoria

No artigo da semana recupero os cafés da memoria vigueses, ao fío da publicación do libro de Albino Mayo Algo máis que un café. O Derby de Vigo. 1921–1968. (Galaxia 2010).

Albino Mallo acaba de publicar Algo máis que un café. O Derby de Vigo. 1921-1968 (Galaxia 2010), un libro indispensable para a nosa memoria local. O veterano xornalista vigués, correspondente que foi da axencia EFE polo mundo adiante, enfía a historia dos case cincuenta anos do Café-Bar Derby, que o seu pai abrira o 28 de novembro de 1921, no corazón da cidade, na praza da Urzaiz, a que temos proposto que se denomine como praza de Galicia.

Foi o Derby o máis importante café de fasquía clásica dos que existiron en Vigo durante o século XX. De ambiente british, nos seus amplos salóns, na terraza e no xardín posterior, os seus nove camareiros traxeados de smoking severo despachaban café Sical, cervexa de barril da fábrica da Barxa, vermú, máis de trescentas clases de cócteles, sándwichs e outros bocados lixeiros a clientela moi variopinta. O Derby converteuse axiña en algo máis ca un establecemento de hostalaría e lecer, onde nos veráns amenizaba o Trío Corvino. Foi un ateneo aberto onde se xuntaban profesionais diversos, dende os xornalistas de “Faro de Vigo” e do “Pueblo Gallego”, pasando polos membros da peña San Zenón, que mantiñan os arquitectos de estilo racionalista Francisco Castro Represas e Pedro Alonso Pérez, até unha longa relación de escritores como Celso Emilio Ferreiro, Álvaro Cunqueiro, os irmáns Álvarez Blázquez, Xaime Illa, Paco Fernández del Riego, “Chuchi” Kruckenberg, Faustino Rey Romero, de pintores como Carlos Maside, Laxeiro, Urbano Lugrís, Manuel Colmeiro, Xavier Pousa ou doutras artes como o escultor Camilo Nogueira ou o cineasta Manuel Mur Oti.

O Derby foi testemuña e historia cotiá de Vigo durante case medio século. Pechou ao comezo do mesmo ano no que deixaron de troupelear os tranvías Siboney por Colón arriba. Unha coincidencia propia dun tempo de desfeita do noso primeiro patrimonio urbano que provocou a perda dun auténtico liceo popular. Vigo quedaba, ademais, sen un espazo de convivencia onde se forxaron soños futuristas, quen sabe se amparados na tipografía art-decó do seu tan gabado espello. Daquel Derby visitado por viaxeiros tan ilustres como Federico García Lorca ou Eva Perón queda agora apenas a memoria recuperada por Albino Mallo no seu magnífico libro. Testemuñas xa moi esvaídas como a doutros cafés do seu tempo, o Savoy da rúa do Príncipe, o Gran Café Colón de Velázquez Moreno ou o Nuevo Café, situado no edificio Bárcena de Policarpo Sanz, nomes que identificamos só pola súa presenza nos libros de historia local.

Porén, non fai falta ir tan atrás para comprobar como no mapa dos cafés e cafetarías (a denominación “ye-ye”) viguesas da nosa mocidade, desapareceron moitos dos establecementos abertos durante os anos sesenta a oitenta. En Urzaiz pechou o Goya, que recollera a testemuña da tertulia de escritores e artistas do Derby, e o 3 Luces; en Príncipe desapareceu o Flamingo; en Marqués de Valladares, o Rosalía de Castro; en Gran Vía, a cafetaría Lido; en Colón pecharon a Marbella, a Teide e a cafetaría do Fraga; en Eduardo Iglesias, a Trebol; en García Barbón a Suevia; na Laxe, o Universal (un local mítico para a miña xeración) e a Josfran; na praza de Compostela, o Méndez Núñez e a Alameda; na Gamboa, a cervexaría Eusko; no Areal, a cervexaría Joaquín; en Travesas, a Granxa e o Gran Vía; en Teis, a Roxy e o Padrón… Perderon, tamén, as súas cafetarías o paseo de Afonso, o monte do Castro e o cámping de Samil, como desapareceu a chocolataría Bonilla coa súas xanelas abertas ao teatro. Sei que ningunha destas cafetarías tiña a fasquía e empaque do Derby, mais todas e cada unha delas ocupan un lugar na memoria dos vigueses do meu tempo. Sei que neses locais –coma nos cines (todos desaparecidos) e nalgunhas discotecas e pubs– en tardes de chuvia e galerna se forxaron boa parte das nosas vontades e afectos ou se enxergaron os nosos soños de futuro.

No entanto, sería inxusto non render homenaxe de gratitude a algúns daqueles locais, onde se desenvolveu a aprendizaxe da nosa socialización, que aínda continúan hoxe felizemnte abertos e manteñen o seu pulo. A miña lista –sei que cadaquén posúe a súa, única e intransferible– está formada polo Bar León e o Nuevo Derby en Urzaiz; a Flor de Vigo  en Gran Vía; o Crisol en Venezuela; o Cosmos en Marqués de Valladares; o Skimo en María Berdiales; a Negrita en Velázquez Moreno; o Paquetá, o Catro a Catro, o Ardora, o Montoto e o Hipólito en Travesas; o Alaska no Calvario; o Caribe na Praza da Industria; o Montesol en Torrecedeira; a cervexaría Liverpool no Barrio das Flores… Uns e outros, os que pecharon e os que continúan abertos, son os nosos cafés da memoria, espazos esenciais dunha cidade desmemoriada onde compartimos as ledicias e inquedanzas das nosas vidas, lugares onde hoxe detectamos cun chisco de melancolía as pegadas irreversibles do paso do tempo.