Listado de la etiqueta: os_caramuxo

Darnos o futuro

Dedico o artigo semanal en Faro de Vigo á celebración da XLIIª edición dos Premios da Crítica de Galicia:

O sábado de reflexión quedou marcado na axenda do Vigo cultural polas celebracións de magostos populares e polo acto no que se deron a coñecer o ditame dos Premios da Crítica de Galicia, iniciativa que se leva desenvolvendo en Vigo de forma ininterrompida dende o 17 de maio de 1978. Trescentas persoas enchemos o Auditorio do Centro Social Afundación para celebrar a continuidade desta cita anual –hoxe a máis veterana da cultura galega–, unha plataforma privada, plural, interxeracional e independente, encabeza polo editor Bieito Ledo e polo pintor Antón Pulido, que asume como o seu principal obxectivo o de tomar o pulso ao estado da creación cultural e das industrias culturais inseridas na tradición e memoria galegas.

Cun formato renovado da cerimonia de ditame, os Premios da Crítica de Galicia foron convocados nesta cuadraxésima segunda edición baixo un verso punxente de Manuel Álvarez Torneiro, poeta coruñés esencial, falecido no pasado mes de outubro: «Teñamos o valor de darnos o futuro». Esperanza que reclamou na súa intervención Bieito Ledo, fundador e presidente da asociación organizadora, cando cualificou o século XXI «como unha época de esplendor na nosa historia», e cando desexou aos participantes na tradición galeguista que «o canto da rola aloumiñe todos os soños que o noso pobo leva no seu peito e que aínda están por vir». Teimosa referencia á construción dun futuro compartido en igualdade presente nas palabras da xornalista viguesa Noelia Otero, magnífica condutora dunha cerimonia que resultou moi dinámica, así como nas do alcalde de Vigo Abel Caballero, que como ven sendo tradición nos últimos nove anos pecharon o acto.

Quizais grazas á atmosfera de harmonía e improvisación jazzística elegante creada polas melodías dos tres temas do Cuarteto Caramuxo, xa outra tradición moderna no decurso destes premios, como a entrega das estatuíñas de Martín Códax, o cantor do mar de Vigo, deseñadas por Isaac Díaz Pardo en Sargadelos, todas as intervencións das persoas premiadas foron tan serenas como emocionantes. Palabras que dunha ou doutra forma reclamaron visibilidade para a excelencia do traballo de creación e dinamización nas diversas modalidades das artes, como tamén nos eidos da investigación científica, tecnolóxica e social desenvolvida en Galicia e con particular atención a lingua galega.

Particular importancia tivo na cerimonia a expresión do empoderamento das mulleres, gañadoras de catro das modalidades: a escritora viguesa Moncha Fuentes en Creación Literaria, pola súa novela O mar que nos leva (Xerais 2018), a escultora noiesa Soledad Penalta en Artes Plásticas, a coreógrafa ourensá Rut Balbís, promotora da compañía Pisando Ovos en Artes Escénicas e a chef Lucía Freitas, do Restaurante A Tafona de Santiago, en Cultura Gastronómica. Catro mulleres de diversas xeracións que reclamaron, dende expresións diversas, a igualdade e a feminización efectiva en cada un dos seus ámbitos do traballo cultural. Empoderamento da muller que por ventura constitúe outro dos sinais de identidade destes premios, sobre todo dende as edicións máis recentes, nas que a asociación organizadora asumiu o principio de paridade na composición de cada un dos xurados como das súas secretarías.

Outra das novidades máis salientables desta edición foi a aposta polo recoñecemento a un proxecto tecnolóxico no ámbito da modalidade de Investigación: o Satélite Lume-1, o (cuarto) nanosatélite da Universidade de Vigo destinado á detección e monitorización de incendios forestais, lanzado ao espazo o 27 de decembro de 2018 no foguete ruso Soyuz. Un proxecto de innovación tecnolóxica dun amplo equipo de enxeñeiros da universidade viguesa, liderado polo profesor Fernando Aguado Agelet, procedentes das escolas de Enxeñaría de Telecomunicacións, de Enxeñaría Industrial e de Enxeñaría Informática (campus de Ourense). Unha achega da investigación galega de impacto internacional que combina a loita contra a praga dos incendios coa creación dunha incipiente industria aeroespacial localizada na área metropolitana de Vigo e, como salientou o xurado, «pon a Galicia no espazo».

Comparando o listado de gañadoras destes Premios da Crítica de Galicia de 2019 coa aquela primeira e heroica de 1978, é inevitable inferir que o noso país deu un salto de xigante cara un futuro de maior igualdade e proxección en todos os eidos da cultura e investigación. Porén, enganaríamos de raíz se perdemos a memoria e o tesouro da nosa lingua, cuxo futuro continúa hoxe máis ameazado ca nunca, pola perda de transmisión interxeracional. Como tampouco podemos perder a confianza nas propias posibilidades nosas nin na estratexia de facelo en man común, coas achegas xenerosas e compartidas de todos e todas.

Onte 597: 35 anos de música galega

Dentro da xeira de «Sábados Culturais» que organizamos na Fundación Premios da Crítica Galicia celebramos onte a xornada dedicada a revisar 35 anos de música galega. Ocupáronse da revisión Antón Pulido, o vicepresidente da Fundación, e Xaime Estévez Vila, mestre gaiteiro, profesor de música no IES Álvaro Cunqueiro de Vigo e investigador da música galega.

Pulido recuperou da memoria a experiencia interesantísima do Departamento de Música Contemporánea do CGAC dirixida por Manel Rodeiro durante os anos 1995 e 1996. Lembrou os contactos que daquela mantivo co compositor Pierre Boulez, creador do IRCAM, e as relacións que con esa institución se estableceron no ámbito da investigación sobre música e tecnoloxía informática. «No Departamento de Música Contemporánea do CGAC fixemos o Ensemble do CGAC, a primeira agrupación de música contemporánea de Galicia, intérpretes procedentes da Filharmónica da Coruña que executaron pezas de Boulez, John Cage, Stockhausen, Ligetti… Houbo cursos de composición con compositores de talla internacional, como o francés Tristan Murail (ao que se lle encargou unha obra) ou o finlandés Magnus Lindberg. Organizáronse xornadas de música contemporánea, estreáronse obras de compositores galegos como Xan Viaño, Enrique X. Macías, Paulino Pereiro, Manuel Rodeiro e Antón Lois Pulido, entre outros. Participaron músicos de talla internacional: Pierre-André Valade, Pierre Strauch, Kari Kriikku, Pierre-Yves Artaud, Miguel Bernat, etc. Foi unha fiestra aberta, unha esperanza para a música contemporánea en Galicia. Mágoa que non continuase».

Pola súa banda, Xaime Estévez Vila fixo un completo percorrido polas achegas dos premiados na categoría de Música nos Premios da Crítica Galicia dende A Roda e Milladoiro en 1978, para el «alicerces da música galega de hoxe en día», até a Asociación Galega de Compositores premiada na última edición. Referiuse á importancia que tiveron premiados como Roxelio Groba («o compositor galego de referencia neste período»), Joam Trilho («director de orquestra, que loitou pola Xove Orquestra de Galicia«), Carlos Villanueva («investigador da música galega dende a universidade»), Dorothe Schubert («importantísima polo salto cualitativo que supuxo a súa colaboración con Antón Santamarina na recuperación do cancioneiro popular«), Enrique X. Macías («o primeiro dos nosos compositores con proxección no mundo«), Na Lúa («agrupación folk coa que naceu o achegamento da música galega cara Portugal»), José López Calo («erudito da música galega medieval»), Carlos Núñez («representou unha inflexión na discografía galega, capaz con el de espallarse polo mundo dende a música de raíz«). Citou tamén a importancia de ter premiado a músicos populares como os recentemente falecidos Xosé Iglesias «Melitón» e Henrique Otero Covelo «O gaiteiro do Fragoso» («o primeiro gaiteiro que edita un libro de gaita e o primeiro que ensinou o instrumento nun conservatorio«). Tamén se referiu a importancia de iniciativas como o Programa Alalá, a editorial Ouvirmos e a orquestra folk Son de seu.

Continuou Xaime Estévez analizando algúns fenómenos de interese neste período histórico. Citou a importancia da creación dos conservatorios en Galicia e a introdución da música, a partir da LOXSE, como materia obrigatoria do ensino non universitario. Lamentou a retroceso que para o estatus escolar da música supoñería a aprobación do previsto na LOMCE, máis aínda cando é unha das materias máis valoradas polo alumnado. Citou a importancia da desaparición das agrupacións musicais profesionais, como a Banda de Música Municipal de Vigo, así como o valor das numerosas bandas populares existentes na comarca de Vigo, probablemente a máis vizosa en Galicia no eido musical. «A importancia das bandas é enorme, xa que achegan cohesión social no mundo rural. Sempre foi así, Soutullo e Groba xurdiron destas bandas incrustadas nos recunchos das aldeas».

Rematou Estévez falando das diversas etapas das gravacións musicais: «Nos 70 comezaron Fuxan os ventos, Milladoiro e Luís Emilio Batallán, entre outros cantautores. Os 80 foron os anos da movida, con Reixa, Siniestro Total e a relación da música galega co mundo celta, que nunha segunda fase se foi abrindo cara o sur. Somos musicalmente un eixo entre dúas culturas atlánticas, a céltica do norte e a lusofonía do sur. Nos 90 foron as gravacións do Rock Bravú, dos gaiteiros solistas e das primeiras gaiteiras (Seivane e Pato). Xa neste década pasada, apareceu Son de Seu e comezou a recuperación dos cancioneiros históricos e das primeiras gravacións da múisca galega».

Tras a intervención de Caetano Rodríguez, concelleiro de Cultura e Turismo do concello de Vigo, nas escaleiras de acceso á Casa Galega da Cultura na Praza da Princesa, o cuarto Os Caramuxo deu un pequeno concerto de media ducia de pezas diante de máis de dous centenares de persoas. Os catro clarinetes na súa diversidade, a percusión tradicional e o acordeón arricaron a elegancia alegre de melodías de inequívoca raíz popular, Como sinalou Bieto Ledo, presidente da Fundación Premios da Crítica, «a música dos Caramuxo contaxia paz e felicidade».

Estupenda foi esta segunda edición dos «Sábados Culturais», que continuaremos o vindeiro sábado coa conferencia prevista de Xesús Alonso Montero sobre Rosalía de Castro e Cantares Gallegos.