Listado de la etiqueta: plan_xeral_de_normalización_lingüística

Vinte anos do «Prestige»

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo aos vinte anos da marea negra do Prestige:

Transcorridos vinte anos da marea negra do Prestige os responsables políticos que escolleron un rumbo suicida para o petroleiro non fixeron trazo ningún de autocrítica, ou sequera de dúbida racional, sobre as decisións adoptadas, ao tempo que minimizan sen rubor o prexuízo ambiental e económico (valorado pola Fiscalía en 4.300 millóns de euros) do vertido de máis de 63.000 toneladas de chapapote que chegou a case tres mil quilómetros de costa, entre Francia e Portugal, unha das maiores catástrofes de contaminación marítima do planeta. Unha vergonzosa ausencia de autocrítica daqueles políticos do Partido Popular, membros dos gobernos de José María Aznar e Manuel Fraga, que non asumiron responsabilidade ningunha, á que contribuíu o tortuoso procedemento xudicial iniciado hai unha década, sobre todo desde que se coñeceu a sentenza de 13 de novembro de 2013 que tras 200.000 folios de sumario concluíu que «non se podía atribuír a ninguén responsabilidade do ocorrido». Unha decisión xudicial decepcionante, emendada de forma parcial polo Tribunal Supremo en 2016 (que fixou 1.573 millóns de euros en indemnizacións) e polo Tribunal de Xustiza da Unión Europea en xuño de 2022, aínda que este proceso xudicial interminable e encerellado continúe aberto nos xulgados de Londres, que dirimen un complexo conflito de xurisdicións, sen que polo momento ninguén recibise un euro de indemnización.

A pesar dos afáns de mariñeiros e mariscadoras e da marea de voluntariado chegado de toda España, que defenderon e limparon de forma altruísta a costa, os efectos do chapapote foron devastadores sobre o ecosistema mariño deixando, como sinalou a xornalista Silvia R. Pontevedra, «un cemiterio mariño imposible de cuantificar», «unha desastre irreversible para algunhas especies». A Sociedade Española de Ornitoloxía (SEO-BirdLife) estimou de forma conservadora en 2005 que a cifra de aves mortas polo chapapote do Prestige oscilaba entre as 115.000 e as 230.000. Apenas a punta do iceberg dun impacto que afectou aos moluscos, peixes e mamíferos mariños, que nunca foron obxecto de estatística na cuantificación do desastre. Sen esquecer a presenza de piche (como lle chamamos na ría de Vigo, desde o vertido do Polycommander en 1970) no setenta por cento dos areais galegos e cantábricos, «galletas de cru» que dez anos despois daquela avalancha, seguían aparecendo na análise dun equipo científico da Universidade de Vigo. Como vítima colateral do Prestige foi Manfred Gnädinger Man, o artista alemán que despois de percorrer a costa atlántica decidiu quedar a vivir en Camelle e morreu de pena cando o chapapote destruíu o seu museo.

Certo é que a catástrofe do Prestige supuxo a reconsideración dalgunhas cuestións relativas á Seguridade Marítima e a loita contra a contaminación. Por ventura as embarcacións monocasco como o Prestige foron prohibidas para o transporte de hidrocarburos pola Organización Marítima Internacional dende 2005. Como por ventura, e non era sen tempo, que o servizo de Salvamento Marítimo conta hoxe con máis medios ca en 2002, o que facilitaría as tarefas de rescate en caso dun novo sinistro, nunca descartable no corredor marítimo galego polo que pasan diariamente varias ducias de buques que transportan mercadorías perigosas. Con todo, e a pesar de contar dende 2014 cun protocolo de emerxencias e resposta ante a contaminación do medio mariño,  hai moi serias dúbidas de que as decisións alí contempladas fosen adoptadas polos técnicos e non por políticos sen coñecemento ningún do mundo do mar, como sucedeu co Prestige. Unha cuestión que, probablemente, se abordaría de forma máis rigorosa se a competencia sobre esta materia fose transferida a Galicia, como propón o BNG ao fío da maior catástrofe medioambiental da nosa historia.

Xaora, dúas décadas despois continúa sendo extraordinaria a mobilización cidadá artellada a arredor das plataformas Nunca Máis e Burla Negra, que polo seu carácter altruísta, transversal, plural e interxeracional superaron calquera pretensión de ser controladas de forma partidaria. Unha expresión da vontade da cidadanía por asumir nunha situación excepcional as responsabilidades, como foi o caso da limpeza de areais e coídos, que non eran asumidas por unhas administracións que se amosaban incapaces, cando non incompetentes, para facerlle fronte a este monstro. Como semellante mobilización en clave inequívoca de país foi decisiva para que entrase en crise a hexemonía cultural que os gobernos de Fraga mantiveran ao longo de máis dunha década, abrindo un espazo inédito para algúns consensos de todo o arco parlamentario sobre temas estratéxicos, como foron o Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega (2004) ou a política sobre o libro e a lectura.

Onte 2111: Edición educativa e normalización

/en , , , , , , /por

Anunciouse onte a publicación do número 78 da Revista Galega de Educación na que se dedica un espazo monográfico interesantísimo aos 10 anos do decreto de plurilingüismo. Agradezo á coordinadora do monográfico e ás responsables da revista o convite a participar nesta análise con este texto:

Non se podería entender o proceso de normalización da lingua galega no sistema educativo non universitario durante o proceso autonómico sen a achega realizada polos docentes que elaboraron materiais didácticos orixinais e polas editoras educativas que os publicaron e distribuíron. Como tampouco se pode escribir a historia da edición en lingua galega no mesmo período sen dedicar un capítulo ás publicacións didácticas en lingua galega destinadas tanto á ensinanza do galego como á súa utilización como lingua vehicular en diversas áreas e materias.

Unha relación entre edición educativa e galeguización do ensino que segundo os traballos de Antón Costa Rico ten as súas raíces nos textos de Sarmiento que demandara entre 1766 e 1769 a existencia de libros impresos en lingua galega para a educación da infancia e da mocidade, citando entre eles unha gramática, un dicionario etimolóxico e outro onomástico, un silabario, un curso de historia natural e unha descrición xeográfica de Galicia.

Dous séculos e medio despois de que Sarmiento forxara aquel proxecto de edición educativa en galego por ventura foi amplamente superado xa que na actualidade contamos con todos estes recursos impresos, formando parte dun catálogo histórico educativo de máis de catro mil títulos. Unha oferta editorial educativa en galego que dende hai catro décadas ven supoñendo anualmente case unha cuarta parte dos títulos (no último lustro arredor de 500 referencias), case a metade da facturación do sector editorial galego (en 2016 arredor de 10 millóns de euros). Mais se lle engadimos a edición lexicográfica e a infantil e xuvenil, que utilizan tamén os centros escolares como a súa canle principal de distribución comercial, que supoñen arredor do 35 % do volume da edición e o 28 % de facturación, podemos comprender a importancia que para a edición en galego supón a cuestión educativa: o 60 % da súa produción e case o 80 % das súas vendas.

Porén foi este un proxecto que se desenvolveu moi devagariño, acompañando ao proceso de galeguización escolar, promovido nos anos do tardofranquismo e do período preautonómico (1969 – 1980) polo voluntarismo dos grupos galeguistas de renovación pedagóxica,  mais que a partir da aprobación do Estatuto de Autonomía e da Lei 3/1983 de normalización lingüística e o seu desenvolvemento posterior foi asumido como tarefa preferente por un novo sector editorial daquela en proceso de profesionalización e profunda modernización dos seus catálogos, dos seus procedementos de edición e comercialización, como da formalización da relación cos creadores dos contidos didácticos e dos aparellos gráficos.

Un sector editorial en galego que nas tres últimas décadas desenvolveu a súa oferta aproveitando tanto as diversas ondas de renovación curricular obrigadas polas diversas reformas (LOXSE 1990, LOCE 2002, LOE 2006, LOMCE 2013) como o desenvolvemento normativo dun modelo de normalización lingüística que até 2009, con ires e vires, foi incrementando formalmente o uso do galego como lingua vehicular en todas as etapas educativas non universitarias, mais que nunca evitou a precariedade do seu uso nin asumiu un modelo que puidese ser considerado de inmersión lingüística.

Desenvolvemento de catálogo iniciado co Decreto 135/1983, que obrigaba a aprendizaxe do galego como materia, semellante ao modelo de lingua estranxeira, que consolidou a oferta de materiais didácticos de lingua galega e abriu unha pequena oferta para materiais vehiculares dos niveis Preescolar e Ciclo Inicial de EXB. Houbo que agardar ao curso 1987-88 para que aparecese o primeiro decreto que establecía o uso do galego como lingua vehicular nunha parte do currículo, o que levou ás editoras a preparar a súa primeira oferta en galego para a área de Ciencias Sociais dos ciclos medio e superior de EXB.

Tras diversas iniciativas de sectores galeguistas, entre as que destacou a proposta de Nova Escola Galega (Un modelo de normalización lingüística para o sistema educativo galego, 1988), e as mudanzas na estrutura do sistema educativo que supuxo a LOXSE, aprobouse o Decreto 247/1995, un fito decisivo para edición educativa en galego, xa que supuxo unha considerable ampliación da oferta vehicular galega en dúas áreas da Primaria e da Secundaria, así como de materiais globalizados na educación infantil e primeiro ciclo de Primaria. Tras a aprobación por unanimidade do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega (2004), da Lei 17/2006 do libro e da lectura e da Galicia e o Decreto 124/2007 que o desenvolvía para o uso e a promoción do galego no sistema educativo, o sector editorial ampliou a súa oferta de materiais até case a totalidade das áreas e materias dos niveis non universitarios.

Unha actividade editorial, baseada na publicación de libros de textos e en menor medida de recursos didácticos complementarios, que contribuíu ademais a fixación da norma ortográfica da RAG e ILG, adaptando os seus materiais didácticos ás súas recomendacións e as súas modificacións (a mais recente de xullo de 2003). Consolidación dun amplo catálogo educativo en galego ao que tampouco foron alleas as axudas directas que para a edición proporcionou anualmente a Secretaría Xeral de Política Lingüística dende a aprobación do Decreto 247/1995, que no ano 2008 acadaron o millón de euros, mais que dende a aprobación do Decreto 79/2010 para o plurilingüismo na ensinanza non universitaria foron reducidas polos gobernos de Feijoo en máis do oitenta por cento da súa contía, até os 170.000 euros, na súa convocatoria 2019.

Desenvolvemento do Decreto 79/2010 que supuxo para o sector editorial galego un importante retroceso da súa facturación como de redución da súa oferta, mais aínda cando coincidiu coa crise económica (2008-2015), co alongamento até seis anos do uso dos libros de texto nos niveis obrigatorios, así como co inicio do proceso de hibridación dos materiais curriculares, para os que non acadou acordo coa administración educativa galega. Decreto Feijoo que resultou moi agresivo co emprego do galego como lingua vehicular en Infantil, precisamente cando no Decreto 124/2007 por vez primeira se concretaba o seu uso nesta etapa, recoñecendo a posibilidade de establecer grupos de galego, fomentándose a adquisición da escritura e lectura en galego, e introducía ademais medidas de planificación garantindo nos niveis obrigatorios que como mínimo alumnado recibiría o cincuenta por cento da docencia en galego. Decreto de espírito galegófobo que resultou moi contestado polo profesorado galeguista, que non conseguiu impedir que milleiros de exemplares de libros de texto en galego de Matemáticas, Tecnoloxía e Física e Química fosen destinados a pasta de papel, xa que foi impedida a súa utilización nas aulas.

Transcorrida unha década da aprobación do decreto 79/2010, á falta dunha avaliación anual dos resultados á que obrigaba a disposición adicional quinta do propio decreto, abonda con pisar os centros para saber que provocou un retroceso grave (e agardamos que non sexa irreversible) xa que non foi capaz de garantir a adquisición da dobre competencia do alumnado en ambas as dúas linguas oficiais ao remate das etapas obrigatoria e postobrigatoria e, o que me parece máis significativo, incrementou os prexuízos e diminuíu o uso do galego nas aulas como nas propias salas de profesorado. Xaora, sabemos que durante esta mesma década o galego fóra da escola infantil (estimamos apenas nun 5% as aulas que o utilizan de forma vehicular) floreceu nos concertos de música para crianzas, unha fermosa iniciativa do sector editorial e musical galego, un fenómeno galeguizador mitigador e esperanzador, como hai dúas décadas foi o Club Xabarín nas pantallas da TVG. Como floreceu nas escolas Semente e por ventura cada semana en milleiros de usuarias da rede de bibliotecas escolares.

Como esperanzadora foi a aprobación neste período da Lei 1/2014 para o aproveitamento da lingua portuguesa e os vínculos coa lusofonía, nacida da iniciativa lexislativa popular Paz Andrade promovida principalmente por sectores reintegracionistas e asinada por 17.000 persoas, que compromete ao Goberno Galego a promover o ensino do portugués en todos os niveis educativos non universitarios. Unha norma que abre a porta ao modelo dun plurilingüismo restitutivo (galego, castelán, portugués, inglés) alternativo ao monolingüismo castelán imperfecto (co inglés e galego como materias antipáticas do currículum).

Neste contexto, a recente Proposta de bases para a normalización do ensino en Galiza, presentada por diferentes plataformas educativas galeguistas, incluída Nova Escola Galega, o pasado mes de agosto coincidindo co prazo indicado polo Consello de Europa para que a Xunta de Galicia informe das medidas que tomará para garantir no ensino o cumprimento da Carta Europea das Linguas, constitúe unha excelente oportunidade para emular o proceso que hai trinta anos forxou un amplo consenso arredor do estatus do galego no ensino. Recuperar o prestixio e centralidade do galego como lingua vehicular e de aprendizaxe, así como lograr a plena competencia en catro idiomas, aínda podería ser posible.

Por último, é unha obviedade que o sector editorial educativo en lingua galega debe afrontar a renovación e diversificación da súa oferta, tanto polo seu carácter hibridado (compartindo soportes impresos, dixitais e virtuais) como vinculándose de forma máis decidida cos modelos de innovación e de educación lenta e cooperativa. Superar o paradigma de libro de texto como unha única secuencia curricular anual impresa dunha materia ou área, obriga a reinventarse a un sector editorial que procurou na centralización da súa oferta a receita para compensar a perda dunha terza parte da súa facturación nunha década. Apostar por ofrecer máis servizos e acceso ca produtos podería ser unha saída para un sector auxiliar da rede educativa, que durante catro décadas resultou imprescindible, tamén, para o ensino, uso e fomento do galego.

Unha década de plurilingüismo

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á década do Decreto 79/2010 do Plurilingüismo:

Non me pasaron desapercibidas as palabras de Víctor Freixanes, presidente da Real Academia Galega, no colofón institucional da celebración do ano Carvalho Calero, reclamando diante do presidente da Xunta de Galicia «o uso e a presenza da nosa lingua en todos os ámbitos, tamén nos educativos, en todas as materias, sen excepcións, pensando moi especialmente nas novas xeracións». Unha reivindicación oportuna cando tamén se comeza a celebración do centenario da Xeración Nós e se cumpre unha década do Decreto 79/2010 do 20 de maio para o plurilingüismo no ensino non universitario de Galicia.

Un decreto Feijoo que supuxo unha viravolta na orientación da nosa educación lingüística, estragando o consenso e a progresividade da utilización do galego, respectada en todos os decretos que até entón desenvolveron a Lei de Normalización Lingüística (1983). Un decreto que a efectos prácticos expulsou ao galego das aulas dos centros de educación infantil, erradicou o ensino en galego das matemáticas e das ciencias experimentais dos nosos colexios e institutos, ao tempo que introducía a lingua estranxeira, o inglés, como instrumento de ensino e aprendizaxe de materias non lingüísticas (sociais, naturais, plástica…). Unha década de política lingüística dos gobernos feijoistas na que, segundo os expertos, incluídos os dos cuarto (2014) e quinto (2019) informe sobre o cumprimento en España da Carta europea das linguas rexionais ou minoritarias, se acelerou o proceso de substitución lingüística do galego polo castelán como lingua inicial, non estando xa garantida a transmisión da lingua no entorno familiar, ademais de reducirse de forma alarmante o emprego do galego tanto no sistema educativo como na vida económica, social e nos propios medios de comunicación.

O chamamento do presidente da RAG a reconsiderar a orientación desta política lingüística, tampouco foi alleo ao protagonismo do presidente da Xunta na polémica sobre a desaparición do sintagma «linguas vehiculares» na LOMLOE. E abofé que Feijoo non estivo moi afortunado nesta lea aliñándose a pé fixo cos sectores máis ultras, como xa fixera en febreiro de 2009 cando era candidato á presidencia coa andrómena aquela da «imposición do galego», asumindo agora outra «fake» lingüística de manual, unha mentira coma un cesto roto, a do perigo que corre a aprendizaxe do español no sistema educativo das comunidades con linguas propias. Unha polémica promovida polo sector máis carca da prensa que coa lectura dos textos aprobados non se sostén de xeito ningún. Abonda lembrar que o sintagma «linguas vehiculares» fora introducido en 2013 polo inefable Wert na súa LOMCE (aprobada en solitario cos votos do PP) coa intención de pór paus nas rodas ao modelo catalán de inmersión e nas súas palabras «españolizar aos alumnos cataláns». Como só abonda ler o texto aprobado na nova LOMLOE para comprobar que a lei aprobada por un amplo espectro parlamentario garante que todo o alumnado deberá acadar «un dominio pleno e equivalente na lingua castelá e, no seu caso, na lingua cooficial correspondente».

Con todo, o máis triste deste conto é que o sucedido ao longo desta década coa educación lingüística en Galicia xa o anunciamos os que en 2009 denunciamos que Feijoo rachaba o consenso acadado no derradeiro goberno Fraga arredor do Plan Xeral de Normalización Lingüística (2004) aprobando un decreto baseado nunha ideoloxía lingüística alicerzada sobre o piar do carácter hexemónico do castelán en todos os territorios do Estado. Non tiñamos dúbida ningunha que para o presidente o castelán é a lingua importante e o inglés a lingua franca, quedando o galego, no mellor dos casos, para o espazo privado das persoas maiores. Como máis desolador aínda é que ningún dos seus tres responsables da Consellaría de Educación se preocupasen o máis mínimo en avaliar o funcionamento do Decreto 79/2010 nin dos resultados acadados, como quedaba obrigado nas súas Disposicións adicionais. Descoñecemos cales son os beneficios, se é que os houbo, do modelo para a adquisición efectiva das linguas estranxeiras e mesmo se foi garantida ao alumnado que remata a ESO e o Bacharelato a adquisición en igualdade (sería preferible utilizar «en equidade») de idéntica competencia en castelán e en galego, como figura nos documentos curriculares vixentes.

Nunha situación crítica para o galego, non é doado reorientar a deriva da educación plurilingüe en Galicia. Xaora, sería posible sempre que se asumise un discurso alternativo e se deseñase un modelo de plurilingüismo inclusivo dende a lingua galega, capaz de integrar o castelán, o inglés e o portugués, ademais de garantir con instrumentos de control e a avaliación a dobre competencia das linguas cooficiais establecida na LOMLOE.

A dobre competencia

/en , , /por

Dedico o artigo da semana en Luzes á proposta de recentralización lingüística dos partidos de Rivera e Rajoy:

A pelexa entre Ciudadanos e o Partido Popular pola hexemonía na dereita española provoca unha competencia feroz entre os partidos de Rivera e Rajoy por amosar quen dous é máis belixerante co que chaman “linguas vernáculas”, termo utilizado no franquismo (e de forma oficial na Lei General de Educación de 1970) para identificar ao catalán, éuscaro e galego. Á ocorrencia de Ciudadanos de que non se lle esixise ás aspirantes a acceder á función pública en comunidades con lingua propia o coñecemento da “lingua cooficial”, replicoulle de forma desorbitada o goberno de Rajoy ameazando, ao amparo da intervención en Catalunya do 155, con rematar co modelo de inmersión lingüística, unha experiencia educativa exitosa, de case vinte e cinco anos de historia, apoiada de forma abrumadora pola sociedade civil catalá. Unha escalada inmoral de dous partidos que utilizan como leitmotiv das súas propostas a da “persecución do castelán en Catalunya”,  unha falsidade de pé de banco desmentida tanto polos datos de usos lingüísticos en Catalunya como polos resultados das probas PISA no que atinxe a consecución das competencias de lectura e escritura en castelán e catalán.

Unha estratexia de confrontación lingüística que ten o seu claro precedente (como tantas outras iniciativas da dereita española) na utilizada en Galicia por Feijoo para desbancar ao goberno de Touriño, cando da man de grupos galegófobos membros destacados do seu partido participaron o 8 de febreiro de 2009 naquela manifestación en Compostela na que publicitaron a falacia da “imposición del gallego”. Unha estratexia que continuaría, xa dende o Goberno Galego, para xustificar se dinamitase o consenso acadado arredor do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega (PXNLG) e se impuxese o decreto de Plurilingüismo que en menos dunha década erradicou a utilización do galego como lingua vehicular na Educación Infantil, converténdoo nunha lingua estranxeira, allea, para o seu alumnado. Unha desfeita lingüística irreversible da que agora ninguén se fai responsable, atribuída ao proceso imparable de substitución lingüísticas das xeracións nacidas nas décadas de entre séculos. E así quedan tan panchos os responsables políticos e os redactores técnicos deste modelo plurilingüe, vendido como de elección familiar, que fixo retroceder de forma moi significativa e alarmante o emprego do galego no sistema educativo non universitario.

Xaora, tanto no modelo consensuado en Galicia no PXNLG (2004) como no de inmersión lingüística catalán (1993), a adquisición de idéntica competencia na utilización oral e escrita en ambas as linguas cooficiais, ao remate da educación obrigatoria, constitúe o garante do respecto dos dereitos lingüisticos para toda a cidadanía e da súa cohesión social, xa que achega a igualdade de oportunidades no emprego de cada lingua. Eis a trabe de ouro destes modelos que pretenden, ademais, un estatuto de normalidade, que aínda só posúe o español, para o galego ou o catalán, en todos os eidos da vida social, institucional, económica ou cultural.

No entanto, a consecución desa dobre competencia para toda a cidadanía, na que tanto insistiu o mestre Agustín Fernández Paz, obriga a deseñar modelos pedagóxicos que contribúan eficazmente a súa adquisición, sendo conscientes, como acreditan os resultados PISA, que a lingua de uso habitual no eido familiar non condiciona as aprendizaxes do alumnado en comprensón lectora, xa que son as desigualdades socioeconómicas entre as familias as que condicionan os resultados. En definitiva, modelos de normalización diferentes baseados na finalidade da dobre competencia, nos que a utilización do galego ou o catalán como lingua educativa vehicular, non vai en detrimento da aprendizaxe do castelán, mais si constitúe requisito indispensable. Modelos que demostran que tanto en Catalunya como en Galicia existe unha soa comunidade de aprendizaxe que emprega (ou debería empregar) na aula tres ou até catro (no caso galego) linguas de forma habitual, sendo a lingua propia a considerada vehicular e preferente en todos os niveis da institución educativa.

Aí radican as bases sólidas para iniciar un debate necesario que permitise a medio prazo volver a forxar o consenso arredor do emprego das linguas no sistema educativo galego.  Con todo, son moi pesimista sobre a viabilidade desta proposta, tanto polo desinterese de Feijoo para acordar  coa oposición e coa sociedade civil cuestións de país (lingua, territorio, demografía, autogoberno, financiamento…), como pola propia evolución dos traballos da subcomisión para un “Pacto por la educación” do Congreso dos Deputados, onde os partidos da dereita española pretenden que a nova Lei Orgánica da Educación, ademais de promover a recentralización do currículum e a consolidación da privatización da rede escolar, contemple o cuestionamento explícito dos modelos de normalizción lingüística baseados na adquisición da dobre competencia. Tempos difíciles, sen dúbida, para o futuro do idioma de noso.

Onte 1746: Feijoo mete a lingua en campaña

/en , , /por

jpgNon debeu saír moi convencido Feijoo do debate a cinco cando decidiu introducir decontado na campaña o tema da lingua, reclamando a liberdade lingüística. Nesta ocasión aproveitou un decreto que regula a atención da cidadanía por parte da administración para –coa intención de «protexer os dereitos dos castelanfalantes» (sic)– deixar de utilizar o galego dunha forma normal na atención cidadá.

Unha medida absolutamente innecesaria que suporá outro abandono da Xunta de Galicia das accións proactivas para o galego que lle corresponden ás administracións públicas contempladas no Plan Xeral de Normalización da Lingua consensuado en 2004, como tamén do principio de progresividade das accións normalizadoras amparado pola Lei de Normalización Lingüística de 1983. Outro grave retroceso para o emprego do galego por parte da administración autonómica, que perde a súa condición de lingua preferente ou utilizada por defecto na relación da administración coa cidadanía.

Outro retroceso que en termos políticos expresa o temor de Feijoo a pagar a peaxe (cada vez máis elevada) que Ciudadanos obrigaría a pagarlles, no caso (improbable) de que fose necesaria a súa participación para construír unha maioría de dereita. Xaora, enfiando unha segunda semana de campaña moi igualada, Feijoo probablemente quedou xa convencido da inutilidade en Galicia desta marca branca conservadora e prefire disputarlle directamente o seu electorado potencial utilizando o discurso (tan reseso) da liberdade lingüística, o lugar común  de Albert Rivera e as súas seguidoras.

En definitiva, Feijoo volve sacrificar a responsabilidade da Xunta de Galicia na promoción e no fomento da lingua galega para protexer os seus intereses electorais. Nada doutro xoves, ainda que esta manobra, tan exitosa para o seu partido hai sete anos, exprese hoxe máis febleza política ca firmeza moral. No marco dunha situación tan carencial do galego, despois do dano causado polo decreto de plurilingüismo e do retroceso do seu uso vehicular na escola, cando o galego precisa do agarimo e do compromiso de todos e todas, volver introducir na axenda electoral esta polémica coa intención de afondar a ferida da lingua constitúe un erro táctico e un comportamento pouco edificante.

Onte 1230: Queremos galego

/en , , , , /por

queremos_galego_08-02-2015Lonxe de Compostela vivín con satisfacción o éxito da convocatoria da plataforma Queremos galego e a unidade dos grupos políticos da oposición e dos colectivos educativos e cívicos na defensa da lingua. Milleiros de activistas galeguistas expresaron na Quintana a súa vontade de rebelarse contra o actual proceso de substitución lingüística, unha situación que a pesar da súa gravidade, pode ser aínda reversible. O galego precisa dunha ampla maioría social que asuma o compromiso da súa transmisión interxeracional, corresponsabilizándose do seu futuro no entorno familiar e cidadán. Mais tamén é imprescindible forxar un novo consenso político para nuns casos actualizar e noutros recuperar os contidos do Plan Xeral de Normalización de 2004. Onte nas rúas de Compostela milleiros de persoas de diferentes filiacións políticas demostraron outra vez que a lingua galega é un patrimonio común, que a todos pertence e que a todos obriga. A mobilización de Queremos galego constituíu unha inxección de optimismo e unidade galeguista en tempos difíciles onde semellaba que todo se derrubaba.

Onte 1221: Pola vida do galego

/en , , , , /por

rag_30-01-2015A declaración institucional da Academia Galega, «O galego dá vida. Pola vida do galego», presentada onte polo seu presidente Xesús Alonso Montero, recupera o pulo e a intelixencia colectiva que a institucioón amosara noutros momentos decisivos da nosa historia. O feito que nos dous primeiros puntos do decálogo (de redacción nalgúns parágrafos moi luminosa) reclamase o desenvolvemento das medidas previstas no Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega de 2004 e a derrogación do decreto chamado de plurilingüismo, recorrido legalmente pola propia RAG, supón recuperar a firmeza no discurso e o liderado que lle son propios a unha institución cuxa obriga mais importante non é outra que, como reza o artigo primeiro dos seus estatutos, a da «defensa, ilustración e promoción da lingua galega».

Mágoa que a reclamación que a RAG fixo á Xunta de Galicia de realizar «unha reflexión seria» e promover «un novo impulso para evitar o desafiuzamento do galego da súa propia casa, Galicia» fose despachada unhas horas despois polo Goberno Galego cunha nota de propaganda na que se ratifica punto por punto nas medidas da súa política lingüística que, como tamén sinala a declaración da Academia, «non só tiveron resultados insatisfactorios, senón que supuxeron un retroceso evidente». Diante de comportamento tan decepcionante, é lexítimo preguntar, outra vez máis, cando explicará Feijóo as razóns desta súa teimosa estratexia antigaleguista, que tanto dano está causando á lingua galega e ao seu futuro. Como tamén sinala o documento da RAG no seu derradeiro punto, o galego precisa «un marco normativo máis axeitado, pero sobre todo, un discurso renovado, positivo e proactivo». Nesta tarefa colectiva, á que a Academia chama a participar ao conxunto da sociedade galega, correspóndelle á Xunta de Galicia «tomar a iniciativa e liderar o esforzo social». Que eu engadiría constitúe unha responsabilidade irrenunciable dos poderes públicos en Galicia e daquelas persoas que os encabezan.

Parabéns a Academia Galega pola claridade e oportunidade da súa declaración e pola recuperación da unidade de acción de todos os seus membros en tema tan esencial. Unha lección de galeguismo.

Un plan para a lingua

/en , , , , , , , /por

No artigo da semana de Faro de Vigo publico unha reflexión sobre o Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega con motivo do décimo aniversario da súa aprobación.

Logo PNL_JPGHai dez anos, o 21 de setembro de 2004, o Parlamento Galego aprobou por unanimidade o Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega. Foi aquel un día histórico (ou así o crimos moitos) para o galego, ese patrimonio milenario que a humanidade deixou ao noso coidado. Foi aquela unha páxina máis do libro da esperanza do noso país, escrita con sintagmas de simpatía, optimismo e xenerosidade e impresa coa tipografía colaborativa de noso.

Promovido e elaborado durante o goberno presidido por Manuel Fraga Iribarne, do que era vicepresidente Alberto Núñez Feijoo, correspondeu a Xesús Pablo González Moreiras, daquela Director Xeral de Política Lingüística, cuxa personalidade integradora lembramos con saudades, convocar e animar para a súa redacción a unha comisión técnica presidida polo académico Manuel González, organizada en oito comisións sectoriais, nas que traballaron máis de cen persoas de diferentes ámbitos profesionais e académicos que recolleron máis dun milleiro de opinións, achegas e inquedanzas de persoas, asociacións e colectivos educativos, culturais e cívicos diversos.

Tras un intenso debate e un modélico (e pouco frecuente) exercicio de consenso por parte dos tres grupos parlamentarios (PPG, PSdeG-PSOE e BNG), o plan foi aprobado co voto de todos os membros da cámara galega. Un éxito colectivo memorable que merece ser recordado. Deseñábase así unha completísima folla de rota, apoiada por todos os grupos e alicerzada sobre a Lei de Normalización Lingüística de 1983, un auténtico plan integral e estratéxico de normalización que pretendía servir de guía das políticas dos poderes públicos (dende a Xunta de Galicia ás administracións locais) sobre a lingua galega nas primeiras décadas do século XXI. Un plan que se poñía en marcha cando comezaban a percibirse síntomas moi preocupantes do devalo social da lingua, da ruptura da súa cadea de transmisión familiar e da aceleración do seu proceso de substitución polo castelán.

Orientaron a redacción do documento do PXNLG a consecución de cinco grandes obxectivos, hoxe plenamente vixentes e aínda non acadados, como o de “garantir a posibilidade de vivir en galego a quen así o desexe”, sabendo que conta co amparo das leis e das institucións; favorecer o uso do galego nos distintos ámbitos da sociedade, “conseguindo para a lingua galega máis funcións sociais e máis espazos de uso, priorizando a súa presenza en sectores estratéxicos”, como os da educación e administración; ou “promover unha visión afable, moderna e útil da lingua galega que esfarele prexuízos, reforce a súa estima e aumente a súa demanda”. Obxectivos que se concretaron para cada un dos sectores (administración e xustiza, ensino, medios de comunicación, economía, sanidade e ciencias, e sociedade) en máis de 400 medidas concretas, cuxa posta en marcha debería ser incorporada pola Xunta de Galicia a un plan anual cuxa avaliación e seguimento sería presentada ao Parlamento Galego.

Transcorrida unha década, aquelas enormes potencialidades do PXNLG para darlle un novo pulo ao galego apenas se aproveitaron, fose polo seu tímido desenvolvemento inicial no goberno de Touriño, como e sobre todo pola aberta belixerancia dos gobernos presididos por Feijoo, que xa dende a oposición albiscou, non sabemos se por convicción ou por oportunismo, o rendemento electoral que lle produciría abrazar a doutrina de “la imposición del gallego” e a defensa da denominada “liberdade lingüística”. Amparándose nesa liña doutrinal foi especialmente intensa a contrarreforma lingüística imposta polo primeiro goberno de Feijóo, que coa aprobación en 2009 do “Decreto de Plurilinguismo” (parcialmente anulado despois polo Tribunal Superior de Xustiza de Galicia) levou a unha sensible redución da utilización do galego como lingua vehicular no ensino non universitario e a súa práctica desaparición dos centros de educación infantil, sobre todo os dos entornos urbanos. Dende entón, o goberno de Feijóo desvinculouse de facto das medidas programáticas recollidas no plan xeral, reduciu até nun 70% as partidas destinadas para a lingua e desentendeuse dos mecanismos previstos de planificación e avaliación do plan. En román paladino, aquel consenso arredor do plan de 2004 quedou en auga de castañas.

Nun entorno de auténtica emerxencia, cando os informes sociolingüísticos recentes agoiran unha lenta agonía para o galego, a lingua precisa dun plan integral de recuperación acordado e apoiado por unha ampla maioría social e política. A recuperación dos obxectivos e medidas estratéxicas do PXNLG, así como o espírito participativo e de amplitude de miras co que foi elaborado, aventuro que moito axudarían a recuperar o consenso. A nosa lingua, a de todos os galegos, merece outra oportunidade.

Onte 1053: O silencio corrompe a verdade

/en , , , /por

O_conselleiro_de_educación_nun_centro_infantilA carta enviada por Prolingua ao Conselleiro de Cultura e Educación sobre a triste situación da lingua galega no período (decisivo) de tránsito entre a Educación Infantil e a Primaria é unha das pezas máis clarificadoras que coñecemos sobre a desfeita que o galego está vivindo no sistema educativo tras o Decreto 79/2010. En sendo moi optimistas apenas o 15 % do alumnado galego que se incorpora á Primaria cada curso, uns tres mil picariños e picariñas, utilizou na etapa infantil o galego como lingua vehicular. Noutras palabras, o 85 % do alumnado galego chega ao comezo da Primaria –un momento decisivo para o desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística, sobre todo as de compresión e expresión oral, como para a consolidación das aprendizaxes da lectoescritura– sen noticias sobre a lingua galega, que para eles ten un status semellante ao da lingua estranxeira, coa que si tiveron contacto escolar durante a Educación Infantil. Un período de tránsito decisivo tamén para «a persistente instalación de prexuízos e ideas falsas sobre o valor das linguas en conflito«, como denuncia a plataforma apartidaria Prolingua.

Prolingua solicita á Consellaría de Cultura e Educación a publicación dos informes establecidos no Decreto 79/2010: a avaliación e o seguimento dos proxectos lingüísticos dos últimos tres anos en cada centro, un mapa detallado de uso do galego nos centros, así como os criterios utilizados pola administración educativa para a avaliación inicial do nivel de competencia nas catro destrezas básicas ao inicio das etapas de educación obrigatoria. Como salienta este texto, os responsables da Consellaría de Cultura e Educación, que mantén abertos múltiples conflitos xurídicos e administrativos, non poden continuar mudos. O silencio sobre o que está sucedendo coa lingua galega nos centros de educación infantil urbanos, como en xeral en toda a rede de centros non universitarios, denunciado onte por Prolingua, corrompe a verdade e pon en perigo a liberdade lingüística de boa parte da cidadanía. No décimo aniversario da aprobación do Plan xeral de normalizaicón da lingua galega este texto de Prolingua é oportunísimo. Recoméndoo vivamente e solicito sexa compartido nas redes.

Onte 1010: O galego desaparece de Infantil

/en , , , , , /por

1403027648_044744_1403028069_noticia_normalOs resultados da enquisa da Mesa pola Normalización sobre o uso do galego como lingua vehicular dos centros de Educación Infantil (o que inclúe o emprego de materiais didácticos en galego) testemuña o que xa coñeciamos: o Decreto de Plurilingüismo provocou a súa práctica desaparición en todas as cidades. Tras catro cursos de Política Lingüística de Feijoo, o galego xa é de facto unha lingua estranxeira, allea e descoñecida para os nosos picariños, mesmo máis co inglés, que chegan á Educación Primaria sen apenas competencia oral ningunha na lingua propia nin experiencia do seu emprego no momento decisivo das aprendizaxes da lectura e escritura.

A pesar de que a Xunta nega esta evidencia, aferrándose a súa pax lingüística, este retroceso prodúcese en todo o territorio galego, sobre todo nas vilas, como ben coñecemos os editores pola diminución brutal das vendas dos nosos métodos de Educación Infantil en galego. Polos datos dos que dispoñemos estimo que a porcentaxe de alumnado deste nivel escolarizado de forma predominante en galego está entre o 10 % e o 15 %, entre dous e tres mil picariños por cada nivel de idade. Apenas outro síntoma da aceleración do proceso de substitución lingüística, unha desfeita cultural cuxas consecuencias dubido saiban valorar as persoas que promoveron contra vento e marea a modificación do modelo lingüístico educativo do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega de 2004. Un dano para a lingua galega xa dificilmente reparable.