Poema de hoxe 146: “No outono o mundo” de Manuel María
Nós somos un pobo
que podemos falar e entendernos
coas nubes, coas fragas, cos camiños,
co mar, cos ventos, coas fontes
e dialogar cos vivos e cos mortos.
Por iso a nosa patria
non é soio un anceio
é esta terra real na que soñamos.
Manuel María, Brétemas do muiñeiro e poema da néboa aferrollada (1980)
Poema de hoxe 145: “Esta brisa máxica” de Manuel María
Que palabra purísima
poderei crear pra nomeala?
Que palabra ou silencio
pra dicir con xusteza
o seu tremor de lúcida alborada?
Manuel María, Os lonxes do solpor (1993, 2012)
Sentín o pasamento onte de Sabino Torres, o decano dos editores galegos en activo, o fundador da colección Benito Soto e actual responsable de Hipocampo Amigo. Hai dous anos comentabamos a publicación das súas memorias, Crónicas dun tempo escondido. Pontevedra 1930.1960, nas que con grande elegancia e detalle reconstrúe a historia social e cultural pontevedresa da República e de posguerra, cando a imprenta Torres do seu pai foi o centro da dinamización xornalística e literaria da boa vila. Sabino pasará con letras douradas á historia da edición galega pola proeza da colección de poesía que creou con Celso Emilio Ferreiro en 1950, que pretendía ampliar á narrativa e ao ensaio, anticipándose a fundación da editorial Galaxia. Sabino Torres conservou sempre o seu espírito de editor emprendedor e na última década tivo azos para continuar publicando libros de poemas, a actividade que sempre máis lle gustou. Entusiasta, algareiro e destemido deixa unha pegada de amizade e xenerosidade que dificilmente esqueceremos.
Poema de hoxe 144: «Sei o que vale un verso» de Manuel María
Un verso nunca vale
o que vale o chío dun paxaro,
nin ten a forza dun río
ou o poder arrepiante dunha bala.
Pero eu sigo fidel, encadeado
á música amorosa das palabras.
Manuel María, Remol (1970)
Namoroume o segundo disco de estudio de Caxade, do que quedei prendido toda a fin de semana. E isto é o amor é un salto de xigante para un grupo extraordinario, posuidor dunha proposta orixinal e singular capaz de inserir a música tradicional galega no contexto das músicas populares europeas de hoxe. Tras o debut impactante que supuxo A dança das Moscas, Caxade ofrece un disco máis medido, diverso e reflexionado, no que incorpora a electrónica e intensifica a presenza da percursión, o que non lle impide que sexa aínda máis tradicional co anterior, tanto nas melodías bailables como na estrutura dos textos poéticos.
Caxade aposta por unha maior cromatismo melódico e sonoro, ofrecendo un disco máis colorista e divertido co primeiro, onde é difícil desbotar o interese dalgunha das dez pezas. Xaora, cómpre reparar en temas memorables como «Sanduicheira», «E isto é o amor» (un poema de Sechu Sende) ou «Independence day», coa súa inequívoca vocación de himno. Conservando a intencionalidade política, os textos do disco admiten diversos niveis de lectura poética, sendo o amor e as súas expresións o seu eixo temático principal nun traballo onde tampouco falta un humor sutil e unha certa tenrura propia do brinquedo.
A música de Caxade admite diversas etiquetas: indie, pop, folk, celta, tradicional, melódica, bailable… En todo caso, sen entrar a escoller categorías, a súa estética músical singular, perfectamente identificable, como o seu estilo gráfico e presentación con aroma centroeuropeo (enriquecido polo admirado Leandro Lamas no vídeoclip de lanzamento), acreditan en Caxade o espírito dun clásico contemporáneo. E isto é o amor, ademais, promete un directo potente, de entusiasmo e ledicia contaxiosa, que aventuro abrirá a Caxade moitas novas portas. Parabéns, mestre Caxade!
Poema de hoxe 143: «De amictia» de Manuel María
Unicamente somos nos demais
cando a flor rara e marabillosa da amizade
nos abre, enche a agranda o corazón.
Manuel María, A luz resucitada (1984)
O concello de Redondela convidoume onte a intervir no acto de entrega da XVIª edición do Premio Os Viadutos de narrativa curta para menores de 35 anos. Un premio literario ao que me sinto moi vinculado xa que participei no xurado até 2012, durante máis dunha década, onde resultaron premiados ou foron finalistas, entre outros, Xosé Carou Rei, Pilar Ortega Pereiro, Samuel Solleiro, Roque Cameselle, Emma Pedreira, Manuel Lourenzo Sobral, Susana Pereira Fiúza, Iván García Campos (Premio Blanco Amor de novela en 2010), Andrea Maceiras (Premio Jules Verne en 2015), Isaac Xubín ou Pedro Feijoo, membros da xeración de narradores e narradoras do novo século, que algunha vez chamamos, Xeración da Esperanza. Un premio que, como o Pedrón de Ouro ou o Manuel Murguía de Arteixo, abriu a xanela para novas voces, en definitiva, fixo canteira e ten moito futuro por diante.
Na entrega de premios correspondente a edición deste ano, tanto a gañadora, a xornalista de Tortoreos Sara Vila Alonso, como as dúas finalistas, a educadora social Sandra Martínez Fernández e a tamén xornalista Elena Dopico denunciaron nas súas intervencións a situación de precariedade e desemparo da súa xeración. Unha denuncia semellante a que fixera Marcos Abalde Covelo en Fornelos de Montes hai pouco máis dun mes, cando recibira o Premio de poesía de Manuel Lueiro Rey, no que cualificou como Xeración Perdida a dos mozos e mozas que teñen hoxe entre os 30 e os 40 anos.
Sara Vila Alonso, autora de «Adeus, María», o relato gañador, atribuíu «á trapallada da crise a ausencia de expectativas que están minando a nosa autoestima». Sandra Martínez Fernández, autora de «Biografía dun saco de patacas ao lombo», confesou que a protagonista do seu relato quedara como ela no paro aos 33 anos, e a piques de rematar a prestación de desemprego caera nas mans da depresión e dunha terapeuta. «O meu relato é a testemuña do que é a miña xeración, a que atopou un futuro que resultou non ser como nos venderon.» «O noso saco de patacas máis pesado é a incerteza, non saber quen es e onde quedaron os teus soños. A nosa fame é o medo, mais non podemos transformarnos en persoas conformistas.» Por último, Elena Dopico, autora de «Premio», confesou que o seu relato tiña un carácter metaliterario, mais que tamén expresaba a preocupación pola precariedade que vivimos: «estou convencida que non é toda unha responsabilidade individual».
Tres intervencións estremecedoras, que puxeron o dedo na chaga, capaces de crear un silencio emocionante nun día de ledicia para as tres narradoras. A denuncia da situación desta xeración precariada, tamén a da esperanza para a continuidade das nosas letras, non pode ser silenciada. Os nosos parabéns máis intensos para Sara Vila, Sandra Martínez e Elena Dopico pola súa afouteza e dignidade de alzar a súa voz.
Acompañei onte a Manuel Iglesias Turnes na presentación de Que non te aten na Feira do Libro de Lugo. Quedei moi gratamente sorprendido coa gran actividade desta feira, onde os libreiros de Lugo tomaron as rendas do programa de animación. Rematada a presentación de Turnes comezou «Os outros feirantes», un programa alongado até ás once da noite, ao xeito de noite branca, conducido polo poeta Lois Pérez e a escritora Esther Carrodeaguas, coa participación do mago David Méndez e a música de Zócalo. Unha iniciativa magnífica, moi ben acollida polo público, que se engade a outras tamén excelentes como as actividades para escolares, o concurso de relatos en colaboración con El Progreso, a exposición «Debuxando na feira», o programa de recomendacións dos lectores e lectoras e o concurso de tapas «Substantivo feminino».
Esta auténtica revolución da programación e da comunicación da feira do Libro de Lugo demostra que as actuais feira do libro de Galicia teñen moitas posibilidades de mellora. A participación corresponsable de todos os sectores da lectura, o liderado das librarías e editoras locais e o apoio das administracións locais son imprescindibles para a posta en marcha dun novo modelo axeitado a cada cidade ou vila. Outras feiras do libro son posibles. Parabéns ás librarías lucenses por este compromiso renovado coa súa feira.
Poema de hoxe 142: «A brétema» de Manuel María
Non hai brétema como esta:
é fría como a xeada.
brétema pingona e mesta
como a noite de pechada.
Manuel María, Terra Chá (1954)
Participamos onte na mesa redonda sobre a narrativa de Manuel Lueiro, O segundo acto do ciclo que durante todos os xoves deste mes de maio se desenvolve no marco da excelente exposición Camiño aberto, instalada Pazo da Cultura de Pontevedra, comisariada por Ramón Rozas e concibida por Carmen Carreiro, con motivo da celebración do centenario do escritor Manuel Lueiro Rey. Unha sesión literaria magnífica, na que interviron Ramón Nicolás e Modesto Hermida, que serviu de presentación da nova edición de Xerais de Non debían medrar, a noveliña de infancia de Lueiro, unha das pezas narrativas máis importantes da súa traxectoria.
Particular interese tivo para nós a intervención do profesor Modesto Hermida García, amigo e camarada de Lueiro e estudoso da súa obra narrativa, que comezou expresando a necesidade de “restaurar a memoria e os valores literarios de Manuel Lueiro Rey”. “Foi un autor premiado onde aparecía, fose España ou América, mais é sorprendente que a pesar de ser tan premiado e divulgado non acabou de enraizar no sistema literario nin educativo galego, quizais por que os seus defensores non souberon divulgalo mellor”. A seguir Modesto Hermida leu algunha das referencias que se teñen feito de Lueiro por parte de autores do seu tempo. “Ferrín destacou que Lueiro era un autor que ao simbolizar a realidade pretendía subvertila, é un poeta subversivo, Lueiro”. Citou, despois, as emocionantes palabras do profesor Herminio Barreiro, outro dos grandes amigos de Lueiro: “Poeta, sentimento de poeta, razón de poeta, conduta de poeta, soidade de poeta, tristeza de poeta, ledicia de poeta, amor de poeta, paixón de poeta.. esa era a razón vital de Manuel Lueiro”. “Ferrín, Basilio Losada, Xesús Alonso Montero, Luís Seoane, Lorenzo Varela, mesmo Benedetti escribiron marabillas de Lueiro, aínda que non o fixeron como merecía a súa obra literaria.”
Modesto Hermida salientou que “Manuel Lueiro posuía, fundamentalmente, sen merma de calquera outro rasgo definitorio, unha apaixonada vocación de escritor, concibida como unha necesidade estética, como un medio liberador da súa intención creativa, como unha proxección ao tormento de ser dunha personalidade posuída polo canto e pola estrela”. Xaora, Hermida detívose na análise de Non debían medrar, “unha obra na que debe ser valorada a novidade estrutural que supón que entre os relatos de infancia que teñen autonomía de seu, Lueiro compuxera unha novela engarzada pola pomba, un elemento determinista que xurdiu da súa capacidade como narrador”. “Hoxé é seguramente posible facer unha análise desa pomba que provocar reaccións e circunstancias, manchándose de bulleiro social nun ámbito de comrpomiso”. Rematou Modesto Hermida salientando que “a obra de Lueiro bifúrcase entre o home comprometido que escribe e o escritor de tema de compromiso non de todo ben tratado pola crítica dos observadores”.
