Onte 1405: Domingo na Feira do Libro da Coruña

Excelente e animadísima primeira xornada da nosa participación na Feira do Libro da Coruña. Elena Gallego Abad asinou exemplares da súas novelas. Mark Wiersma e Miguel Mosqueira presentaron en concerto o seu libro disco Sira e o robot. Adventures on Titan no IIIº Festival de música infantil. Mentres que na carpa literaria presentamos en sesión continúa Galicia: un pobo con futuro? de Manuel Blanco Desar, Agosto de memoria e morte de Xoaquín Fernández Leiceaga e Cabalos e lobos de Fran P. Lorenzo.

Justo Beramendi, presidente do Museo do Pobo Galego presentou Galicia: un pobo con futuro?, a obra cooordinada por Manuel Blanco Desar que aborda o devalo demográfico do país. Explicou Beramendi que o Museo do Pobo Galego (MPG) sempre quixo ter unha posición activa no que atinxe a súa actividade expositiva como con respecto aos problemas que Galicia tivese como pobo. Para intervir sobre eles ideou os foros. «No primeiro abordáronse os problemas relacionados co territorio, paisaxe e identidade, no segundo os da emigración, no terceiro os do turismo e agora no cuarto os da demografía, esa incapacidade para repoñer os recursos humanos do país. En todos estes foros o MPG pretendeu recoller as achegas da sociedade civil sobre o problema abordado coa maior diversidade e pluralismo.» «A edición deste libro coeditado con Xerais é que a xente cobre conciencia que existe un problema demográfico en Galicia», rematou.

Manuel Blanco Desar confesou que coa edición deste libro «intentamos facer algo que outras institucións deberan ter feito antes, xa que xa hai vinte e cinco anos que existe este problema». «Sen pobo galego non existe Galicia. Quizais non toda a sociedade galega sexa consciente disto. Se facemos unha mímese con Irlanda é moi grande a diferencia sobre esa cuestión. Os irlandeses tiveron claro que deberían manter o seu vigor vital. En Galicia non existen eses azos». Desar convidou a pensar como pode ser Galicia dentro de vinte ou trinta anos con apenas dous millóns de habitantes, «desmoronaríase todo, dende a lingua ao funcionamento das cidades». «Temos que ser conscientes, tamén, que ninguén nos vai resolver este problema dende fóra». «Este libro pretende ser orballo, coma é o país noso, capaz de ir desgastando a pedra. Sabemos que este será o gran tema do país nos vindeiros anos. Temos un feito diferencial negativo. Precisamos un modelo de crecemento demográfico propio, máis intensivo. Sabemos que é un problema común español, porén, o aparello do estado non o ve como tal. Isto é moi grave, xa que as políticas fiscais e laborais, as máis relacionadas coas demográficas, non están en mans das Comunidades Autónomas. Hai que facer un esforzo para que chegue a axenda pública de España.»

Lourenzo Fernández Prieto foi o presentador de Agosto de memoria e morte, a novela coa que debuta na narrativa galega o economista Xoaquín Fernández Leicega. Lourenzo comezou confesando de que lle asombrar o manuscrito, «lese moi ben, é unha novela moi ben acabada, moi traballada». Metido xa en fariña, o presentador lembrou que o franquismo foi capaz de inocularnos a súa memoria, «Leiceaga nesta novela pelexa con iso». «Agosto de memoria e morte é unha novela de xénero, unha novela negra que, como O paporroibo de Nesbo ou as novelas de Mankell, falan  en forma de memoria persoal e familiar dun pasado incómodo que non sempre coincide coa historia«. «Leiceaga atrévese entrando neste terreo literario. Amplía o campo literario, xa que non vexo que exista alguén con este enfoque. En todo caso, enlaza coa forma de ver o pasado da súa xeración. Atopo coincidencias con novelas como Corazón helado de Almudena Grandes e Home sen nome de Suso de Toro».

Continuou Lourenzo sinalando que «na novela hai dúas memorias, a que nos anos do tardofranquismo había do 36 e a que hoxe temos dos anos setenta. Leicega fala do Santiago dos 70 e da Noia do 36. Afronta o problema da memoria no ámbito da vila, onde todo era xa sabido, mesmo o que nunca se dicía». «A novela de Xocas afronta a cuestión dos verdugos, como chegaron a selo e as razóns para elo. Aquí abórdase a realidade da matanza do 36, o que Preston chamou o “holocausto español”. En definitiva, na novela de Leiceaga están os porqués e como nos están afectando a nós, corenta e mesmo oitenta anos despois». «Na novela preséntanse as consecuencias económicas e sociais daquela trama, dos que mataron no 36 que se fixeron os vencedores durante corenta anos. Novas elites unidas polo sangue derramado». Rematou Lourenzo Fernández Prieto reocmendando a lectura dunha novela «onde o final é o mellor».

Xoaquín Fernández Leicega comezou agradecendo a Lola Arxóns, Xerardo Agrafoxo e Lourenzo Fernández Prieto a súa axuda no proceso de creación da novela. Ocupouse despois de debullar o que entendía foran as referencias intelectuais da obra. En primeiro lugar, Agosto do 36, a novela de Xosé Fernández Ferreiro, e outras obras de Bieito Iglesias, Juan Benet e Xosé Manuel Sarille. «Débolle tamén o título a Faulkner por Luz de agosto, polo seu procedemento en espiral para introducir vinganzas en familia de xeración a xeración. Como tamén por unha frase que me parece esencial para definir a miña novela: “E a memoria sabe isto: 20 anos despois sabe aínda”». «O título tamén é debedor de Agosto de Rubem Fonseca, un modelo de novela de intriga con reconstrución histórica, da que aprendín que se pode facer literatura de xénero.»

O autor sinalou despois que o tempo da novela vai da República ao final do Franquismo. «Como se transita da esperanza universal que suscitou a República ao odio e a carnicería da Guerra Civil? Na novela prodúcese unha decantación de clase nos personaxes, apoiando unha ruptura co réxime democrático daquel momento». «Na parte referida ao ano 1974, preséntase un tempo de normalización e corrupción, de autoritarismo e da existencia de novos espazos de liberdade que se foron conquistando». Rematou Leiceaga expresando a súa convicción de que nunha novela destas características «é necesario que as pezas encaixen para evitar que aprezan disfuncións que lle quiten valor ao que se está lendo». «Autores como Sciascia, Vázquez Montalbán, Paco Ignacio Taibo ou Leonardo Padura representan o que quixen facer. En todo caso, as novelas policiais e as series son os grandes produtos da cultura do noso tempo, quizais debido a que o investigador policial busca a verdade, é o heroe do noso tempo».

Pechou o serán de presentacións a conversa que mantiven con Fran P. Lorenzo, coincidindo coa aparición da segunda edición de Cabalos e lobos.