Fina académica

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á escritora Fina Casalderrey e a súa entrada na Real Academia Galega.

O ingreso na Real Academia Galega de Fina Casalderrey supón un fito de ouro para a literatura infantil e xuvenil galega. Coa entrada da profesora e escritora de Lérez –membro dunha xeración irrepetible de mestres galeguistas, hoxe felizmente xubilados, á que bautizamos como Xeración Lamote, da que forman parte, ademais, Paco Martín, Xabier DoCampo e Agustín Fernández Paz, todos os catros premios nacionais de literatura infantil e xuvenil– este xénero acada a súa definitiva madurez nas nosas letras e a institución académica da rúa Tabernas asume a responsabilidade da súa visibilidade en todos os eidos da súa actividade. Unha incorporación que, ademais, debería abrir a porta no futuro inmediato para a entrada na nosa primeira institución cultural doutras “intrépidas corsarias” das letras galegas como Marilar Aleixandre e Chus Pato, abrindo un proceso para súa irreversible feminización.

Mestra dende os dezanove anos, profesional comprometida co ensino público durante catro décadas, Fina Casalderrey leva publicados medio cento de títulos, todos eles escritos orixinalmente en lingua galega, traducidos na súa maior parte ás linguas peninsulares, dirixidos aos diversos públicos infantís e xuvenís, dende pequenos álbums e contiños para primeiros lectores até longas novelas para lectores e lectoras que abandonan a adolescencia. En todos os seus libros amosou que por complexos que semellen non existen temas prohibidos nin tabú que non poida ser abordado no proceso de formación do lectorado nin do seu criterio literario. Como tamén demostrou que a chamada literatura infantil e xuvenil, lonxe da súa frecuente e inxusta invisibilización e minusvalorización, é un xénero que pode ser transitado por lectores e lectoras de todas as idades, xa que existen pontes e tratamentos que convidan a facelo.

Empregando esta ollada da infancia e o acervo narrativo da tradición popular e familiar, Casalderrey soubo abordar a relación dos pequenos cos animais, en títulos inesquecibles, como “Dúas bágoas por Máquina” (1992) polo que obtivo o premio Merlín, “Chamizo” (1994) ou “O misterio dos fillos de Lúa” (1995), polo que gañou o premio Nacional e comezou a ser traducida a outras linguas. Axiña atreveuse con temas máis complexos como o da morte nun libro para nós memorable, “O estanque dos parrulos pobres” (1996) polo que gañou o premio Edebé de literatura infantil, e co que iniciaría a serie dos seus títulos sobre a relación entre os nenos e nenas e as persoas maiores, un tratamento no que Fina é recoñecida como unha das autoras de referencia mundial. A esta temática pertencen contiños para picariños como “A avoa non quere comer” (2002), “O avó é sabio” (2002), “Eu son eu” (2004) sobre a doenza do Alzheimer, “O meu avó é unha gata” (2005) ou “Quen me quere adoptar?” (2005) sobre a adopción por parte dunha familia dun avó que quedou só, títulos de referencia nos que aborda con elevadas doses de realismo, non exento de tenrura, mais sen mixiricadas, a complexa relación entre as etapas de comezo e devalo da vida. Como son modélicas polo seu rigor e alento narrativo as súas historias protagonizadas por persoas con necesidades educativas especiais, recollidas nun dos seus libros máis coñecidos, “Ás de mosca para Anxo” (1998), ou sobre a emigración, sobre todo en “A lagoa das nenas mudas” (2007), protagonizado por unha nenas subsahariana emigrada na nosa terra.

En toda a súa obra literaria, Fina Casalderrey expresou un profundo respecto pola infancia, para ela un “manancial inesgotable, no que tantas cousas parecen prodixio”, tamén unha fonte a burbullar de memoria familiar e escolar onde atopar explicacións para o descoñecido e para un mundo que emerxe da incerteza. Achega profundizada no seu discurso de ingreso na RAG, “Dende os refachos do corazón ata onde habita o imaxinario”, onde realizou un percorrido pola literatura galega procurando atopar a ollada da infancia e o tratamento que sobre ela fixeron os clásicos, dende a Rosalía de Castro de “La hija del mar” (1959), pasando por Castelao, Dieste, Pedrayo e Cunqueiro, até as narradoras do noso tempo como María Reimóndez e Rosa Aneiros. Un discurso fermoso e moi ben traballado, coa fariña das lecturas dos clásicos ben moída e a masa do relato perfectamente ligada, como ben sabe Fina, mestra empanadeira e reposteira (outra das súas achegas á cultura de noso), que cómpre axeitar nas grandes ocasións. No entanto, para as persoas que a coñecemos de vello, sabemos que idéntica lucidez, rigor e beleza expresaba hai trinta anos cando presentou as primeiras pezas para a dramatización na aula da súa escola de Moraña, onde compartiu os azos da escola galega das pombas co seu inseparable compañeiro Mariano García. Así é a escritora de lúas de nácara. Parabéns!