Listado de la etiqueta: tamberlick

Un futuro para o Fraga

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao futuro do cine Fraga:

Entre os aniversarios lembrados en Vigo este 2023, centenario do Club Celta e naufraxio do Hammonia incluídos, non poden faltar tampouco os 75 anos da creación de Refrey en Bouzas e da apertura do Teatro Cine Fraga o 27 de marzo de 1948. Celebrada cunha función de gala ás 11 da noite, aquel sábado de gloria estreouse a película española declarada de interese nacional Botón de ancla, unha produción de Suevia films do cineasta vigués Cesáreo González, dirixida por Ramón Torrado, presente nunha función, acompañado do actor  Miguel Ligero, na que se suplicaba aos espectadores que sen ser obrigado levasen traxe de etiqueta nas localidades de palcos, butacas de palco e de entrechán. Con esa pompa quería celebrar a inauguración da que se presentaba como mellor sala de Galicia, que contaba con 1.758 butacas (máis cas do actual Auditorio Mar de Vigo), o seu propietario e promotor, o emigrante carballiñés Isaac Fraga Penedo, entón o empresario máis importante de exhibición e distribución cinematográfica do noroeste; pioneiro tamén da industria do cine en Galicia, desde que en 1908 regresara da Arxentina e comezara o seu traballo como exhibidor ambulante, que xa contaba en Vigo tamén cos cines García Barbón, Odeón e Tamberlick, onde o 14 de marzo de 1930 proxectara o primeiro filme sonoro de Galicia.

Situado na rúa Uruguai, esquina con Isabel II, ao pé de onde saía o tranvía de Baiona, o edificio do Fraga, trazado polo arquitecto Luis Gutiérrez Soto en 1942, que creara na etapa anterior á guerra civil grandes cines de arquitectura moderna na Gran Vía madrileña, como o Barceló e o Europa, é unha das mostras máis significativas da arquitectura rexionalista viguesa durante a autarquía. Un proxecto ao que non foi alleo a teimosía de Isaac Fraga de crear a sala de cine máis grande e suntuosa de Galicia, na que estivesen presentes referencias da arquitectura compostelá. Unha solicitude que o arquitecto madrileño concretou no deseño dunha fachada de granito de Castrelos con balconada corrida de peitorís de ferro e decoracións neobarrocas de anxos, lazos e sartas de froitas colgando polos laterais, ao xeito das do Hospital Real, e cun ampuloso pórtico de acceso principal de formas rectangulares e frontón partido, así como polas formas renacentistas dunha galería superior de arcos entrelazados, influencia da fachada do Tesouro da catedral, e das poderosas balaustradas da coroación e os pináculos. Unha construción histórica que para Xaime Garrido e Xosé Ramón Iglesias «expresa esa liña de acentos rexionalistas que o arquitecto, por desexo da propiedade, introduce neste emblemático edificio da cidade».

Referente no lecer vigués até o peche o 28 de xuño de 2001 das entón tres salas de proxección, no patio de butacas do Fraga vivíronse horas inesquecibles para varias xeracións viguesas, dende estreas míticas como as de Foise co vento en setembro de 1951 até xornadas históricas como as de Cinegalicia en novembro de 1989 cando se estrearon as tres primeiras longametraxes rodadas en lingua galega no formato de 35 mm: Continental de Xabier Vilaverde, Urxa de Carlos López Piñeiro e Sempre Xonxa de Chano Piñeiro, toda unha proeza. Como é tamén unha lembranza viguesa as horas vividas en Nova Olimpia, a discoteca que funcionou nos baixos dende maio de 1973 a agosto de 2007, escenario que inaugurou Georgie Dann e pisaron despois Tom Jones, Raphael, Massiel, Cecilia, entre outras figuras da música de finais do franquismo, renacido nos anos da movida da década de 1980.

Despois de dúas décadas das derradeiras funcións cinematográficas no Fraga e da súa adquisición por parte de Caixa Galicia para darlle un uso sociocultural, tras o comezo das obras de remodelación con esa finalidade en 2008, dirixidas polo arquitecto César Portela, interrompidas en 2011, cando xa estaban moi avanzadas, Abanca puxo en venda o edificio en 2013. Dende entón o Fraga está pechado e sen actividade ningunha, recoñecendo o seu propietario que lle procura «unha saída sostible», o que entendemos supón polo momento continuar no ostracismo, un futuro incerto que non merece o que foi un dos espazos culturais máis emblemáticos da cidade. Non é doado aventurar cal pode ser o mellor futuro para o Fraga. Teatro municipal do que Vigo carece? Teatro provincial e sede da Deputación e do propio Museo de Pontevedra en Vigo, algo semellante ao que sucedeu co teatro Colón na Coruña? En todo caso, como propón de forma moi razoable o arquitecto José Antonio Martín-Curty, membro fundador do Instituto de Estudios Vigueses e estudoso dos cines de Vigo, «a recuperación do Fraga é unha obriga cidadá, debendo renacer co mesmo espírito no que foi concibido por Isaac Fraga: cultural». O Fraga debe saír deste esquecemento obrigado e absurdo ao que leva sometido dende hai unha década.

Tesouros Humanos Vivos

/en , , , , , , , /por

Dediquei o artigo da semana en Faro de Vigo á iniciativa da Asociación Veciñal e Cultural Casco Vello de declarar os seus Tesouros Humanos Vivos:

Tiven a fortuna de acompañar a Pedro Feijoo na presentación de Camiñar o Vigo Vello (Xerais 2018) dentro das IV Xornadas do Mar organizadas pola Asociación Veciñal e Cultural Casco Vello na Casa Arines. Outra oportunidade para reflexionar sobre o proceso de recuperación do Vigo Vello e para compartir memorias dos traballos e das vidas na ribeira do Berbés, dende as rúas de San Francisco e Poboadores até a rúa Real. Xornada pechada cun serán solemne do Orfeón Mariñeiro do Berbés, que coas súas voces e cantareas ocupou a praza de Almeida e encheu de emoción, ledicia e danza o espazo urbano conservado máis antigo da nosa cidade.

Xaora, o serán máis emocionante desta cuarta convocatoria arredor do mar de Vigo, unha referencia na programación cultural viguesa do mes de setembro, foi o do pasado día 6 no que se proclamou a Dolores Hernández Iglesias «Loli», a propietaria de Casa Fernández da rúa Real, a cantina coñecida popularmente como «A Guinda», fundadora tamén das Cantadeiras do Berbés, como «Tesouro Humano Vivo do Casco Vello 2019». Unha homenaxe moi merecida a unha das persoas maiores do barrio, que conserva a memoria da comunidade ao longo de case un século, ese patrimonio cultural inmaterial que a UNESCO chamou a protexer coa denominación de «Tesouros Humanos Vivos» (THV) na súa 32ª Conferencia xeral de outubro de 2003.

Para a UNESCO os «Tesouros Humanos Vivos son individuos que posúen os coñecementos e as técnicas necesarias para interpretar ou recrear determinados elementos do patrimonio cultural inmaterial». Persoas depositarias das tradicións de artes e oficios artesanais, mais tamén de rituais e actos festivos, de xogos infantís e ritos anuais, e sobre todo do idioma e das tradicións orais (os relatos, os contos, as lendas, mais tamén o folclore das cancións, melodías e danzas populares) que forman a identidade de cada comunidade. Un patrimonio vivo que a UNESCO convida a todos os estados membros a protexer, promover, valorizar, revitalizar e transmitir ás novas xeracións como parte esencial do patrimonio cultural inmaterial de toda a humanidade.

Recoñecendo a Loli da Guinda como THV do Casco Vello e gravando o seu testemuño oral nunha peza audiovisual magnífica, dirixida por Xerado Feijoo, incansable curador deste patrimonio inmaterial, e realizada por Gus Abreu, consérvase unha lastra de memoria dunha vida vivida toda na rúa Real, o eixo urbano primixenio do primeiro Vigo, que unía as chabolas do Berbés coa Colexiata. Un documento no que en primeira persoa e nun galego fermoso na súa variante mais xenuinamente viguesa Loli tira do fío da súa memoria familiar, situándose detrás do mostrador da cantina mariñeira aberta polo seu avó en 1920 e que ela rexeu día e noite até o seu traspaso arredor do ano 2000.

Loli lembra o algareo da rúa Real onde se intensificaba a vida coa chegada da frota de bous con peixe fresco cada seis ou oito días, o que animaba a actividade de establecementos como a Chimpona, o zapateiro de Noia, a Arca de Noé ou de bares como La fecha e o Noia, que alugaban camas as mulleres que viñan recoller aos seus homes. Recorda a actividade da fonte e lavadoiro da Barroca en Poboadores, a vida sen saír do barrio en zapatilla bamba e como as mozas se arranxaban para pasar da Colexiata para arriba e ir a Vigo e dar «o paseo de sete» por Príncipe ou ir ao cine Tamberlick ou o Cinema Radio. Recrea con saudade as tardes de baile en La Oliva da praza da Constitución, as verbenas de Radio Vigo nas Cabañas ou os entroidos de mascaritas, vestindo o que tiñan na casa, para ir ao Copacabana de Teis.

Un relato no que desvela tamén os días difíciles dos anos da droga, que destrozou a moitas familias do barrio, ou a presenza na Guinda de pintores como Laxeiro e Lugrís, de escritores como Cunqueiro ou doutros artistas que viñan de madrugada do cabaret no único bar de Vigo que tiña permiso para estar aberto día e noite. Particularmente emocionante é o seu relato protagonizado por Urbano Lugrís, que pasaba alí moitas noites, porque non tiña onde dormir, tomando café e pintando con carboncillo os veladores de mármore das mesas que logo ela fregaba e fregaba con lixivia cada mañá. Sen esquecer a memoria da súa avoa que contaba como a señora da Casa Bárcena foi enterrada en caixa de cristal ou as despedidas dos emigrantes na estación Marítima camiño da Arxentina.

O testemuño de Loli, como os dos anteriores Tesouros Humanos Vivos do Vigo Vello, Amparo Conde Campos, traballadora da colla, e Isidro Alonso Marcial, mariñeiro de todas as artes de pesca e buques de mercante, ambos os dous nacidos na rúa Poboadores, todos os tres vigueses anónimos e heroes do cotián, contribúen a construír a nosa memoria colectiva. Paga moito a pena recoñecer a iniciativa da Asociación Veciñal e Cultural do Casco Vello de poñela en valor e transmitila.

Onte 1975: Presentación de «Contra Todo Isto» no Tamberlick

/en , , , , , , , , , , /por

Serán memorable o de onte no que nas escaleiras do Tamberlick, o teatro circo vigués onde se celebrou a terceira das asembleas das Irmandades da Fala, en abril de 1921, presentamos Contra Todo Isto, o libro-manifesto de Manuel Rivas. Máis de cen persoas participaron nun acto organizado por Xerais e Librouro no que co megáfono a escritora María Reimóndez actuou de madriña dunha obra que definiu como «libro para a reflexión e para a acción». Tras lembrar o pasamento de Ramón Chao, «mestre como escritor e xornalista rebelde», e aquel berro situacionista ˝que non haxa tempos mortos”, Rivas foi contestando ás cuestións propostas por Reimóndez sobre as intencionalidades e os contidos dun ensaio político e literario sobre «un tempo de pensamento groseiro, de progreso retrógado, que bombarde a utopía e a esperanza».

Rivas confesou que a súa intención fora «facer un activismo contra o medo, un activismo da liberdade, que non é outra cousa o xornalismo e a literatura». «Foi o que Katy, unha supervivente da trata de mulleres, definiu con extraordinaria precisión: “O oficio máis antigo do mundo non é a prostitución, é mirar para outro lado”. O libro pretende ser un lugar rebelde, contra a indiferencia, contra o cinismo, contra ese gran partido transversal que é o partido conformista». «Foi detonante da aparición do libro tanto a proposta dos editores de ordenar un material xornalístico xa publicado como a persecución da liberdade de expresión nun tempo de descivilización, de odio ao diferente, de impunidade, de incremento das desigualdades. Escribín o libro con bastante intensidade e excitación sabendo que nos están a roubar a liña do horizonte, que pretenden roubarnos o futuro, baleirarnos as reservas de esperanza».

A seguir María Reimóndez propuxo a Rivas que reflexionase sobre os espazos transversais e os entrecruzamentos que propón o pensamento feminista presentes no libro. Rivas confesou que está escribindo unha novela na que ten moita presenza a natureza. «Estaba a falar de vagalumes, que deitan luz na escuridade, e de grilos, e decateime que son seres en extinción, escoitei entón o berro das palabras. Por iso no libro se fala de ecoloxía e dos dereitos dos animais. Mais tamén é un libro no que se reivindica o comunitario e se denuncia a guerra infame contra a muller, que xa é moito máis que unha reivindicación das mulleres, é un cambio vida e unha forma de transformación do poder. O sistema é machista, xerárquico e depredador. Interesoume explorar tanto o histerismo masculino como que detrás da revolución feminista hai un modelo colaborativo e solidario, unha fonte de esperanza do noso tempo».

Rematou o serán coa lectura dalgúns dos aforismos, «herbas do cego« cos que Rivas pecha o libro: «Coma os vagalumes, as reservas de palabras libres, salvaxes, de pel vermella, están en perigo de extinción».