Lugrís Freire para o vindeiro 17

/en /por
A Academia fixo caso omiso das propostas que se fixeran dende a sociedade (Lois Pereiro, Ánxel Casal, Chano Piñeiro ou Carvalho Calero) e escolleu por consenso, a proposta dos lingüistas da institución, homenaxear o vindeiro 17 de maio a Manuel Lugrís Freire. Ninguén pode negar os méritos do pai do pintor Urbano Lugrís, autor dunha das máis importantes gramáticas da lingua e dun vocabulario castelán-galego, narrador, poeta, autor teatral, promotor na Habana da revista en galego A gaita gallega e presidente da institución durante un ano (no período republicano). A homenaxe coincidirá coa celebración do centenario da RAG.
Na elección do personaxe do 17 (cadaquén ten as súas lexítimas propostas), mais asumo o mesmo criterio que sobre a cuestión ortográfica: quen ten a autoridade é responsable de exercela. Agardo que esta elección sexa un éxito e permita continuar o relanzamento da efeméride.
Comezaremos decontado a estudar quen pode preparar a Fotobiografía e os libros de divulgación. Curiosamente, coa excepción das publicacións institucionais, non existen edicións privadas modernas da obra de Asieumedre (bonito alcuño o seu).

Candidatura de Ánxel Casal para o 17 M

/en /por
Recibo a proposta da Asociación Cultural Ánxel Casal de Arzúa promovendo a candidatura de Ánxel Casal para que lle sexa dedicado o Día das Letras Galegas do vindeiro ano. Non nego a miña simpatía por esta proposta de homenaxear o máis grande editor galego. Transcribo o texto da proposta:
Ánxel Casal é a figura que máis fixo pola normalización do libro galego antes da barbarie que comezou en 1936. Nunha situación de cultura non normalizada como a que lle tocou vivir, as súas tentativas de constitución dun sistema editorial están relacionadas co proceso de construcción dunha literatura nacional.
Nacido na Coruña, fillo de pais arzuáns, Ánxel Casal tamén coñeceu a emigración. Primeiro en Boas Aires e logo en Francia. De volta atendeu a chamada das Irmandades da Fala ás que se afiliou en 1918 e converteuse nun dos seus membros máis activos. En 1924, con Leandro Carré Alvarellos fundou a editorial Lar e en 1927 el mesmo fundou a editorial Nós. Ademais das publicacións propias, todas relacionadas coa cultura e coa problemática xeral de Galicia, tamén imprimiu no seu taller o xornal A Nosa Terra, como órgano oficial das Irmandades da Fala, así como moitas outras publicacións.
En 1931 trasladouse a Santiago. Nun primeiro momento instalouse na casa taller de Camilo Díaz e dous anos máis tarde na Rúa do Vilar, 15. Os seus libros tiñan unha admirable calidade gráfica e entre os seus autores estaban moitos dos que actualmente son xa uns clásicos da Literatura e o ensaio galego:
Alcalde de Santiago en 1936, pagou coa propia vida o seu compromiso de amor a Galicia. Fillo de pais das terras de Arzúa, de Vilantime o pai e de Visantoña a nai, Ánxel Casal foi, pois, o primeiro elemento urbano dunha familia de orixe profundamente rural. E tanto é así que o hórreo, un hórreo tipicamente arzuán con dous cativos, é o emblema da editorial NÓS. Un hórreo cheo de millo cunha rapaza que le e un neno deitado á sombra, escoitando, representan os obxectivos de Casal e os dos seus compañeiros de xeración: pan e escola, mellora social, reforma educativa e cultura galega para todos.
Por todo iso, a Asociación Cultural Ánxel Casal de Arzúa promove ante diversas institucións, entidades, editoriais e persoeiros da cultura galega unha proposta dirixida á Real Academia Galega para que lle dedique ao editor Ánxel Casal Día das Letras Galegas, pois aínda recoñecendo a súa escasa obra literaria, de non ser por NÓS, Pubricacións Galegas e Imprenta é posible que algúns dos libros de autores clásicos da Literatura galega como Villar Ponte, Castelao, Otero Pedrayo, Risco, Cabanillas, Manuel Antonio, Amado Carballo.

Despois do 17

/en /por
Despois deste 17 semellan detectarse novas tendencias a ter en conta para futuras edicións: os libreiros comezan a saír a rúa en varias cidades (con maior ou menor éxito, esa é a verdade); o cortexo cívico colle corpo e arrastra a máis de mil persoas; a romaxe etnográfica de Vilanova preséntase como un modelo de animación popular; os libros fanse máis visibles nalgúns escaparates; os rapaces reclaman a telefonía móbil en galego; continúan as iniciativas a prol da normalización da lingua en todos os ámbitos e, mesmo, os actos da Academia perderon un chisco do seu cheiro a naftalina. Algo moveuse este 17.

Felices Letras

/en /por


Paul Taylor

O máis significativo deste ano para as Letras Galegas foi, sen dúbida, o estourido creativo dos e das militantes fantasía. Un cestiño de pombas e mazás para todos e todas. Felices Letras.

Exiliados

/en /por
Exiliados, o especial das Letras 2005 de Culturagalega.org é cousa bonita. O traballo de Manuel Gago e os seus compañeiros é modélico. Xa anuncia Diásporas, a exposición comisariada por Carlos López Bernárdez, que será inaugurada no Marco o vindeiro día 20.
Afortunadamente, unha das mellores cousas das Letras son estes especiais dixitais. Xa sinalara a miña admiración polo de Vieiros. Mais tamén hai unhas cantas páxinas de centros educativos que, a pesar de contar con menos medios, merecen ser salientadas polo seu esforzo; velaí as do IES Monte Carrasco, do IES As Lagoas, da Universidade da Coruña ou a de Edugaliza. Unha cestiña de mazás para cada unha delas.

Tres no escaparate

/en , /por
Nesta fin de semana das Letras conto exactamente tres títulos editados en lingua galega no escaparate da Casa do Libro de Vigo. Esta porcentaxe, moi inferior ao 1% dos títulos expostos, é a que corresponde ás vendas do libro galego neste establecemento? Sempre gabei e o seguirei facendo o traballo de dinamización do libro galego (sobre todo de presentacións de novidades) que se fai na primeira libraría viguesa, sen embargo, non comprendo cáles son os seus criterios comerciais e de visibilidade.
Comparto e apoio todos esforzos por buscar un novo modelo para o 17 de maio. Sei que cómpre darlle unha volta a un ritual que esmorece, entre o oficialismo e as rotinas de editores, libreiros e medios de comunicación. Con todo, reivindico o seu carácter de Día do libro galego, tal como era a intención dos seus creadores en tempos de resistencia.
O venres participei na presentación dunha iniciativa do concello dos Viadutos consistente en expoñer oitocentos libros galegos nos escaparates de máis de cen comercios da vila. Baixo o lema “Tanto les, tanto vales. Un libro axuda a vivir”, libros nosos en tendas de deportes, ópticas ou de confección conforman unha paisaxe inédita destinada a proporcionar visibilidade para o libros nosos.
O libro galego debería ocupar, aínda que fose de forma excepcional durante unhas xornadas, todo o espazo dos escaparates das nosas librarías. É pedir de máis?

Coa lingua na maleta

/en /por
O especial Letras Galegas 2005 de Vieiros é lindo lindo. Aqueladiño de todo. Un orgullo para a web galega.

Día do libro infantil

/en , /por


Jagdish Joshi

Hoxe celebramos o día internacional do libro infantil, coincidente co bicentenario do nacemento de Andersen. A tradicional mensaxe do IBBY correspondeu á escritora india Manorama Jafa e o cartel ao ilustrador Jagdish Joshi.
Reproduzo a tradución realizada polo amigo Jose Antonio Gomes para a APPLIJ, Associaçao Portuguesa para a Promoçao do Livro Infantil e Juvenil.
O texto paga a pena lelo de vagariño.

Os livros são os meus olhos mágicos

Há muito, muito tempo, vivia na Índia antiga um rapaz chamado Kapil. Além de gostar muito de ler, era extremamente curioso. Tinha a cabeça cheia de perguntas. Por que motivo o Sol era redondo e por que mudava a Lua de forma? Por que cresciam tanto as árvores? E por que razão as estrelas não caíam do céu?Kapil procurava as respostas em livros de folha de palmeira escritos por homens sábios. E lia todos os livros que encontrava.Ora, um dia, estava Kapil ocupado a ler quando a mãe lhe deu um embrulho e disse: «Arruma o livro e leva esta comida ao teu pai. Já deve estar cheio de fome.»Kapil levantou-se com o livro na mão e fez-se ao caminho. Enquanto percorria o duro e acidentado trilho que atravessava a floresta, não parava de ler. De súbito, o seu pé bateu numa pedra. Tropeçou e caiu. E logo um dedo começou a sangrar. Kapil ergueu-se do chão e continuou a caminhar e a ler, com os olhos colados ao livro. Não tardou a bater noutra pedra e, uma vez mais, estatelou-se. Desta feita doeu-lhe mais, mas o texto escrito em folha de palmeira fê-lo esquecer as feridas.De repente, um clarão surgiu e ouviu-se um riso melodioso. Kapil levantou os olhos e deparou com uma formosa senhora, vestindo um sari branco. Ela sorria e uma auréola de luz rodeava-lhe a cabeça. Estava sentada num cisne branco e gracioso. Numa das mãos trazia um luminoso rolo de pergaminho. Com outras duas segurava um instrumento de cordas chamado veena. Estendeu a quarta mão para o rapaz e disse: «Meu filho, estou impressionada com a tua sede de conhecimento. Quero dar-te uma recompensa. Qual é o teu maior desejo?»Kapil pestanejou de espanto. Diante dele encontrava-se Saraswati, a Deusa do estudo. No instante seguinte, o rapaz cruzou as mãos, fez uma vénia e murmurou: «Por favor, Deusa, dá-me um segundo par de olhos para os pés, a fim de que eu possa ler enquanto caminho.»«Assim seja» – e a Deusa abençoou-o. Tocou na cabeça de Kapil e a seguir desapareceu entre as nuvens.Kapil olhou para baixo. Um segundo par de olhos brilhava-lhe nos pés e ele deu um salto de alegria. Logo a seguir, fixou os olhos no livro e desatou a caminhar pela floresta, apenas conduzido pelos seus pés.Graças ao amor pelos livros, Kapil cresceu e tornou-se um dos sábios mais ilustres da Índia. Em toda a parte era conhecido pela sua imensa sabedoria. Também lhe puseram outro nome, Chakshupad, que em sânscrito significa «aquele cujos pés têm olhos».Saraswati é a deusa do estudo e do saber, da música e da fala.Esta é uma antiga lenda indiana sobre um rapaz que descobriu como o saber é transmitido pelas palavras, essas palavras que os homens sábios escreviam em manuscritos de folhas de palmeira.Os livros são os nossos olhos mágicos. Dão-nos informação e conhecimentos e servem-nos de guias nos difíceis e acidentados caminhos da vida.

Almanaques agrícolas

/en /por
Ripalda envioume o Almanaque Agrícola ZZ 2005 que publica a empresa multinacional suíza Syngenta. Con case toda seguridade este volumenciño de noventa e oito páxinas será o título con maior tiraxe da edición en galego deste ano (moitos milleiros de exemplares, asústame escribilo), aínda que non leve ISBN (trátase dunha publicación non venal) nin pé de imprenta (un erro que deberían subsanar os seus editores). Inclúe un fermoso traballo do noso investigador das fontes sobre o oficio dos arxinas (merecedor do premio ZZ 2004).
O ZZ (editado pola empreza Zeltia Agraria e as súas sucesoras) continúa a tradición que en 1857 iniciara O Gaiteiro de Lugo e que logo, desde os anos sesenta, continuara O Mintireiro Verdadeiro promovido polo crego José Regadío en Palas. Estes almanaques agricolas, que permitiron o uso continuado do galego (mesmo nos anos máis difíciles do franquismo) continúan tendo certa graza, algunhas veces certamente chocalleira, por que non abandonaron a súa intención literaria (a propia Rosalía chegou a publicar neles) nin a de promoción do folclore popular. Predicións, chistes, as lúas, as datas das feiras, consellos para o cultivo da vide, acompañan a outros textos de maior entidade literaria destes libriños en galego que nunca foron considerados como tales pola cultura “oficial”. Estes almanaques forman parte dese submundo da cultura en galego que non deberiamos esquecer que existe.