Listado de la etiqueta: monte_do_castro

Un plan para o Castro

/en , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a propoñer un plan director para o arranxo do monte do Castro:

monte_do_castroSomos moitos os vigueses que, sobre todo durante as fins de semana, camiñamos polos vieiros do monte do Castro. Como son moitas as familias que acompañan aos seus picariños nas zonas de xogos e bicicletas ou as atletas e ciclistas que utilizan este espazo natural para facer deporte. Paseos e camiñadas nas que aínda é posible identificar o rechouchío dos paxariños da cidade, gozar do aroma da terra mollada e mol nos seus vieiros, e a fragrancia do amplo catálogo forestal e floral alí acubillado como un auténtico tesouro urbano. Rotas coñecidas dende a nosa infancia, consolidadas polas pegadas sobre o xabre de varias xeracións, por fortuna aínda conservadas na maior parte como hai décadas, nas que hoxe dá xenio escoitar as novas voces dos vigueses inmigrantes ou o zunido das bicicletas acrobáticas baixando a escape cara o Campo de Granada.

Camiñadas nas que é inevitable deterse a enxergar durante uns segundos o horizonte das Cíes e pasmar coa beleza da ría e o estrépito das instalacións portuarias ou as do farturento e industrial Val do Fragoso, dende o miradoiro das áncoras de Rande ou asomándose ás propias murallas do Castelo (a 147 metros de altitude sobre o nivel do mar) das que o concello derrubou tan acertadamente a edificación hosteleira que tanto as afeaba. Para o cruceirista ou turista ben informado, como para o veciño transformado en viaxeiro curioso na propia cidade, a visita do Castro constitúe unha oportunidade magnífica para achegarse á historia e á orixe de Vigo, xa que ese pulmón vexetal urbano contén tamén o seu ADN.

No Castro está a orixe castrexa de Vigo, unha auténtica protocidade asentada no chamado monte Feroso, aínda sen desenterrar na súa maior parte, que puido ocupar case 17 hectáreas e contar con 5.500 habitantes, como sinala Carlos Núñez no seu libro máis recente, “Vigo metropolitano na Galicia céltica (Xerais 2017). Mais sen esquecer que dende o miradoiro oeste da muralla do Castro poden ir identificándose cada un dos castros das terras do Fragoso: o de Beirán en Matamá, o de Barrocas en Valadares, o do Monte da Mina e o Piricoto en Castrelos, o de Erbille e Guizán en Mos, o de Xestoso en Bembrive, o do Castriño e o Carballal en Cabral… Mais no Castro tamén podemos identificar as pegadas que deixou a economía marítima romana, o esplendor literario dos nosos trobeiros medievais e todo o perfil da cidade industrial atlántica que agromou nos areais do Berbés e San Sebastián, estendida hoxe de Guixar a Samil.

No Castro están as que deberían ser consideradas como as primeiras aulas da historia de Vigo, de visita obrigada para todos os escolares e curiosos. O Parque Arqueolóxico museificado da aba oeste, clave para entender o Vigo castrexo e romano. As murallas que protexían o castelo pioneiro do Penço, e o posterior edificado na segunda metade do século XVII, imprescindible para entender episodios como a batalla de Rande de 1702, a invasión inglesa de 1719 e a propia Reconquista e fundación da cidade. O primeiro depósito municipal de augas, instalado en 1903, coincidindo coa cesión do Castro ao pobo de Vigo e os primeiros plans de axardinamento do arquitecto Jenaro de la Fuente, cando comeza a configurarse a fasquía da cidade policéntrica actual. O monolito, situado ás portas do Castelo, en lembranza das 136 persoas asasinadas alí polo franquismo entre 1936 e 1942, como a mal chamada “cruz dos caídos”, que non entendemos como continúa alí chantada.

Unha peza tan valiosa como a do monte do Castro, como sucede con esoutra alfaia viguesa do parque de Castrelos, precisa dunha protección integral da que hoxe carece. Como xa reclamou o arquitecto Jaime Garrido, cando publicou “El origen de Vigo. El monte de O Castro y su castillo” (Deputación de Pontevedra 2011), o Castro precisa un plan director que contemple a recuperación da muralla e dos baluartes do castelo, mais tamén que facilite o desenvolvemento das excavacións do Parque Arqueolóxico. Un plan que atenda a catalogación do patrimonio forestal e floral do parque e do seu albeiro, así como o mantemento e  arranxo dos seus vieiros, que constitúen a única oportunidade que temos milleiros de vigueses para camiñar por terra. Un plan que regule de forma moito máis restritiva o tráfico e o estacionamento de automóbiles até conseguir a peonalización da estrada que rodea a muralla e impida que o vial de circunvalación sexa o grande aparcadoiro gratuíto do centro. Un plan que debería contemplar, ademais, a utilización do parque como un espazo literario, sobre todo no denominado Paseo de Rosalía de Castro e no miradoiro Martín Codax, onde se lembra ao poeta sobre o que se fundou esta cidade. No Castro está o ADN de Vigo, merece todos os coidados e mimos.

Onte 1232: Cruz latina

/en , , , , , /por

Desacougoume onte a noticia da sentenza do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia revocando o derribo da Cruz dos Caidos do Castro. Reducindo este símbolo fascista a súa condición de «cruz latina» e, polo tanto considerándoa apenas como un símbolo relixioso propio da tradición cristiá, o Superior evita a demolición á que obrigaba a modélica sentenza do xuíz Antonio Martínez Quintanar e a Lei de memoria histórica, mais perpetuarase na memoria dos vigueses e viguesas como icona da ditadura franquista. No entanto, o voto particular de Cristina Paz Eiroa, unha das tres maxistradas, advirte que «a pesar da retirada da simboloxía accesoria [a cruz] non pode considerarse desvirtuada da súa natureza orixinal», abondando así no feito que nunca tivo significación relixiosa, a pesar de que a igrexa católica participase na súa inauguración por Franco e noutras cerimonias políticas do réxime. Manter este vestixio franquista e de exaltación da sublevación militar, diante da casa do concello, impide transformar o monte do Castro no espazo vigués da reconciliación, da memoria e da paz.

A Cruz dos Caídos

/en , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a sentenza que obriga ao concello de Vigo a retirar a «Cruz dos Caídos».

cruz-caidos-2A chamada “Cruz dos Caídos” do monte do Castro deberá ser retirada tras a sentenza do 4 de setembro do Xulgado do Contencioso-administrativo número 2 de Vigo. Acéptase así o recurso presentado pola Asociación Viguesa pola Memoria Histórica do 36 contra a resolución do Goberno Local de Vigo de marzo de 2013 que rexeitaba a súa solicitude de retirala, ao fío do establecido pola “Lei de Memoria Histórica” de 2007. Unha sentenza modélica para o avance do proceso de recuperación da memoria en Galicia que evidencia a falacia dos argumentos daqueles que defenden manter en pé un monumento sen valores artísticos ningúns que funcionou durante medio século como símbolo da exaltación da sublevación militar, da Guerra Civil, da represión e da ditadura franquista.

Lembremos que a “Cruz dos Caídos” foi inaugurada o 14 de setembro de 1961 por Franco, nunha xornada marathoniana na que chegou a Vigo a bordo do Azor, visitou primeiro a Estación Marítima recén construída, despois a factoría das furgonetas de Citroën, inaugurou a dos Alfares de Pontesampaio e rematou nas illas Cíes inaugurando un monolito de dezasete metros de altura a el dedicado polas falanxes pontevedresas, demolido hai seis anos pola Xunta. A “Cruz dos Caídos” fora construída polo concello de Vigo a proposta da xunta local de Falange en 1959, no marco dunha campaña que inzou as cidades deste tipo de monumentos cos que se pretendían homenaxear aos “caídos por Deus e por España”, como a propaganda da ditadura chamaba ás vítimas do bando nacional. Dende a súa inauguración, ao pé da cruz do Castro organizáronse actos políticos de exaltación do réxime e lembranzas cada 20 de novembro da figura de José Antonio. Foi tamén alí o lugar escollido polos franquistas vigueses, como quedou recollido pola cámara de Magar, para homenaxear ao caudillo tras o seu pasamento.

A redacción desta sentenza do maxistrado xuíz Antonio Martínez Quintanar desmonta os argumentos utilizados polo concello para evitar a retirada da cruz do Castro. Primeiro, o monumento non ten nin nunca tivo significación relixiosa, a pesar de que a igrexa católica participase na súa inauguración e noutras cerimonias políticas. Segundo, a pesar de que lle foron retirados algúns elementos iconográficos e lemas fascistas, o monumento conserva o seu significado propagandístico e simbólico da sublevación militar golpista e dos vencedores da Guerra Civil tanto pola súa ubicación estratéxica como pola súa estética e deseño arquitectónico prototípico. Terceiro, o monumento non pode ser considerado como un símbolo de reconciliación e paz, xa que a pesar do acordo municipal de 1981, adoptado por unanimidade sendo alcalde Manuel Soto, ningún dos gobernos locais seguintes, por razóns diversas, chegou a colocar alí a placa acordada coa lenda “Polos mortos na Guerra Civil 1936-1939” nin nunca se rebautizou como “Monumento aos caídos”. En definitiva, a sentenza amosa que a “Cruz dos Caídos” non pode ser considerada como un espazo nin relixioso nin de reconciliación. Xaora, esta peza funciona como ferida aberta na memoria dos cidadáns que sufriron a represión franquista e dos seus familiares, e tamén como símbolo permanente da exaltación dun ideario antidemocrático, por ventura xa superado. Esquecer o que representa historicamente este tipo de pezas arquitectónicas da ditadura, negar a súa inequívoca connotación antidemocrática ou minusvalorar a súa transcendencia actual son tres formas da mesma estratexia de intentar convertir á ditadura de Franco nun inocente réxime autocrático. Algo tan inxusto como inasumible para os familiares que aínda agardan a recuperación da memoria e a xustiza negada até hoxe para os seus.

Non teño dúbida que o concello de Vigo debe acatar a sentenza e retirar decontado a “Cruz dos Caídos” e os baixorrelevos de soldados e mariños que se conservan ao pé do Castro. Adoptando esta decisión, os membros do goberno municipal socialista presidido polo alcalde Abel Caballero expresarían a súa inequívoca convicción democrática e respecto pola memoria republicana. Como creo que é imprescindible que os concelleiros vigueses do Partido Popular abandonen a súa posición belixerante coa desaparición de todos os símbolos da Ditadura e da sublevación militar dos espazos públicos e a súa morneza na critica do franquismo e das súas prácticas autoritarias e antidemocráticas.

Unha vez desaparecida a “Cruz dos Caídos” da aba do monte do Castro, a carón do Campo de Granada, debe ser transformado no espazo vigués da reconciliación, da memoria e da paz. Realizar alí un acto civil de homenaxe ás vítimas da represión e de exaltación dos valores democráticos é imprescindible para conseguilo.