BREIZH. UNHA NACIÓN ESGAZADAViaxamos en coche, durante unha semana por
Breizh, esoutra Fisterra do norte que todo galego leva dentro (Cunqueiro dixit!). A recente relectura de
L’ affiche rouge e o traballo de edición hai catro anos do
libro de conversas con Carlos Núñez aviveceron a nosa curiosidade por percorrer os vellos camiños da península de Armórica. Fóra de alimentar e desmitificar mitos celtistas (dos que somos razoablemente escépticos), a viaxe foi gozosa, moi intensa visualmente, ademais de resultarnos clarificadora sobre a situación dunha nación esgazada polo estado francés en dúas rexións administrativas, a de “
Bretagne“, con capital en Roazhon (
Rennes), sobre tres millóns de habitantes, e a “
Loire-Atlantique“, con sede en Naoned (
Nantes), e cun millón cen mil habitantes. Unha ruptura en duas rexións administrativas que supón que á Bretaña fáltalle unha quinta parte do seu territorio (en total 34.281 km2), un terzo da súa poboación e, o que é aínda máis importe, case a metade do seu
PIB.
Os bretóns (moi orgullosos do seu país) amosan un forte sentimento identitario nacional, a pesar das diferenzas e fragmentacións existentes no seo do
movemento político bretón como de que a súa lingua céltica (o
brezhoneg falado de forma cotián por case 300.000 persoas) non posúe aínda un recoñecemento institucional semellante ao acadado polo galego, éuscaro ou catalán. O esforzo dos colexios
Diwan (onde estudan uns dez mil alumnos e alumnas en bretón), a reivindicación lingüística promovida polo movemento
Stourm ar Brezhoneg (Combate pola Lingua Bretoa) ou o esforzo dos eescritores e ditores bretóns (publican anualmente varias decenas de títulos, dirixidos sobre todo aos nenos e mozos), tentan abrir vieiros de esperanza para a recuperación da lingua e cultura bretoas (no marco da
Carta europea das linguas minoritarias). Esta frase do escritor
Yann-Bêr Piriou paréceme moi significativa deste combate lingüístico bretón: “Kement ger, kement lavar en hor yezh zo un akt a feiz en amzer da zont” (“Cada palabrra, cada frase na nosa lingua é un acto de fe no futuro”).
A pesar das dificultades, o movemento a prol da recuperación do bretón vai gañando algúns espazos. Sobre todo no departamento de
Finistere xa é adoito atopar a sinalización dos topónimos en bretón e en francés. Algúns políticos, como
Jean-Yves Cozan (chegou a ser vice-presidente da Region de Bretagne e aparece fotografado con Carlos Núñez no seu libro de conversas) promoven accións decididas a prol da cultura bretona como a creación da
Oficina da lingua bretona,
organismo de planificación lingüística cofinanciado pola Region de Bretagne e polo estado francés con
oficinas abertas en Rennes, Carhaix, Nantes e Plomeur.
Expresión deste esgazamento é a actual bandeira nacional (
Gwenn ha du), creada en 1925 por Mor Van Marchal. A bandeira branca e negra –moi presente en institucións públicas, en moitas edificaciós privadas, en todos os actos culturais e primeiro souvenir do país– é considerada de forma unánime como o símbolo da identidade política e cultural bretona. Con todo, na nosa viaxe puidemos observar que o maior pulo da cultura bretoa reside no desenvolvemento da cultura marítima e do folclore (danzas, música, gastronomía, traxe e arquitectura).
Comentario á parte merecería o mito intercéltico da
Keltia, moi presente nalgúns círculos culturais bretóns. Keltia estaría constituída hoxe polas seis nacións celtas modernas (Escocia, Mann, Irlanda, País de Gales, Cornualles e Bretaña). Dezaoito millóns de celtas europeos, que ocupan o noroeste de Europa entre os paralelos 47º e o 61º, e entre o 1º e o 11º meridiano. Á beira desta rede central de seis países celtas, existiría para os keltistas un segundo círculo de países celtas onde a poboación reinvindica raíces celtas mais ou menos importantes. Este sería o caso da
Bohemia e, sobre todo de Galicia, Asturias e a provincia portuguesa do Minho.
Ao longo de toda a viaxe quedei coa dúbida de se este modelo bretón de nación esgazada non será o que lle poida agardar á nosa no futuro.
As xornadas que o Club de Lectura de Gálix Tendendo Redes dedicada a Festina lente, a grande novela de Marcos Calveiro, parécenme unha marabilla. Esta iniciativa amosan as enormes posibilidades dinamizadoras que atesouran os Clubes de Lectura (un concepto que debemos ampliar ao de «Voluntariado da lectura») e a potencia sedutora da novela de Calveiro, que un ano despois da súa aparición, segue conquistando nunha boca orella continuo a novos lectores e lectoras. Festina lente é desas novelas que amplía o público para o libro galego, sen menoscabo ningún da súa excelencia literaria.
