Costa da Morte, a película do vigués Lois Patiño, estreada esta fin de semana no 66º Festival de Locarno, competindo no apartado de «Cineastas do presente», xa é un dos cumes do emerxente «novo cine galego». Contando coa colaboración estreita da fotógrafa e cineasta Carla Andrade e utilizando como principais recursos creativos o plano panorámico fixo e moi aberto e o son en primeiro plano, Patiño ofrece durante case hora e media un relato visual dunha beleza excepcional e dun forte impacto emotivo. Unha peza de fronteira, unha hibridación entre o vídeoarte e o documentalismo clásico. En todo caso, unha película fermosa e memorable, engaiolante para ver, compartir e debater sobre ela.

Afastándose dos tópicos do documentalismo publicitario e da retórica historicista ou académica, Lois Patiño propón ao espectador unha ollada reflexiva, compartida e complexa sobre as relacións entre a paisaxe humanizada e a súa memoria. Un proceso de esculca, producido entre o abraio e a experiencia sensorial. A narración recorrente, case concéntrica, do desenvolvemento durante dous días e unha mañá de oficios vinculados ao entorno natural nas comarcas de Xallas e Nemancos, presentadas aquí como «Costa da Morte», apenas unha etiqueta. Os labores dos percebeiros, mariscadoras, mariñeiros, madeireiros e bombeiros forestais fundidos coa paisaxe natural na que se desenvolve, expresión do ciclo da natureza e da propia vida.

A paisaxe (de Monte Pindo a Malpica) é a protagonista dunha pelicula fermosa, elaborada por Patiño e Andrade na montaxe coa paciencia dos artesáns, na confección dos planos coa potencia visual do pintor e na toma de son coa meticulosidade dos técnicos de laboratorio. Para conseguir este sorprendente resultado, o retrato da memoria dunha paisaxe inevitablemente humanizada, Patiño recorre a utilización dunha composición panorámica, de xeometría áurea e de cromatismo potente, sobre a que se salientan os sons naturais e se identifican as conversas recollidas con micrófonos inalámbricos. Unha humanización da paisaxe presentada pola discreción da presenza dos seres humanos, nalgunhas ocasións apenas un punto, un sinal case imperceptible, noutras subliñada por algunhas secuencias non exentas de espectacularidade, como as dos percebeiros de Corme ou as finais do facho emitindo o seu sinal (luz) de axuda entre o solpor e o abrente do día.

As voces, as linguas e o sons competindo coa imaxe dotan á paisaxe de historia, humanizándoa, procurando o seu celme e a súa memoria, expresando a vontade antropolóxica dunha fita que esculca na identidade primeira do país de noso, nesa fusión entre home e paisaxe na que Castelao atopaba a alma eterna de Galicia. Cine case naturalista, con escasos adovíos e trampas argumentais (coa excepción da discutible inclusión dun curro). Un camiño posible para un novo agromar dun cine galego que aposta máis pola creatividade ca por emular a imposible estratexia industrial dos tinglados televisivos.

Costa da Morte é outra fantasía desa humildísima factoría creativa de Zeitun Films, capaz de ofrecer nos últimos anos os éxitos internacionais do noso cine, con películas memorables como Todos vós sodes capitáns de Oliver Laxe, Arraianos de Eloy Enciso, O quinto evanxeo de Gaspar Hauser de Alberto Gracia ou esta tan sorprendente Costa da Morte. Agardo que a película de Patiño se poida gozar axiña nos festivais e salas galegas. Paga moito a pena.

Publicado en Galicia Confidencial.