Listado de la etiqueta: Madrid

Onte 1385: Rúa Cunqueiro

Varios medios recabaron onte a miña opinión sobre a posibilidade que manexa o concello de Madrid de retirar do rueiro, en cumprimento da Lei da Memoria Histórica, o nome de Álvaro Cunqueiro. Non son orixinal expresando a miña decepción xa que se bautizaron co nome de don Álvaro unha rúa madrileña noi foi porque no ano 1937 publicase en El Pueblo Gallego artigos como «De la necesidad del Caudillo» ou poemas como «Elegía verdadera a los muertos de la revolución«, ao servizo da causa franquista, senón pola súa condición de escritor e fabulador memorable. Cunqueiro tiña no seu ADN a escritura, «non había realidade, fose cal for, que non suscitase nel unha construción literaria». Escritor, esencialmente, en lingua galega, cun talento moi por riba de xéneros, xa que foi narrador, poeta, autor dramático, xornalista e tradutor. Sería máis que lamentable que o equipo de goberno de Manuel Carmena non entendese a dimensión de escritor total de Álvaro Cunqueiro.

«Rúa Cunqueiro en Madrid» (artigo en Faro de Vigo).

Onte 1106: Con Ana Acuña en Marín

10399446_705169056219374_7741606275105632519_n

Acompañamos onte a Ana Acuña na presentación no Museo Manuel Torres de Marín do seu libro Conciencia política e literatura galega en Madrid (1950-2000). As profesoras Chus Nogueira e Olivia Rodríguez fixeron dúas grandes intervencións nas que salientaron a importancia deste libro para a historia da literatura galega.

Para Chus Nogueira Conciencia política e literatura galega en Madrid é «un libro necesario, xa que estuda a creación cultural nunha diáspora que até agora non fora estudada de forma sistemática; un libro, pois, pioneiro». «Un libro que establece unha estreita relación entre a creación literaria e a conciencia política. Os chamados “madrigalegos” teñen unha conciencia de subalternidade con respecto á metrópole galega». «Ana Acuña ofrece unha minuciosidade e un rigor que permite unha lectura agradable. Un texto capaz de harmonizar sentimentos, emocións e o rigor da investigación filolóxica». Continuou Nogueira salientando a importancia da obra, xa que «propón unha periodización, polo que estamos diante dunha auténtica Historia da Cultura Galega en Madrid». Rematou Chus insistindo no carácter comprometido do libro, «xa que dá voz os esquecidos», e no seu carácter de «libro fundamental para comprender unha parte da historia da cultura galega do século pasado».

Pola súa banda, Olivia Rodríguez comezou definindo a Ana Acuña como «unha sabia, unha das persoas máis importantes da cultura galega do noso tempo». Salientou despois «a lectura amena e fluída dun texto froito dun traballo titánico, artellado sobre as contribucións de 54 persoas que conversaron coa autora». DSalientou despois a importancia do estudo e da proposta de periodización dos cinco grupos xeracionais presentes no libro, dos que apenas era coñecido en Galicia o segundo, o grupo Brais Pinto, é dicir, Mocidade Universitaria, Grupo Unesco, Lóstrego e Irmandade Galega e Grupo Bilbao, o máis recente e do que forma parte a propia Acuña. Rematou Olivia Rodríguez valorando como un acerto a utilización do método de estudo de historias de vida, o que facilita o multiperspectivismo na abordaxe da fraxilidade da historia do tempo presente.

Onte 975: Madrigalegos letra e terraferidos

Ana_Acuña_14-05-2014

O salón de actos da Casa das Campás quedou moi pequeno para acoller a todas as persoas que quixeron seguir a presentación. organizada polo Atemeo de Pontevedra. de Conciencia política e literatura galega en Madrid (1950-2000), o ensaio máis recente de Ana Acuña. Ventura foi contar coa intervención do sociólogo Daniel Pino, unhas das 54 testemuñas do libro, que cualificou a obra como moi interesante e de lectura atractiva, tanto polo seu contido coma pola metodoloxía utilizada, que combina o método documental e o cualitativo, «o que permite ler un poema sinfónico, onde os executantes realizan as súas variacións baixo a firme dirección da autora». Citou Pino os cinco grupos de madrigalegos ou focos de irradiación de cultura galega en Madrid durante a segunda metade do século XX estudados por Acuña na obra: a Mocedade Universitaria Castelao (1952-1954), o grupo Brais Pinto (1958-1961); o Seminario de Cultura Galega do Club de Amigos da Unesco (1965-1969), o Grupo Lóstrego, Irmandade Galega (1971-1986) e, finalmente, o Grupo Bilbao (1996-2000). Referiuse ao territorio do Madrid que coñecera a comezos dos anos sesenta, que contaba apenas con dous millóns de habitantes e se transformaba en cidade cindustrial por mor dunha decisión burocrática». Leu un texto de Alexandre Cribeiro, incluído no libro, no que se relataba unha visita ao Pozo do Tío Raimundo e outros porpios da súa experiencia daquel tempo. «Lonxe da terra adquírese conciencia, aínda que podemos confundir a conciencia». rematou cun poema do seu libro Leme de lembranzas.

XG00198501Falou a seguir o profesor Xesús Alonso Montero, prologuista da obra e director da tese de doutoramento sobre a que se editou. Comezou lembrando o número dedicado a Galicia en 1966 de Signo, publicación mensual de Acción Católica, onde Novoneyra publicou un poema no que citaba a Daniel Pino e a outros rapaces que estaban na cadea. Referiuse despois ao título do libro de Acuña, baseado na tese que dirixiu, «Facer literatura galega en Madrid», cuxo espiñazo son «os cinco grupos que aparecen na diaspora protagonizados en Madrid por galegos letra e terraferidos dende 1950 a 2000, literatura galega en Madrid con acento cívico chantado no país». Gabou o traballo de Ana Acuña en Madrygal, revista de filoloxía centrada na sletras galegas da que se levan publicados dezaseis números. «Ana Acuña é unha traballadora rigorosa, formiga intelixente, meticulosa. Falou cos 54 protagonistas da obra, personalmente ou por medio de correo. A información reunida por ela nestas historias de vida é extraordinaria».

Detívose o presidente da RAG en explicar que «non todo o que está feito en Madrid por galegos ten dereito a estar neste libro». «É o caso de Valente, que viviu en Madrid durante un tempo, mais que non estivo relacionado cos galegos, non nos procuraba». O profesor relatou como coñecera a Ben Cho Sey e a súa participación na tertulia do Lyon D’Or, que presidía Ramón Cabanillas. Rematou insistindo en que non pode facerse a historia da literatura galega sen ter en conta a diáspora, «hai unha diáspora tamén próxima, a de Barcelona, que está por escribir».

Onte 751: Liber 2013

Decepcionoume Liber 2013. A mudanza de ubicación a Madrid Arena non abondou para facer despegar unha feira na que se puxo en evidencia a profunda crise do sector editorial español e a actitude melancólica de boa parte dos editores. Crise expresada de forma contundente polos datos do estudo de Comercio interior del libro 2012 (presentado ao comezo da feira) que amosan unha redución das vendas do 10,9% no conxunto do sector (2.471,48 millóns de euros); un decrecemento do 4,9% no número de títulos editados  (79.175) e xa de apenas o 2,2% dos exemplares fabricados (280 millóns). Crise considerada estrutural pola maioría dos editores, como consecuencia do tránsito do paradigma da comunicación cultural e do proceso de hibridación do soportes de edición. Un diagnóstico que obriga a reconsiderar as bases sobre as que funcionou, ate agora, a cadea de valor do negocio editorial. Datos e actitudes que, porén, contrastan coa escasa presenza de novos proxectos e iniciativas nos corredores deste Liber, onde nin sequera no mal chamado «Corner Digital» se presentaron grandes novidades, quizais coa excepción dos diversos proxectos de préstamo bibliotecario de e-books e da plataforma Nubico, que fixo un importante esforzo publicitario.

Polo que atinxe á presenza galega, máis alá de que por segundo ano consecutivo nin a Xunta de Galicia nin a Asociación Galega de Editores tivemos na feira espazo de seu (os medios cos que contamos non o permiten), o máis novidoso foi a presentación de Sueños del Gatipedro, un selo infantil do que son socios a editorial Galaxia e Fol Música da discográfica Boa. As dúas primeiras e magníficas novidades, o salto ao castelán de Mamá Cabra e Magín Blanco, aventuran para o proxecto un éxito que agardamos rotundo.

Con todo, o que máis atención me chamou deste Liber foron as intervencións dos políticos do Partido Popular na cea de entrega dos Premios de Fomento da Lectura, que foi presidida polos príncipes de Asturias. Tanto José María Lasalle, secretario general de Cultura, como Ignacio González, presidente da Comunidad de Madrid, leron dúas excelentes pezas literarias sobre a historia do libro, o papel esencial dos editores e o valor do libro e da lectura para a formación integral das persoas. Porén, non fixeron referencia ningunha ás políticas públicas arredor do libro e da lectura. Ningún dos dous falou de recortes orzamentarios nas partidas para adquisición de fondos para bibliotecas ou para programas de fomento da lectura, o obxecto deste premios outorgados pola Federación de Gremios de Editores de España. Ninguén se referiu ao papel do sistema educativo na lectura nin sequera á posibilidade de apoio dos poderes públicos na promoción do libro editado en España no mercado internacional. Apenas unha referencia confusa aos retos da nova lei de propiedade intelectual e da «necesaria reforma do código penal no referido á loita contra a pirataría». Quedei abraiado, coma o resto dos presidentes das asociacións de editores que compartimos mesa, pola elegancia coa que se poden botar fóra os balóns máis comprometidos. Como tantas outras veces en actos deste tipo, saín coa impresión de que os responsables dos poderes públicos substituíron as políticas públicas de lectura por discursos fermosos sobre a importancia da lectura. Abóndalles. Deste xeito nin sequera xa teñen que xustificar os recortes nin a erradicación de programas básicos como o da adquisición de novidades editoriais para bibliotecas públicas.

O vindeiro ano será Barcelona quen recolla a testemuña da imprescindible renovación de Liber.

Fracaso olímpico

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre as consecuencias políticas do fracaso da candidatura de Madrid 2020:

Tras catro fracasos, tres consecutivos, e un cento de millóns de euros gastados en xestión (publicidade, viaxes, lobbies…) e máis de seis mil cinco centos millóns en infraestruturas (case unhas vinte veces o que custou a Cidade da Cultura do Gaiás compostelano), a candidatura do concello de Madrid a celebrar uns Xogos de verán debería asumir o seu fracaso olímpico e nun exercicio de realismo desistir da súa angueira.

Desque en 1965 o alcalde Carlos Arias Navarro (o que pronunciou o histórico “Españoles: Franco ha muerto”) presentara a candidatura para os Xogos de 1972, que se se celebraron en Múnic, Madrid nunca foi capaz de convencer cos seus encantos e argumentos ao centenar de membros do Comité Olímpico Internacional. Unhas veces foron as circunstancias políticas, outras as dificultades de seguridade e, nas últimas ocasións, a permisividade española sobre a dopaxe e a cultura do xogo limpo, as principais feblezas atopadas para explicar o feito “incomprensible” de que non fose escollida a candidatura madrileña fronte a de cidades como Londres (2012), Río de Xaneiro (2016) e Toquio (2020). Fracasos que, porén, non disuadiron a recuncar na tentativa a uns promotores, vinculados sempre co Partido Popular, movidos (probablemente no seu inconsciente político) a emular e superar o éxito rotundo daquela Barcelona 92 de Pasqual Maragall (tamén de Jordi Pujol e Felipe González), capaz de transformar coa organización dos Xogos toda a cidade e de presentar ao mundo unha imaxe moi atractiva de Catalunya como un país europeo moderno e cosmopolita.

Na reunión do sábado en Bos Aires, as intervencións de Samaranch Jr., Pau Gasol e do príncipe Felipe (que tamén presentaba a súa candidatura a unha rápida sucesión,) non abondaron para presentar o sentido e a singularidade do relato da candidatura española nin para agochar o deterioro actual da imaxe internacional de España. Abonda con seguir os medios internacionais de referencia, como “The Wasington Post”, para entender que o fracaso de Madrid 2020 ten moito que ver coa imaxe dun país que, “a pesar do optimismo da súa poboación”, é incapaz de solucionar politicamente as súas tensións territoriais e afrontar as súas lacras da corrupción política e das maiores taxas de desemprego da Unión Europea. Eis o fracaso do proxecto da mal chamada “Marca España”, agochado de forma sistemática pola burbulla oficialista dalgúns dos xornais madrileños, capaces de vender un encontro de Rajoy e Obama, que durou menos dun minuto e tivo lugar nun corredor das reunións do G-20, como un aval do presidente estadounidense a política de reformas do goberno popular e sinal inequívoco de recuperación económica española.

En Bos Aires, o equipo de asesores Mariano Rajoy soubo do sabor do pan que coce o demo. Deseñaron a segura elección de Madrid 2020 como unha escenificación internacional da saída da crise e da confianza dos investidores e dos mercados na “Marca España”, así como unha válvula de escape capaz de ocultar o escándalo de Bárcenas, que presupón o financiamento ilegal do PP. E coma se estivese ao pé do castelo de Soutomaior diante dos mandos do partido en Galicia, o presidente galego sacou peito e na tribuna do Hilton bonaerense leu un discurso que presentaba a España como “o gran éxito económico do mundo” (si, o que leron). Por desventura para el, os membros do COI, que mantiñan dúbidas sobre a credibilidade da candidatura española, axiña as despexaron diante de semellante ataque da perigosa doenza de triunfalismo. O fracaso de Bos Aires deixou a Rajoy como aquel rei nu do conto do traxe novo do emperador de Andersen.

Mais non nos enganemos. O fracaso olímpico das candidaturas de Madrid é apenas o dun modelo político e económico baseado na construción con inxentes cantidades de cartos públicos de grandes instalacións e infraestruturas, na cultura do espectáculo e nas actividades de baixo valor engadido. En definitiva, como tamén sucede co proxecto de Eurovegas, auspiciado polo mesmos políticos madrileños, na aposta por un modelo económico baseado nos sectores da construción e do turismo, que se amosou como unha das principais causas da crise actual.

Coma un xeito de xustiza poética, a decepción do Madrid 2020 obrigará ao Goberno de Rajoy a enfrontarse con severidade e maior dedicación aos problemas reais. En primeiro lugar, ás portas da diada do 11 de setembro,  á repercusión internacional da reivindicación independentista (Catalunya achega o 18% do PIB español, o 25% das exportacións), na que é probable se abra unha posibilidade de negociación no marco europeo. En segundo, a abordar a modificación do modelo produtivo capaz de reducir unhas taxas de desemprego que se agoira se manterán por riba do 20% ao longo da década, o que non axudará á comprometida redución do déficit. Cómpre abandonar os elefantes brancos de grandes estadios e arquitecturas efimeras e substituílos por investimentos en educación, sanidade e innovación, prioridades de calquera estado moderno que pretende recuperar a sensatez.

Onte 133: Madrid le

No Metro, dende Barajas ao centro, comprobo que viaxa moita xente lendo. Sorpréndeme, ademais, que algunhas lectoras o fagan sobre os seus e-books, o que constitúe unha tendencia a ter en conta. No entanto, o que continúa chamando máis a miña atención é a exitosa campaña publicitaria de fomento da lectura –«Libros a la calle»– que, dende hai quince anos, promoven o consorcio metropolitano de transportes e a Asociación de Editores de Madrid en milleiros de vagóns de metro, trens de cercanías e autobuses urbanos. Cando leo estas carteliñas de fragmentos literarios, penso que debería propoñerlles a Vitrasa e á Tranvías da Coruña emular a campaña cunha escolma de literatura galega. Cun custe moi baixo podería acadarse unha ampla visibilidade para mensaxes como “Vigo le” ou “A Coruña le”. Desta volta, agardo poder facelo.