Na oficina tiven unha mañá de entrevistas. A primeira hora o profesor Ripalda entregoume o seu orixinal definitivo do Libro das fontes. Sei que detrás de cada unha destas humildes construcións singulares hai unha comunidade. A auga fonte de vida. Vai quedar un libro ben curioso e do que non coñezo precedentes.

Logo chegou Luis con noticias de Gulliver Ferreiro. Outra fonte de novidades: apareceu un poema disperso publicado en Ribadeo e unha partitura de Enrique dedicada ao escritor da taberna do galo (non sabía da súa amizade). O máis interesante, sen dúbida, foi a noticia da aparición dun fachico de textos narrativos, que, quizais, poidan pertencer ás inconclusas Memorias de nunca. Debe valoralos Moncho. Volvimos ao tema recorrente de Venezuela e á necesidade de restaurar definitivamente a súa memoria luxada polos ananos. O que sucede co noso Gulliver é paradóxico: nesta cultura tan necrolóxica é, sen embargo, dificilísimo recuperar a memoria e a obra dun dos nosos máis grandes poetas. Seguiremos teimando. Luis recomendoume a lectura do Manifesto de Caracas en defensa da humanidade do que tiña noticia por Farruco, o vice ministro de cultura galego do governo bolivariano.

Ao mediodía arrei, entre unha choiva do demo, para Muralla. Cando regresaba souben pola galega da demisión de Lois. Como alcalde fixo un traballo moi digno e insuficientemente recoñecido; agora, sen embargo, precísanse caras novas e, sobre todo, unha estratexia audaz para restaurar a esperanza da maltreita esquerda de Sal. Restaurar, tecer e destecer coma Penélope na tea dos nosos soños.

O galego vende por que está nas rebaixas. Non fixo falta que a Mesa argallase unha campaña específica, como sucedía hai anos, para que moitos comerciantes empregasen a eficacia emotiva da nosa lingua como o mellor argumento para anunciar as súas ofertas desta tempada. O valor engadido e a eficacia como reclama comercial da publicidade en galego xa fora sinalada por diversas investigacións sociolingüísticas. Por fortuna, xa contamos cun número aprezable de empresas que se veñen singularizando polo emprego do galego na súa publicidade, salientando así a utilidade da lingua no eido empresarial.

Sen embargo, esta semella non ser a opinión do medio que promove a edición dos fascículos, Galicia siglo XX que apareceron onte por vez primeira nos quioscos. Unha obra moi prometedora e atractiva, dirixida polo profesor Ramón Villares e preparada por un grupo formado polos mellores documentalistas cos que contamos, como son Guillermo Escrigas e Xosé Ramón Fandiño; un proxecto editorial, de concepción moderna e divulgativa, que polo seu grande peso documental recorda ao que no seu día idearamos con Víctor Freixanes. Alén da calidade incuestionable dos contidos, nas poucas páxinas que vimos destaca o seu deseño limpo e ordenado (diferenzando xerarquías, o que é imprescindible para acceder á información nunha obra de referencia coma esta), como corresponde á concepción de Xosé Díaz, un dos grandes diagramadores e deseñadores de libros cos que contamos. En definitiva, gustounos como produto editorial, máis magoounos que, incomprensiblemente, fose editada en castelán.

O século XX foi, como sinala o profesor Antón Costa, o do emprego do galego como lingua culta en todos os eidos. Pensan os editores da obra que publicándoa en castelán contarán con maior número de lectores? Non se deberá, quizais, a unha intención, consciente ou inconsciente, de pretender rebaixar o prestixio do uso culto do noso idioma? Ou, quizais, a esoutro afán de identificar o uso do galego como unha marca de identidade política nacionalista ou de procedencia familiar aldeana, como ten sinalado a profesora Ana Iglesias na súa tese de doutoramento?

Prexuízos sobre o uso do galego, en todo caso, inexistentes para os comerciantes que o empregan para anunciar as súas rebaixas. O galego é a lingua de todos os galegos, un patrimonio común da cidadanía, tanto daqueles que o empregamos habitualmente como dos que prefiren utilizar o castelán. Mágoa destoutra oportunidade perdida para que un proxecto editorial, destinado a aumentar o coñecemento do grande público sobre a nosa historia recente, contribuíse a aumentar a autoestima sobre a lingua de todos.

Escoitei esta mañá ao padre Gabilondo que “facer de rei Mago en Sevilla foi unha das maiores honras da súa vida”. Desta volta, estou con Iñaki; a miña experiencia de onte, durante cinco intensas horas, como rei Gaspar pagou a pena. Hoxe, supoño que esta é a única monarquía necesaria, a que rexe a fantasía dos pequenos cidadáns (máis aínda se queremos facer fronte á americanización globalizadora dese papá Noel de pacotilla, invención certa da Coca-Cola que nos invade). Acompañei no seu percorrido ao rei Melchor (José Manuel, un emigrante cubano, que leva xa máis de dez anos en Galicia, mágoa que fose un anticastrista visceral!) e ao rei Baltasar (Abdalá, un emigrante de Serra Leoa, que vive en Vigo dende hai tres anos e medio e agarda contar cos seus papeis no vindeiro mes de febreiro). Os tres fomos unha representación moi acaída da sociedade mestiza na que xa vivimos.

Aí vai a prometida confesión de Gaspar (onte, inxenuo de min, cría que sería Melchor, os das brancas guedellas):

Primeira. A experiencia axudoume a comprender que formar parte das familias reais require ben pouca cousa: saudar con determinación (apenas un xiro levísimo da man dereita, que só custa facer durante os primeiros minutos) e sorrir a todo quisque. É incrible!!!, funciona!!! Na carroza, sen querer, quedei pampo facéndoo a algunha farola da Ramallosa. Non e brincadeira, pasa, de veras.

Segunda: Nesta cuestión dos Magos só hai dous tipos de nenos e nenas: os que cren e os que non cren (refírome a eses fachendosos materialistas que procuran un saco de caramelos de balde). Loxicamente, quedeime cos primeiros, e aos segundos, trateinos coa profesionalidade característica da realeza, como diría Jaime Peñafiel. A valentía dos que cren (sobre todo eses pequenos de cinco a sete anos), cando se achegaban ao trono (recibín a máis dun centenar durante dúas horas), merecía o maior respecto e todos os abrazos e mimos que un podía darlles. Algúns déronme indicacións precisas da localización da súa casa, outros engadiron novos encargos (tanto para si, como para os seus), e mesmo hai quen preguntou directamente se ía ter ou non a Gameboy Advanced que pedira ou esa moneca Bratz (da que eu nada sabía). A maioría remataba a nosa conversa cun beixiño, que eu intuía dóce, e marchaba confiado. Xuro que noutra máis difícil nunca me vira.

Terceira. Cando regresaba para casa lembrei unha frase que me persegue dende hai vinte anos, a que me dixo Natalia (daquela aquela moreniña preciosa tiña cinco) na miña primeira escola de Budiño: “Manolo, sabes?, no mar tamén pode chover”. Un descubrimento extraordinario, do que tiña certeza porque llo fixera saber o seu pai embarcado no Gran Sole. Dende aquela sei que aos nenos hai que velos cos ollos do corazón, como quería o principiño.

Os meus reis foron moi xenerosos: trouxéronme o cd de Green Day, American idiot. Prometo gozar nestes días deste rabudo punk americano.