Xeracións, esperanza e continuidade

Afondando na cuestión xeracional, publico no suplemento nº 500 do «Faro da Cultura» (excelente traballo o de Xosé Ramón Pena e o seu equipo) un artigo no que cito os nomes dos que entendo as catro xeracións da narrativa galega contemporánea. Pido desculpas por se queda algún nome fóra, algo inevitable nunha relación de máis de cincuenta persoas. A renovación xeracional e a feminización, a partir do inicio do século, no que aparecen case medio centenar de narradoras, é un xa un feito xeracional incuestionable, que debe ir reflectíndose no conxunto do catálogo da narrativa galega. Unha excelente noticia para celebrar as letras galegas.

A pesar das dificultades que supón definir unha xeración literaria, utilizando criterios cronolóxicos ou socioliterarios, estou convencido que é unha categoría util para identificar continuidades e descontinuidades. Máis aínda no caso galego, onde o esforzo colectivo por desenvolver un proxecto narrativo normalizado remóntase ao texto alboral de Francisco Álvarez de Nóvoa, Pé das Burgas, publicado en 1896.

No caso da narrativa galega contemporánea, aquela publicada nas tres últimas décadas, semella que son tres ou catro as xeracións que están contribuíndo en man común á consolidación dos xéneros e a creación de públicos, un feito inédito e gozoso que merece ser celebrado.

«Xeración de fin de século»

Coa metade da década dos oitenta, tras a aprobación da Lei de Normalización Lingüística, a creación dos premios de novela galega (o Blanco Amor e o Xerais) e doutros especializados (Café de Catro a catro, Cidade de Lugo), e das coleccións Narrativa de Xerais, Literaria de Galaxia, Negra de Cumio, Peto de Nigra, Medusa de Sotelo Blanco, Narrativa de Ir Indo, foi emerxendo a vizosa «Xeración de fin de século», a dos narradores (con escasa presenza de mulleres) que comezaron a publicar en galego arredor de 1985. Un grupo ao que pertencen, entre outros, Carlos G. Reigosa, Xosé Ramón Pena, Manuel Rivas, Suso de Toro, Xelís de Toro, Cid Cabido, Alfonso Álvarez Cáccamo, Manuel Forcadela, Ramiro Fonte, Román Raña, Gonzalo Navaza, Fran Alonso, Miguel Sande, Darío Xohán Cabana, Miguel Suárez Abel, Xosé Cermeño, Miguel Anxo Murado, Vítor Vaqueiro, Xavier Queipo, Xurxo Souto, Xosé Miranda, Manuel Lourenzo González, Antón Riveiro Coello, Francisco Fernández Naval, Ramón Caride, Xosé Carlos Caneiro, Anxo Angueira, Aníbal Malvar, Xurxo Borrazás, Bieito Iglesias, Antón Dobao, Luís Rei Núñez, Antón Lopo, Manuel Darriba, Marilar Aleixandre (a primeira muller gañadora dun premio Xerais de novela), Luís García Mañá, Ramón Loureiro, Xesús Marcos, Xavier Manteiga, Xerardo Quintiá, Manuel Núñez Singala, entre outros.

«Xeración Lamote»

Chamamos «Xeración Lamote» a aquel grupo de narradores e narradoras, vencellados co mundo educativo e cun inequívoco afán galeguizador, que entre séculos forxaron a literatura infantil e xuvenil en galego. Denominación tirada de Ramón Lamote, o inesquecible personaxe de Paco Martín, primeiro dos premios nacionais deste grupo, ao que se adscriben Xabier DoCampo, Agustín Fernández Paz e Fina Casalderrey. Xeración moi vinculada premio Merlín de literatura infantil e xuvenil e coa colección homónima de Xerais e coa Árbore de Galaxia, da que forman parte tamén Miguel Vázquez Freire, Antonio García Teijeiro, Gloria Sánchez, Xosé Antón Neira Cruz, Xoán Babarro, Ana María Fernández, Helena Villar Janeiro, Antón Cortizas, Antonio Reigosa, Concha Blanco, Silvestre Gómez Xurxo, entre outros.

«Xeración do novo século»

Á que o crítico Manuel Rodríguez Alonso bautizou nos seus traballos como «Xeración do novo século» é a daquelas persoas que publicaron o seu primeiro libro en galego arredor do inicio do século XXI. Pertencen a ela narradoras como Medos Romero (2000), Beatriz Dacosta (2000), Rosa Vidal (2001), Dolores Ruíz (2002), Anxos Sumai (2003), An Alfaya (2003), Chelo Suárez (2003), Carmen Blanco (2004), Teresa Moure (2004), Begoña Paz (2004), Rexina Vega (2007),  Mariña Perez Rei  (2007), María Solar (2008), Mar Guerra (2008), Elena Gallego (2010), Goretti Fariña (2011), Cris Pavón (2012) e Mercedes Leobalde (2014), entre outras.

Outrosí sucede con narradores como Manuel Veiga (1998), Xabier López López (1999), Carlos Quiroga (1999), Xesús Fraga (2000), Hixinio Puentes (2000), Kiko Neves (2001), Alberto Fortes (2002), Xabier Quiroga (2002), Xosé Monteagudo (2002), Miguel Anxo Fernández (2002), Xesús Constela (2003), Xerardo Agrafoxo (2003), Adolfo Caamaño (2004), Xavier Franco (2004), Daniel Ameixeiro (2004), Sechu Sende (2004), Jacobo Fernández Serrano (2005), Marcos Calveiro (2006), Xurxo Sierra Veloso (2006),  Agustín Agra (2006), Rafael Laso (2006), Domingo Villar (2006), Héctor Carré (2007), Carlos Freire (2007), Silverio Cerradelo (2007), Xosé Manuel Pacho Blanco (2007), Xabier Paz (2008), Alberto Canal (2008), Jorge Llorca (2009), Manuel Portas (2010), Iván García Campos (2010), Xaime Toxo (2011), Antonio Piñeiro (2011), Fernando Díaz-Castroverde (2011), Fernando Méndez (2011), Manuel Iglesias Turnes (2012), Pemón Bouzas (2012), Ignacio Vidal Portabales (2013), Xosé María Lema (2013) e Pere Tobaruela (2013), entre outros.

«Xeración da esperanza»

Porén, se ademais do criterio de publicar o primeiro libro tras o inicio da pasada década engadimos o feito de contar con menos de corenta anos, o que supón ter nacido na metade da década dos setenta ou ao longo da dos oitenta e ser alfabetizadas xa en galego na escola primaria, conformamos outra relación de narradoras novas da que forman parte Antía Nara (1974), María Reimóndez (1975), Teresa González Costa (1975), Iolanda Zúñiga (1975), Rosa Aneiros, (1976), Mónica Góñez (1977), María Canosa (1978), Inma López Silva (1978), Enma Pedreira (1978), Patricia Janeiro (1978), Ledicia Costas (1979), María Lado (1979), Eva Moreda (1981), Iria López Teixeiro (1981), Sabela González (1981), Alba Payo (1981), Alva Martínez Teixeiro (192), Patricia Casas (1983), María Lorenzo (1986), Adelaida Vidal (1986), Berta Dávila (1987), Andrea Maceiras (1987), Iria Morgade (1988), Elena Veiga Rilo (1991), entre outras.

Xaora na listaxe de narradores con estes mesmos criterios están Santiago Lopo (1974),  Pedro Feijoo (1975), Alberto Lema (1975), Xabier Cid (1975), Juan Tallón (1975),  Diego Ameixeiras (1976), Antonio Fraga (1976), Alberto Momán (1976), Manuel Gago (1976), Anxo Fariña (1977), Roberto A. Rodriguez (1977), Ignacio Silva (1978), Mario Regueira (1979), Xosé Díaz (1980), Roque Cameselle (1981), David Pobra (1981), Samuel Solleiro (1982), Pablo García Martínez (1985), e Alberto Ramos (1986), entre outros. Unha xeración de idade na que por vez primeira na literatura galega o número de narradoras é superior ao de narradores. En todo caso unha longa nómina de cen persoas, das que corenta e unha son narradoras, o que supón unha profunda renovación da nómina da narrativa galega actual.

Máis alá das diferencias estilísticas e de xénero abordados como das afinidades estéticas entre elas, tanto a «Xeración do novo século» como a «Xeración da esperanza», como o pulo creativo que manteñen os membros da «Xeración de fin de século» e da «Xeración Lamote», aseguran a continuidade e diversidade da narrativa de noso. Unha excelente noticia para celebrar as letras galegas.