Panificadora
Se hai unha edificación que quero é a Panificadora. Nacín case ao pé deses formidables dez silos cilíndricos de formigón armado que son o berce da memoria da xeración do Polycomander. Vivín a nenez toda baixo o reloxo vital que marcaban as fornadas da Panificadora, esparexendo o arrecendo penentrante dos cornechos e boliños empaquetados na súa furna de papel, que no mediodía se confundía no calexón das Angustias coa fragrancia dos callos da taberna de Armando (só mellorados, na opinión do avó Beleiro, polos de Casa Ligero), ata a última, a dos bares, a que coincidía coa recollida do sol sobre a terraza acristalada da fábrica. Demoreime, moitas veces, diante do letreiro da Panificadora para aquelar coa pesada dos camións que traían o gran de Peñaranda de Bracamonte e co trasego constante das Savas do reparto que marcaban o latexar do barrio noso. Esculquei, tantas outras, o estado da chimenea, un faro de fume en plena rúa de Santiago, e o traballo do chafarís sobre o depósito de auga do tellado, procurando sinais da actividade daquela fábrica tan singular.
Mentiría se dixese que gustaba do pan da Panificadora. Gustabamos máis das barras de leña do señor Domingos, o panadeiro do Barrio do Cura, onde levabamos as tarteiras e as empanadas a cocer. O valor da Panificadora para nós non era o pan que preparaba, insípido e pouco sabedeiro (mesmo habíao sen sal, un pecado daquela), a súa importancia residía na súa dimensión imponente, como o eran as tolvas dos seus muíños, como o era a fábrica de fariña e pensos, como o era o obradoiro mecanizado todo, como o era o seu forno de gasoil. A Panificadora Viguesa pechou hai vinte e cinco anos e, dende entón, está en perigo inminente de desaparecer.
Construído entre 1923 e 1930 polo arquitecto galeguista Manuel Gómez Román, coa intervención no deseño das instalacións fabrís e mecánicas dos enxeñeiros Otto Werner e Jorge Wuchl, o edificio da Panificadora é, xunto á factoría de conservas Bernardo Alfageme (felizmente en funcionamento) e a Metalúrxica (só queda a súa fachada), unha das xoias da arquitectura industrial viguesa do século XX. Outras pezas patrimoniais industriais, como a fábrica de conservas de Antonio Alonso no Guixar (magnífica mostra do estilo modernista, obra de Jenaro de la Fuente), hoxe son só recordos do Vigo que se perdeu, da cidade que destruímos, a conciencia, xeración a xeración, os propios vigueses.
A Panificadora non é un edificio máis: é a peza primeira do noso skyline, a ponte dun barco atracado no mesmo Campo de Granada. Unha construcción xeitosamente integrada na paixase urbana, no miolo do casco vello. A Panificadora é o palco de honra do anfiteatro que a cidade forma sobre a ría. A sobriedade constructiva, non exenta de arestas decoradas, a fortaleza do formigón, a grandeza dos silos, o seu perfil minimalista, o xogo do ferro e do cristal son elementos que simbolizan a modernidade, o afán industrial desta cidade que non se resigna a perder as súas fábricas.
Derrubar a Panificadora, como fixemos co Mercado la Laxe, co edificio Rubira, ou coa capela de Santa Rita (e tantas outras pezas do noso patrimonio arquitectónico), sería cometer outro crime contra a humanidade e a razón; sería destruír o corazón da nosa memoria, suporía derrubar o noso horizonte, contribuiría a estragar a nosa esperanza. O novo mundialismo sostible esixe, en Vigo como en todas as cidades do primeiro mundo, recuperar espazos urbanos máis que destruílos, a tarefa do futuro é rehabilitar máis que construír novo. Acudide hoxe á estrea do documental A cidade perdida. Estaredes afirmando a necesidade de salvar a Panificadora.
Está claro que o tempo todo o cura. Que unha ollada romántica e morriñenta pode máis que todo. O da Panificadora é un exemplo clarísimo de como calquera arquitectura, por laida e monstruosa que sexa, co tempo acaba integrada, senón na paisaxe física, sí na mental das xentes do lugar, o que abonda. Cando falamos de feísmo deberiamos telo en conta: tamén as casas dos indianos, hoxe tan admiradas, foron negadas e aldraxadas polas xentes do tempo, con Castelao e Murguía á cabeza, por desproporcionadas, laidas e pouco integradas no contorno.
Fagamos a proba. Pensemos que o soar da panificadora está baleiro. Nunca houbo nada alí. Agora ven unha empresa (unha panificadora, por exemplo) e levanta ese edificio que vemos (xusto ese, idéntico). Que dirías neste pos, Brétemas?
Acabo de vir en coche desde Bouzas ata Guixar. Recollo de memoria: Alfageme, Cardama, Freire, Barreras, Frigoríficos do Berbés, Vasco-Gallega, Pereira, Casa Mar (visible tralo derrubo da outra), Lonxa, tinglados do Berbés, os silos de Tudela-Veguín. Todo forma parte do skyline de Vigo. Haberá que conservalo todo.
Haberá xente criada no Areal, preto do cruce de Isaac Peral que lembre, trinta anos despois, a súa infancia, fronte ós tinglados de REnfe, no parque, as clases de inglés preto do calexón de Miragaia e mailo calexón de Yáñez, o arrecendo a callos do Chinto ou as tardes de adolescencia no Mayeusis mentras agardan polo mestre de piano. Nesa lembranza os silos de cemento de Tudela-Veguín serán o seu biscoito proustiano.
O comentario de Highway61 é un “exemplo clarísimo” de como se pode facer un comentario supostamente ilustrado dende o prexuízo, a desinformación e os lugares comúns (quero dicir, do común, no seu pior sentido). O que é só unha expresión do gusto particular de quen o di: “por laida e monstruosa que sexa”, dáse por feito e obxectivo. Ao igoal que se dá por feito e obxectivo que os que defendemos a protección e recuperación desa edificación facémolo por puro romanticismo e saudade. Hai que joderse (perdonando, pero é que este tipo de comentarios así de contundentes, como se o que fala tivese algo reflexionado sobre algo, sonme especialmente detestables).
Pois Highway61, afortunadamente o teu comentario ex cathedra, só describe o teu particular e estreito gusto e agocha un grao de ignorancia importante sobre os valores arquitectónicos, de enxeñería e históricos que atesoura esa edificación industrial, en absoluto relacionables nin agora nin nunca (así) cunha construcción trapalleira das que abundan en Galicia. A non ser que penses que se pode considerar igoal ao Dr. Pérez cá Einstein. Ou a un “incomprendido” Sanluis* cun incomprendido Van Gogh.
* os de Vigo sabemos del, e tiñamos sobre el unha ollada romántica e morriñenta (Siniestro Total especialmente, que o utilizou de portada)
O amigo Pablo Eifonso adoita molestarse (con moitísima razón) cos que insultan no seu foro. Pero tamén adoita no seu foro a molestarse cos que non lle dan a razón sobre os seus comentarios. Parece especialmente irritado co asunto da Panificadora e insulta sen vir a conto a Highway 61. Fai túa a defensa da Panificadora: iso hónrache, pero deixa que os demáis expoñan as súas teses con educación e intelixencia.
O que nos honra a todos, penso, é facer un esforzo honesto de análise -apaixonado e próximo á “faltada” neste caso pola miña parte, pero que lle imos facer: o de “romántico e morriñento” púxome no disparadeiro despois de lér o documentado post de Bragado-).
Pero: busco o insulto no meu comentario e nono dou atopado. Busco no noso Vigoblog os lugares onde me molesto cando alguén non me dá a razón e fracaso de novo. Entre a irritación e a dureza na opinión e o insulto media medio mundo.
Creo que “detestables”, “estreito gusto” ou “grao de ignorancia importante” non son precisamente cariñosos, e, sobre todo, comparados con “románticos e morriñentos” non parecen de recibo.
Cando un non é capaz de dialogar, debater sobre o asunto e ataca á persoa que os emite é que a irritación xa deu paso a outras manifestacións escasamente civilizadas.
E volvo a repetir: non é a primeira ocasión no Vigoblog. E se non es capaz de atopalo, é que a diferencia, efectivamente, entre insulto e irritación ou dureza na opinión (como os argumentos dos futbolistas que reparten leña) é excesivamente sotil.
E volvendo o tema en cuestión: sería moi fermoso que unha empresa puidera comprar a panificadora para continuar a súa función industrial para a que foi concebida. Non habería mellor solución para conservala. Se non, tamén pode ficar como skyline a piques sempre de desmoronarse.
Señor Pablo Eifonso:
Pídolle desculpas, a vostede e a calquera que se poidera sentir ofendido polo meu comentario. Non me coñece, mais se o fixera sabería que non hai en min a máis mínima intención fóra de expresar con libertade a miña opinión. Agradézolle de todo corazón a Brétemas (ao que non coñezo) a súa blo e a oportunidade que, sen querer (o cal ten inda máis valor), me deu de entrar neste mundo de libertade onde entendo que o único límite é o respecto ás opinións e sobre todo ás persoas que as formulan. O meu comentario ía dirixido a el e garántolle que todas e cada unha das verbas eran agarimosas e en ningún caso animosas, agardando que así as entenda.
Porén, digo e sosteño que o tempo todo o cura e engado que, tanto neste caso como noutros, moitas veces a morriña (verba que ao igual que romántico para min non teñen ningunha connotación pexorativa, todo o contrario) varía a nosa visión do que nos rodea, facendo que todo pareza máis doce e fermoso. A min pásame con moitas cousas que seguro que para outros son laidas e monstruosas. Para mín non o son e, como digo no comentario, con iso abonda, ten que abondar.
Digo e sosteño que Castelao e Murguía (non sei se describindo o seu “estreito gusto” e amosando “un grao de ignorancia importante”)negaron e aldraxaron as casas dos indianos, as mesmas que hoxe, co paso do tempo, se consideran como exemplo de arquitectura, as mesmas que nin Brétemas, nin vostede nin eu permitiríamos que desapareceran. E nón é que sexamos máis listos que Murguía ou Castelao: pasou o tempo e o que antes era novidade e impacto hoxe forma parte da paisaxe como as montañas e os ríos. Nada máis. Tamén pasou e pasa coas galerías. E con Van Gogh, inda que sexa incrible. Está nas hemerotecas (todo, o dos indianos, o das galerías e o de Van Gogh).
E digo e sosteño que se a alguén se lle ocorrera facer algo semellante a esa Panificadora hoxe en día nun soar baleiro do casco vello de Vigo, seguro que nin Brétemas nin vostede se atreverían a defendelo, ao mesmo tempo que lle garanto (e é a mesma tese xa presentada máis arriba na que creo sen que facelo supoña para min ataque ningún ao quen non o crea) que dentro de 50 ou 60 anos alguén a defendería.
Por último, e isto é o que máis me interesa, entendo que a pregunta do final “que dirías (entón) neste pos, Brétemas?” soa realmente ameazante e retadora, xa o sei. Xa o pensei cando a redactei. Deixeina así porque o ton dos meus comentarios nesta blo desde que entrei nela por vez primeira sempre foron distendidos, amigables, con algo de retranca e pretendendo sempre sacarlle ferro ao asunto do que se tratara. A pregunta tiña un ton amistoso, coido que xa deixei claro en case todos os comentarios a miña admiración, agradecemento e cariño por Brétemas, o que demostro visitando a súa blo a diario e facendo os comentarios que me parecen oportunos. Todos deberíamos tentar ser máis comprensivos neste medio escrito e dar un voto de confianza ao outro, entendendo que na linguaxe escrita é sempre máis complicado transmitir matices que na falada, iso é evidente, e moito máis cando as persoas non se coñecen, como é o caso. Se me pasei, pido desculpas. Sen retranca ningunha.
E non sei que máis dicir para ser perdoado. Sinto ter provocado este lío. Agradeceríalles aos señores Eifonso e De Txapela (grazas de todo corazón pola súa defensa, mais penso que non paga a pena o esforzo xa que as persoas calificámonos a nos mesmos coas nosas verbas e accións) que deixaran de rifar por min, e ao señor Brétemas que acepte as miñas desculpas e teña a ben deixarme seguir visitando e comentando a súa blo.
Boas noites.
Amigo De Highway61: agradezo moito os teus comentarios no blog. Sabes que defendo que este é un espazo de información e reflexión para compartir, razón pola que me parece que as opinións dos comentaristas son tan, o quizais máis relevantes, que as do autor de cada anotación. Para min é innegable o valor emocional que posúe a arquitectura (que tentei expresar no texto sobre a Panificadora), o que non desmerece, en caso ningún, o valor patrimonial e construtivo da edificación industrial á que me refería. Agradezo os comentarios como os de Vitrubio e Pablo Eifonso (que está a facer un traballo enorme en Vigoblog). Pablo Eifonso, como o resto dos membros de Vigoblog, e eu mesmo, sabemos o difícil que en Vigo propoñer unha reflexión crítica sobre cuestións urbanísticas e patrimoniais. Vivimos nunha cidade onde a barbarie é o modelo. Por apaixonado que sexa o debate, reitero o agradecemento para todos.
Permitideme unha proposta edificante (con perdón, neste caso): por qué, Brétemas, non falas cos de Siniestro Total, que seica tratas moi de preto, para suxerirlles que, ó xeito de Pink Floyd con a Battersea Power Station, fagan da Panificadora a portada do seu vindeiro e agardadísimo disco? Se desaparecer, polo menos ficaría sempre na memoria.
E salvemos tamén a Redacción de TVG en Vigo que o bipartito pretende pechar a principios de ano.
Que frase, brétemas, qué frase…
A Panificadora Viguesa pechou hai vinte e cinco anos e, dende entón, está en perigo inminente de desaparecer.
As disculpas son miñas, Highway61. Penso que non ten maior importancia que a discusión suba de ton -aínda que teña tintes un tanto duros-. O malo sería que a intención dos que aquí intervimos fose (que diso tamén hai nos foros) a de disgregar, desalentar ou cansar aos lectores para que non participen e os temas fiquen esvaídos.
Exemplificar, neste tema con Murguía e Castelao, penso que non é acertado. O seu planteamento cultural non era -neste nin noutros temas- precisamente contemporáneo. A súa visión da arquitectura estaba fondamente condicionada polo seu pensamento político e (aí sí) polo sentemento de perda da “arquitectura popular” que vían gravemente atacada polos gustos “foráneos”.
Non podemos esquecer que a Panificadora é dos anos 20 (ou sexa, con Castelao en plena forma) e, seguramente, existirían nesa época construccións industriais que se hoxe pervivisen carecerían de todo interese, posiblemente porque xa no seu tempo nono tivesen. É o mesmo que hoxendía non lle podemos dar o mesmo valor arquitectónico a unha nave industrial (poñamos por caso algunha das existentes no recheo do Berbés) que á nova tenda de Sirvent na Gran Vía (recentemente gañadora dun premio FAD) que procede, xustamente, dunha nave anterior.
Recollo aquí un fragmento dun comentario de Marcos Valcárcel en Uvas na solaina, referíndose á Xeración Nós e ao seu disgusto polo foráneo:
Sobre o debate arquitectura “enxebre” e feísmo, de certo pode que fosen moi restrictivos, como fillos do seu tempo. O exemplo de “anónimo cultural” é moi certo: as casas de indianos son hoxe unha das alfaias do noso patrimonio, aínda que non fosen do seu gusto daquela. E máis exemplos posíbeis: a Vicente Risco non lle gustaba nin a Ponte Nova de Ourense (feita en 1917 por obreiros e inxenieiros vascos) nin o chamado Hospital Novo (nas Lagoas, hoxe incorporado ao Campus), porque lle parecían obras demasiado modernas. E hoxe son pezas patrimoniais do seu tempo, fermosas e coherentes co espazo
A defensa da panificadora, xustamente, non se fai dende a morriña e o romanticismo, senon, pola contra, dende a máis absoluta contemporaneidade. Pasados máis de 80 anos dende a súa construcción, o tempo é abondo para que este patrimonio poda ser xa valorado sen os condicionantes do seu tempo. Evidentemente cando se construíu ninguén pensaba en facer unha obra de arte nin no seu contido patrimonial: é dende o presente dende onde realmente pode ser calificada, respectada e protexida como algo sustancialemente distinto do que foi creado no seu día.
Sr. Eifonso: todo esquecido.
Mais permítame dicir que non acabo de entender como é posible que non vexa que, sen entrar en detalles, ese texto do Sr. Valcárcel poderíao ter usado eu na defensa da miña tese, que no é outra que o tempo pasa e que o que hoxe vemos dun xeito mañá será visto doutro distinto. Di vostede que non é válido exemplificar sobre este tema con Castelao porque “a súa visión da arquitectura estaba fondamente condicionada polo seu pensamento político”: e cre que a súa ou a miña non o están? cre vostede realmente que a súa visión sobre a arquitectura (ou sobre calquera outra cuestión) é obxectiva? Eu desde logo non creo que o sexa, nin a súa nin a miña. Iso sería como afirmar que estamos en posesión da verdade (a eso nos levaría a obxectividade), algo ao que eu non estou disposto, xa que nin sequera creo que exista esa verdade.
A bondade da conservación da Panificadora (só como exemplo, de verdade que me dá igual que se conserve ou se tire) é opinable, ten que selo. Se non partimos desa base, a discusión, ningunha discusión, sería nin factible nin útil. Sería mero enfrontamento estéril e eu nunca entaría nel.
Un saúdo.
Un saúdo.
me gustaría decir a favor de castelao que sí era un gran conocedor de las nuevas corrientes arquitectónicas de su época, conocimiento que ya le gustaría tener a muchos hoy en dia. Su forma de llamar al estilo moderno internacional, era de “arquitectura alemana”.Es un planteamiento que creo curioso, porque no le falta razón y denota que sabía por dónde iban los tiros… de todos modos , soy de los que piensan también, que la nostalgia es un sentimiento conservador con respecto a la arquitectura, y el bien común, (que todos tengamos las mejores condiciones de vida , laborales…) tendrían que estar por encima de cualquier tipo de planteamiento estético o romántico de los edificios ya que este criterio siempre se ha usado para el beneficio de unos pocos.Dicho esto, acabo diciendo que lo que a mí me parece más “bonito” de un edificio es que valga para lo que se diseñó.
Amigo dylanita: non podo estar máis de acordo coa súa tese de que todo é opinable. Pero parece que a democratización das opinións a algúns lles parece obstáculo insalvable: regresa de cando en vez o despotismo ilustrado. E entón, recordan non que as ideas do intervinte son debatibles, senon que o individuo en cuestión non ten nin idea. Que nunca leu a Gropius ou a Marinetti. E así non vamos a ningures.
Alégrome de que neste post as augas volveran ó rego e que as opinións sexan confrontadas civilizadamente.
E felicidades polo seu extraordinario blog.
por certo, toco nunha banda na que o próximo cd vai levar de portada unha imaxe da panificadora(a parte que xa temos pegado carteis con ela dende fai moitos meses)pero no por pink floyd, senón polo seu fantástico perfil(é mais pequena pero con unha liña máis interesante…como nós,…jejej)http://www.tremfantasma.com
De la Highway61, reulsta moi difícil non estar de acordo coa algo tan evidente como “que o tempo pasa e que o que hoxe vemos dun xeito mañá será visto doutro distinto”. Outra cousa é as consecuencias e a qué apliquemos tal obviedade. O desenvolvemento das sociedades non só se dá en materia económica, social ou urbanística. Ese desenvolvemento tamén se dá no terreo das ideas. É así que o concepto de conservación do Patrimonio é un concepto moi recente. NO caso español aparece legalmente por primeira vez, penso, coa II República, coa redacción dunha lei do Patrimonio que non terá unha segunda ata o período democrático. A incorporación de catálogos ao planeamento é tamén relativamente recente e máis recente aínda é a superación do concepto de Monumento como único elemento a conservar. A evolución do “mundo das ideas” é un dos principais aspectos da “humanización”, pois só é posible dende a propia “historia das ideas”. Pero están moi lonxe estes conceptos da mera formulación “todos temos dereito a opinar”.
Ese concepto de Patrimonio é o que permite ver os elementos da paisaxe urbana e rural cun determinado filtro que tende á “obxectivación” dos valores deses elementos, fronte á arbitrariedade do gusto de cada época. Entenderáo melor se pensa na evolución do pensamento no tocante á preservación de espacios naturais, da diversidade biolóxica e das especies.
As formas de obxectivación son varias e a vostede se lle ocorrerán algunhas. POñamos só unha: a xustificación razoada e argumentada tecnica e historicamente da opción que se tome en cada caso concreto fronte á alternativa conservar-destruir.
Así, cada un pode opinar o que quere, pero non é nese terreo no que se toman as decisións: deberá haber un campo de xogo común. Non pode ser que un diga “peón 4 Rei” e outro siga a xogada cun “de oca a oca”, para entendernos. É obvio que a forma de construir unha ponte xamais vai ser sometida á opinión de profanos nin a unha votación popular, aínda que a oportunidade de construílo si poida ser así sometida.
Opinable é todo, meu amigo, obvio. E unha vez dito isto, hai que construi-la ponte.
Vitrubio da Txapela, no descoñecemento do que significa “democratización das opinións”, resúltame moi difícil debatir con vostede, sobre todo se contrapón tal complicado concepto como contraposto ao “despotismo ilustrado”, co que non comulgo por máis que admire á Ilustración dende o punto de vista histórico. Vai vostede un tanto despistado conmigo, pero posiblemente é culpa miña e do propio medio no que debatimos. Pero a cousa éche así.
+ sau2