Listado de la etiqueta: fina_casalderrey

Onte 1088: Galician Wave

SmallStationsAcaban de saír ao mercado inglés os catro primeiros títulos da serie «Galician Wave» que a editorial Small Stations dedica ao mellor da literatura galega en inglés. O primeiro volume da serie Dragal de Elena Gallego, O pintor de sombreiro de malvas de Marcos Calveiro, A pomba e o degolado de Fina Casalderrey e Aire negro de Agustín Fernández Paz son as catro primeiras novelas dunha serie na que está prevista a publicación en 2015 do segundo Dragal, do primeiro volume da triloxía Ámote Leo A. de Rosa Aneiros e de Cartas de inverno, o clásico de Agustín Fernández Paz. Sete títulos de excelencia, referentes na nosa narrativa xuvenil, todos eles publicados no catálogo de Xerais, traducidos e editados en inglés co agarimo e rigor que lle é propio a Jonathan Dunne. Unha serie que constitúe para o noso equipo editorial un motivo de grande fachenda profesonal. O editor inglés anúnciame tamén a publicación en inglés de Nimbos de Xosé María Díaz Castro e o seu proxecto de ampliar a serie dedicada a narrativa galega contemporánea en ingles con outros cinco títulos: Un millón de vacas de Manuel Rivas, Polaroid de Suso de Toro, Criminal de Xurxo Borrazás, Ruído e Relatos de guerra de Miguel Anxo Murado. Non teño dúbida ningunha que o de Small Stations e o máis importante proxecto aberto para a proxección sistemática da literatura galega no eido anglófono. O tradutor e editor Dunne, pertencente á estirpe dos bos e xenerosos, está abrindo con este traballo un espazo moi valioso para a visibilidade da literatura galega no mundo. Merece o noso maior recoñecemento e apoio.

 

Fina académica

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á escritora Fina Casalderrey e a súa entrada na Real Academia Galega.

O ingreso na Real Academia Galega de Fina Casalderrey supón un fito de ouro para a literatura infantil e xuvenil galega. Coa entrada da profesora e escritora de Lérez –membro dunha xeración irrepetible de mestres galeguistas, hoxe felizmente xubilados, á que bautizamos como Xeración Lamote, da que forman parte, ademais, Paco Martín, Xabier DoCampo e Agustín Fernández Paz, todos os catros premios nacionais de literatura infantil e xuvenil– este xénero acada a súa definitiva madurez nas nosas letras e a institución académica da rúa Tabernas asume a responsabilidade da súa visibilidade en todos os eidos da súa actividade. Unha incorporación que, ademais, debería abrir a porta no futuro inmediato para a entrada na nosa primeira institución cultural doutras “intrépidas corsarias” das letras galegas como Marilar Aleixandre e Chus Pato, abrindo un proceso para súa irreversible feminización.

Mestra dende os dezanove anos, profesional comprometida co ensino público durante catro décadas, Fina Casalderrey leva publicados medio cento de títulos, todos eles escritos orixinalmente en lingua galega, traducidos na súa maior parte ás linguas peninsulares, dirixidos aos diversos públicos infantís e xuvenís, dende pequenos álbums e contiños para primeiros lectores até longas novelas para lectores e lectoras que abandonan a adolescencia. En todos os seus libros amosou que por complexos que semellen non existen temas prohibidos nin tabú que non poida ser abordado no proceso de formación do lectorado nin do seu criterio literario. Como tamén demostrou que a chamada literatura infantil e xuvenil, lonxe da súa frecuente e inxusta invisibilización e minusvalorización, é un xénero que pode ser transitado por lectores e lectoras de todas as idades, xa que existen pontes e tratamentos que convidan a facelo.

Empregando esta ollada da infancia e o acervo narrativo da tradición popular e familiar, Casalderrey soubo abordar a relación dos pequenos cos animais, en títulos inesquecibles, como “Dúas bágoas por Máquina” (1992) polo que obtivo o premio Merlín, “Chamizo” (1994) ou “O misterio dos fillos de Lúa” (1995), polo que gañou o premio Nacional e comezou a ser traducida a outras linguas. Axiña atreveuse con temas máis complexos como o da morte nun libro para nós memorable, “O estanque dos parrulos pobres” (1996) polo que gañou o premio Edebé de literatura infantil, e co que iniciaría a serie dos seus títulos sobre a relación entre os nenos e nenas e as persoas maiores, un tratamento no que Fina é recoñecida como unha das autoras de referencia mundial. A esta temática pertencen contiños para picariños como “A avoa non quere comer” (2002), “O avó é sabio” (2002), “Eu son eu” (2004) sobre a doenza do Alzheimer, “O meu avó é unha gata” (2005) ou “Quen me quere adoptar?” (2005) sobre a adopción por parte dunha familia dun avó que quedou só, títulos de referencia nos que aborda con elevadas doses de realismo, non exento de tenrura, mais sen mixiricadas, a complexa relación entre as etapas de comezo e devalo da vida. Como son modélicas polo seu rigor e alento narrativo as súas historias protagonizadas por persoas con necesidades educativas especiais, recollidas nun dos seus libros máis coñecidos, “Ás de mosca para Anxo” (1998), ou sobre a emigración, sobre todo en “A lagoa das nenas mudas” (2007), protagonizado por unha nenas subsahariana emigrada na nosa terra.

En toda a súa obra literaria, Fina Casalderrey expresou un profundo respecto pola infancia, para ela un “manancial inesgotable, no que tantas cousas parecen prodixio”, tamén unha fonte a burbullar de memoria familiar e escolar onde atopar explicacións para o descoñecido e para un mundo que emerxe da incerteza. Achega profundizada no seu discurso de ingreso na RAG, “Dende os refachos do corazón ata onde habita o imaxinario”, onde realizou un percorrido pola literatura galega procurando atopar a ollada da infancia e o tratamento que sobre ela fixeron os clásicos, dende a Rosalía de Castro de “La hija del mar” (1959), pasando por Castelao, Dieste, Pedrayo e Cunqueiro, até as narradoras do noso tempo como María Reimóndez e Rosa Aneiros. Un discurso fermoso e moi ben traballado, coa fariña das lecturas dos clásicos ben moída e a masa do relato perfectamente ligada, como ben sabe Fina, mestra empanadeira e reposteira (outra das súas achegas á cultura de noso), que cómpre axeitar nas grandes ocasións. No entanto, para as persoas que a coñecemos de vello, sabemos que idéntica lucidez, rigor e beleza expresaba hai trinta anos cando presentou as primeiras pezas para a dramatización na aula da súa escola de Moraña, onde compartiu os azos da escola galega das pombas co seu inseparable compañeiro Mariano García. Así é a escritora de lúas de nácara. Parabéns!

Onte 800: Libro galego visible

No serán de onte Xerais celebrou cinco presentacións simultáneas das súas novidades. Pedro Feijoo presentou A memoria da choiva na libraría Libraida de Gondomar, Quique Costas O valego no Museo do Humor d eFene, Manuel Gago e Manel Cráneo Vento e chuvia na Couceiro de Compostela, Xosé Álvarez Pontevedra anos anos do medo na libraría Nós de Sanxenxo e Marina Mayoral ditou unha conferencia sobre O anxo de Eva na Biblioteca Pública de Foz. Actos que coincidiron, ademais, coa cerimonia de entrada na RAG de Fina Casalderrey, a quen tanto queremos na editorial. Un esforzo promocional teimoso e constante (levamos 280 actos en menos de ano e medio) que pretende contribuír a facer o libro galego máis visible nos espazos públicos e nos soportes dixitais. Un programa dirixido a públicos diversos, como pretendemos sexa a nosa oferta, que a vindeira fin de semana centraremos en Culturgal 2013, a gran cita anual da produción cultural galega, dirixida a todos os públicos, con especial atención ao familiar. Abrir espazos máis amplos de visibilidade social para o produto cultural galego é unha tarefa imprescindible, máis aínda en tempos de crise e precariedade das políticas culturais públicas, que convoca o esforzo de creadores, produtores e distribuidores da nosa industria cultural.

Onte 758: Agustín candidato ao ALMA 2014

Magnífica noticia a que coñecimos no serán de onte: Agustín Fernández Paz volve ser candidato por España ao ALMA (Astrid Lindgren Memorial Award), o que poderiamos denominar como o nobel da literatura infantil e xuvenil, concedido pola fundación sueca ene memoria de Astris Lingren. Non é a primeira oportunidade na que un autor ou autora galega son candidatos ao ALMA, en 2012 e 2010 foino Fina Casalderrrey, como tamén o foron Juan Farias en 2009 e o propio Agustín en 2011. Non hai dúbida que o ALMA é un premio que pode chegar a Galicia. Parabéns para Agustín recén chegado de Guadalajara, onde participou no xurado que outorgou a Jordi Sierra i Fabra o Premio Iberoamericano de LIX que el recibiu hai dous anos.

Onte 668: A experiencia dos nacionais da Xeración Lamote

Máis dun cento de participantes no curso de formación continua de LIJMI moito celebraron cos seus aplausos cada unha das intervencións de Agustín Fernández Paz, Fina Casalderrey, Paco Martín e Xabier DoCampo na mesa redonda sobre a súa experiencia como «premios nacionais» galegos de literatura infantil e xuvenil. En cadanseu parladoiro, os membros da Xeración Lamote (Xavier Senín estaba entre o público) expresaron con moita ironía o chimpo de xigante que supuxo para a nosa incipiente LIX a concesión de tan importantes recoñecementos que a cada un deles, sen excepción, pillou por sorpresa (e traballando na escola). En tardes tan divertidas (e emocionantes) como as de onte, comprobamos a xenerosidade e grandeza destas catro persoas amigas capaces de forxar un éxito colectivo (para a nosa lingua e cultura literaria) e continuar sentíndose partícipes e corresponsables dunha tarefa inacabada nas súas angueiras vitais como educadores, escritores e militantes do idioma. Unha marabilla, a dos mestres da Xeración Lamote!

Beizón, á parte, merece a profesora Blanca Roig e o seu equipo de LIJMI capaces de consolidar (e mesmo ampliar agora ao ámbito iberoamericano) este espazo formativo e a publicación anual que recolle os seus contidos (xa son nove os volumes editados). É de xustiza salientar que grazas ao esforzo deste equipo de investigadoras, Galicia é, tamén, unha referencia no eido da investigación e mediación sobre as literaturas infantís e xuvenís.

Onte 562: Marilar Aleixandre, emoción compartida

Excelente homenaxe a que a XIV edición do Salón do Libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra tributou onte á escritora Marilar Aleixandre. Tras a emocionante laudatio de Fina Casalderrey, Marilar pronunciou un discurso titulado «A ledicia de ler, unha ledicia compartida». Comezou a intervención, confesando que a súa nai ensináralle a ler cando tiña apenas tres anos e medio: «O meu primeiro libro, un de cincenta e o seu zapatiño de cristal, ensinoume que ler é compartir emoción e imaxinación». Relatou, despois, a importancia que para ela tiveron nos anos cincuenta, cando vivía en Ceuta, uns discos de vinilo, que lle permitiron a ela e aos seus irmáns escoitar no tocadiscos contos como «O soldadiño de chumbo», ou «A caixa de mistos». «Así comprendín que o segredo dun conto reside en compartir a emoción». Continuou preguntándose, se podía haber ledicia na lectura dun conto triste: «Pode, xa que a ledicia vai da man da emoción, como demostran as fotos de Virxilio Vieitez que van á raíz da emoción». «Os contos que suscitan emoción e ledicia son os escritos en serio. Coa literatura infantil e xuvenil escrita en serio aprendemos a emocionarnos, a diferenciar as emocións verdadeiras, escritas en voz baixa, daqueloutras falsas, a pesar de que poden presentarse revestidas de materiais vistosos, que agochan o seu baleiro». Tras referirse á importancia que para ela tivo a lectura da Ilíada, «onde non existen personaxes bos e malos, só destinos tráxicos», expresou a «emoción compartida» que en cada edición consigue xerar este Salón do Libro de Pontevedra. Pechou a homenaxe a presenza sobre o estrado, entre grandes aplausos, da mascota do Salón, de Fina Casalderrey e Agustín Fernández Paz acompañando á autora d’ A formiga coxa. Beizóns para Marilar Aleixandre!!!

Onte 508: #DoutorAgustin

Para todos os amigos de Agustín Fernández Paz foi unha fachenda tremenda acompañalo no seu acto de investidura como Doutor Honoris Causa pola Universidade de Vigo. Sabiamos que non era outra homenaxe máis das recibidas nos últimos anos polo autor de Contos por palabras. Tratábase do seu recoñecemento institucional como educador, como mestre de mestres, probablemente tamén o recoñecemento implícito o labor da súa xeración –á que Henrique Costas na súa magnífica laudatio definíu como «Xeración de mestres narradores», á que tamén temos bautizado  aquí como «Xeración Lamote (da que forma parte xunto a Xabier DoCampo, Paco Martín, Fina Casalderrey e Xavier Senín»– na creación e pulo da literatura infantil e xuvenil en galego. Tratábase, ademais, como tamén salientou Costas, de recoñecer no #DoutorAgustin un «exemplo de ética coa Terra A Nosa e coa Terra enteira», ese compromiso que o novo doutor definiu no seu discurso como «o trazo máis característico da cultura galega, o de ser célula de universalidade, a vontade de sermos unha peza máis no mosaico mundial das culturas; a conciencia de que só se pode ser universal desde a asunción das propias raíces». Agustín artellou a súa maxistral intervención sobre o eixo de seis lembranzas e unha narración. Tempo haberá de lela e gozala devagariño como merece. Adianto tres parágrafos anotados na libreta que me pareceron marcantes.

Primeira: «A min, non só como cidadán, non só como o docente que fun durante tantos anos, non só como escritor en galego, esta realidade máncame no máis íntimo [referíase á política lingüística]. Que difícil é construír, canto traballo leva conseguir avances, e que doado e rápido resulta o labor de demolición!» .

Segunda: «Ás veces un sente a tentación de, como o protagonista d’A mirada de Ulises, o lúcido filme de Theo Angelopoulos, brindar «Polas esperanzas rotas. Polo mundo que non cambiou a pesar dos nosos soños». Mais, como a que movía a Penélope e finalmente se viu cumprida coa arribada de Ulises ás ribeiras de Ítaca, os azos e a esperanza no futuro camiñan sempre canda nós».

Terceira: «Escribir como un acto de rebeldía, como un acto de amor. Escribir co desexo intenso de crear algo que antes non existía. Escribir coa mesma entrega con que meu pai facía unha mesa ou un armario. E ser consciente de que «aramos sobre os mortos desta terra», de que a nosa escrita se alimenta da dos autores que nos precederon, primeiro dos que escribiron na miña lingua, mais tamén dos de toda a literatura universal. O saber que vén de lonxe pasa a través de min, de nós, e proxéctase no futuro».

Compromiso, esperanza, amor tres palabras das grandes para un discurso memorable.

Onte 499: Fina académica

Aledeime da elección de Fina Casalderrey como membro da Real Academia Galega. Unha magnífica noticia para a institución de Tabernas 11 que reforza o seu plenario cunha recoñecidísima escritora do xénero infantil e xuvenil, ao tempo que recupera o número de académicas de 2010, o que debería supoñer tamén o inicio do seu imprescindible proceso de feminización.

Casalderrey ten méritos de máis para asumir a súa condición académica. Nas dúas últimas décadas, nas que tiven a grande fortuna de colaborar con ela como editor, desenvolveu un catálogo narrativo para lectores de todas as idades nas que aborda temas esenciais da condición humana, nalgúns casos moi pouco frecuentados pola literatura infantil. A morte, a soidade, a emigración, a exclusión, a diferenza, a vellez, a doenza son algunhas das cuestións abordadas por Fina en libros inesquecibles como O estanque dos parrulos pobres (unha das miñas obras preferidas) ou Eu son eu, pequenas alfaias da narrativa galega. Fíxoo, ademais, empregando procedementos narrativos complexos e unha prosa de coidadosa sinxeleza, consciente de que con eles contribuía á formar un criterio literario nos seus lectores e lectoras novas. Mestra comprometida coa galeguización educativa, formidable narradora oral, ocupouse tamén da escrita de textos dramáticos, que nun principio preparou para representar cos seu alumnado de Moraña, e máis recentemente do guión e da dirección cinematográfica. Sen esquecer que durante este período traballou co seu compañeiro Mariano García na investigación da gastronomía popular galega, recollida en volumes como O libro da empanada ou Repostería en Galicia, por citar os máis veces reeditados.

Fina achegará á Academia o seu talento como ficcionista todo terreo e a súa actitude agarimeira e integradora, a súa defensa inquebrantable da lingua e o seu coñecemento profundo da escola galega e da infancia, o seu traballo educativo renovador e o seu talento didáctico capaz de conectar con todo tipo de públicos. Parabéns á Academia por tan oportuna elección. Beizóns a nosa benquerida e admirada Fina.

Onte 455: Cos Merlín no Porto

Foi intensa a xornada na Escola Superior de Educaçao do Porto participando nos décimo oitavos Encontros Luso-Galaico-Franceses do Livro Infantil e Juvenil. Particular interese para nós tivo a xornada de tarde na que se celebrou un encontro con escritores galegos premiados no Merlín (Fina Casalderrey, Ramón Caride, Antonio García Teijeiro e Marcos Calveiro), senllas sesións arredor de propostas de lectura na aula das novelas xuvenís de Ramón Caride e Agustín Fernández Paz, e un recital poético no que participou Antonio García Teijeiro, xunto a Vergílio Alberto Vieira e Joao Pedro Mésseder. Abríu o encontro cos escritores galegos Fina Casalderrey que comezou a súa intervención situando a colección Merlín como “imprescindible para tomarlle a temperatura a literatura infantil e xuvenil en Galicia”, afirmando despois que “se nalgún sitio me sentín máis libre foi en Xerais, onde as únicas ataduras son a ética e a estética. Calquera tema pode ser tratado a calquera idade. Na colección Merlín cabe o mundo enteiro”. Tras relatar a súa experiencia como gañadora do Merlín en 1991, cando se concedeu no Círculo das Artes de Lugo, rematou expresando a ledicia que lle proporcionaban esas “cartas de amor” que recibe decote dos lectores e defendendo o valor para todos da literatura infantil. Ramón Caride confesou na súa intervención que “foi un soño recibir o Premio Merlín co primeiro libro infantil que escribira”. Atribuíu o éxito da colección Merlín “a un traballo editorial ben feito” e “á renovación e reinvención constante da colección”. Comezou a súa intervención Antonio García Teijeiro reivindicando ao poeta como “roubaversos” para despois relatar que foi a súa muller quen presentou o orixinal, que rematara na casa de Rafael Alberti, ao premio Merlín, “Un premio que ten algo que non teñen os demais, quizais os mellor dos organizados en España”. Rematou as súas palabras apelando ao valor da poesía: “Todos os poetas do mundo fixemos medrar unha gran árbore universal, na que penduramos os nosos poemas, onde cabemos todos. Levo loitando toda a miña vida a prol da poesía. Amade a poesía, non lle teñades medo. Citando ao meu amigo o poeta Fran Alonso ‘a poesía non traba, non morde, sabe a chocolate, sanda as feridas’. Lede poesía”. Por último intervíu Marcos Calveiro que comezou a súa intervención confesando que este ano se presentara ao Marlín “porque xa o perdera noutras ocasións”, “no Merlín está o ADN da lix agalega, coa excepción de Docampo e Martín que non se presentaron”. A continuación explicou as razóns da súa escrita: “escribo para non perder aquel capitán de quince anos que fun, un lector voraz. Todos os meus libros son un exercicio de nostalxia daquel lector de quince anos, cando un libro podía mudarte a vida. Esa sensación nunca a volvín ter, nunca”. Rematou salientando a súa convicción que que “escribir é unha das cousas máis divertidas do mundo. Escribir e ler son dúas dimensións da mesma realidade. Para escribir hai que ser lector”. Pechou o encontro unha breve intervención de Blanca Ana Roig Rechou quen definíu “a literatura infantil e xuvenil como aquela que nos acompaña da nenez á vellez”. A pesar de que na viaxe de regreso choveu os sete choveres, volvimos todos moi satisfeitos, unha xornada literaria que pagou a pena.

As gravacións de cada unha destas cinco intervencións poden escoitarse premendo nos enlaces: Casalderrey, Caride, Teijeiro, Calveiro e Roig.