Listado de la etiqueta: fernando_franco

Pequena historia de Vigo

/en , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ás publicacións sobre Vigo dirixidas á infancia ou ao seu emprego con finalidades didácticas:

Dentro da ampla bibliografía dispoñible sobre Vigo e a súa historia son escasos os títulos dirixidos á infancia ou concibidos para súa utilización con propósitos didácticos. Unha eiva que xa hai catro décadas tratou de atenuar o Departamento de Educación do concello de Vigo coa publicación da colección Materiais Pedagóxicos para Investiga-lo Medio, coordinada por Rafael Ojea, na que se publicou aquela primeira Guía de recursos didácticos de Vigo para a escola (1986), gromo dun dos primeiros programas de utilización didáctica da cidade artellados no estado. Un esforzo editorial do concello de Vigo que tivo continuidade na colección Datos da Concellería de Patrimonio Histórico e Medio Ambiente iniciada con Vigo nalgúns dos seus topónimos (1990) de Gerardo Sacau Rodríguez e na que ao longo da década se publicaron unha decena de títulos.

Un catálogo didáctico sobre a historia de Vigo ao que o Instituto de Estudios Vigueses (IEV) fixo importantes achegas na súa colección de Materiais Didácticos iniciada con A cultura castrexa. Vigo hai 2000 anos (1994), ao que seguiron, A Prehistoria. As raíces de Vigo (1995), Vigo Romano (1997) e Vigo Medieval (2000), obras de Hidalgo Cuñarro en colaboración con José Manuel Rodríguez Sobral e na cuarta de Rafael Sánchez Bargiela. Serie á que complementou o Atlas Básico de Vigo e a súa área (IEV, en coedición con Xerais, 1999), concibido como material didáctico de consulta que pretendía ofrecer unha panorámica do Vigo metropolitano en tres tempos: a memoria do pasado histórico, as encrucilladas do presente inestable (entón na fronteira da mudanza de século) e as expectativas de desenvolvemento futuro. Intencionalidade compartida por Vigo na historia (A Nosa Terra, 1998), unha excelente síntese da historia viguesa en 64 páxinas preparada por Basilio Cegarra, apoiada en documentación visual moi coidada e rigorosa, que dende a súa publicación foi o primeiro referente nas bibliotecas escolares viguesas para traballar a historia da cidade metropolitana.

Panorama da divulgación histórica viguesa na que merecen un espazo principal os dous volumes da Historia Ilustrada de Vigo que Faro de Vigo publicou en 1996 en 72 fascículos de dezaseis páxinas. Un logro editorial no que se mesturaban os textos históricos e a ampla documentación gráfica rescatada por un equipo de redactores do decano (José Ángel Otero Ricart, Rogelio Garrido, Fernando Franco, Eduardo Rolland, Luis Piñero, Javier Mosquera, J.A. Xesteira, Juan Carlos Recondo, Francisco J. Gil e Chema García) coas seis páxinas de cómic debuxadas e coloreadas por Bofill (na súa maior parte) e Javier Aguilera sobre os guións de Patricia Álvarez Hernández. Unha obra que merece unha reedición actualizada, ou canto menos a súa dixitalización, para facilitar o acceso dos escolares. Como tamén foi valiosa Un día dentro de las murallas (La Voz de Galicia, 1996), obra de Carlos Núñez, ilustrada na súa maior parte por Evaristo Pereira, na que destacaba a vontade divulgadora na presentación de textos e ilustracións.

No contexto de semellantes antecedentes, apareceu con espírito anovador Pequena Historia de Vigo (Embora 2022) froito da colaboración creativa do escritor Pedro Feijoo e do ilustrador Xosé Tomás. Un álbum que sintetiza os tópicos esenciais da historia de Vigo, dende o seu carácter castrexo até cidade da movida da década de 1980, dende o Vicus romano ao do «desarrollismo» franquista, dende a invasión do caudillo viquingo Gundraed ao Vigo dos grandes arquitectos de comezos do século XX. Temas que non esquecen a presenza de Rosalía naquel Vigo de Chao e Compañel nin do Vigo corsario dos primeiros fomentadores nin tampouco aquela vila transformada en cidade tras o episodio da Reconquista. Como tamén lembra a historia da oliveira, icona da cidade, e non esquece a recuperación de viguismos, como ghicho, patatillas ou manises. Unha obra que combina con habilidade as olladas panorámicas sobre os grandes acontecementos dunha historia bimilenaria coas notas de detalle, unha fórmula de fino espírito didáctico que aventuramos contribuirá a interesar a persoas novas na historia dunha cidade que quizais pensaban carecía dela. Un traballo referencial e divulgativo, froito do excelente e documentado guión de Pedro Feijoo, un dos mellores divulgadores da memoria viguesa, como do debuxo arquitectónico de Xosé Tomás, que non renuncia ao seu humor retranqueiro nin a desenvolver páxinas memorables e homenaxes emocionantes (velaí a  presenza do diario Galicia de Paz Andrade, Siniestro total ou a editora Xerais, entre outras). Un libro importante para a bibliografía viguesa que recomendo vivamente e non pode faltar nas nosas bibliotecas escolares nin nos andeis das persoas curiosas pola historia de Vigo.

 

Respecto para unha estatua

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a reclamar respecto para a estatua de Castro do escultor Jandro:

A comezos de novembro de 2002 apareceu en Príncipe, diante do Marco, a piques de ser inaugurado uns días despois, a estatua en poliéster de Castro, o derradeiro vendedor ambulante de xornais, obra do escultor vigués Alejandro Rodríguez «Jandro», membro da Fundición Nautilus, institución nacida coa intención de achegar as diversas modalidades artísticas ao público. Unha peza de inequívoca intención realista de tamaño natural que homenaxeaba a Manuel Castro, que percorría de forma incansable o centro de Vigo, dende a Porta de Sol a Urzaiz por Príncipe, onde paraba cos seus fardos diante das galerías de La Norma ou das escadas de Almacéns Alfredo Romero, e de alí baixaba até a Alameda por Velázquez Moreno ou Colón, voceando dende moi cedo as noticias máis frescas de «Faro de Vigo», máis tamén dos xornais da tarde, como o deportivo «Meta», «La Noche» de Santiago ou do diario «Pueblo» de Madrid.

Era a de Castro unha figura inesquecible, tanto polo seu carácter adusto e serio como pola súa habilidade para levar baixo o brazo esquerdo un fardo de faros e ao mesmo tempo aguantar os décimos da lotería nacional, mentres sostiña de forma acrobática un faro sobre o índice da man dereita en difíciles equilibrios. Unha proeza dixital esa do baile dos faros documentada por Magar en 1971 nunha fotografía deste quiosqueiro andante na rúa Reconquista á altura dos leóns de Correos ao que, como a Pepiño do quiosco do Paseo de Afonso, que de mociño tamén voceara «Meta» no barrio de Casablanca, lembramos como un deses jichiños humildes e entrañables que humanizaron o Vigo da nosa infancia.

Porén, a aquela aparición da estatua de Jandro á que lle faltaba o bronce, coincidindo coa apertura do Marco que dirixía Carlota Álvarez Basso, foi tan efémera como polémica. Deseñada a iniciativa propia polo autor en 1998, cando residía en Granada, o goberno municipal de Lois Pérez Castrillo encargoulle que a fundise en bronce para a súa instalación diante do museo. Tras as mudanzas da alcaldía dese ano, primeiro en mans de Ventura Pérez Mariño e despois de Corina Porro, a estatua de 300 quilos e dous metros trinta de altura, permaneceu en Madrid case unha década onde foi fundida por partes. Habería que agardar ao día de noiteboa de 2011 para que fose chantada na localización prevista en Príncipe sendo alcalde Abel Caballero.

Un vergonzoso atraso de oito anos ao que non foi alleo un lamentable episodio de censura, denunciado nestas páxinas de «Faro de Vigo» polo xornalista Fernando Franco en 2004 e recuperado do esquecemento neste ano de homenaxe a Xela Arias. O caso é que coincidiu o momento da fundición da estatua coa marea negra provocada polo Prestige e coa resposta expansiva do movemento cidadán organizado na plataforma Nunca Máis e a colectiva do mundo artístico artellada nas intervencións de Burla Negra. Jandro e o seu compañeiro da Fundición Nautilus, o pintor Xosé Guillermo, deseñaron a peza que faltaba á escultura, o exemplar de «Faro de Vigo» que bailaría no furabolos de Castro. Na portada titularon «Galicia berra ¡Nunca Máis!» e na contraportada reproduciron o poema «Dignidade», escrito por Xela Arias para o libro colectivo «Alma de beiramar» (A Nosa Terra, setembro, 2003), que comeza cos versos: «Marea miseria invade global Galicia / Colleita inepta de intereses financeiros / Burla negra…» Ao goberno municipal de Corina Porro non lle gustou esta solución e Jandro negouse a modificar o deseño, do que por ventura o artista conserva o orixinal no seu taller. Confesou que o facía por fidelidade e homenaxe á escritora activista, que pretendía levar a poesía a rúa e faleceu de forma tan prematura o primeiro de novembro de 2003.

Finalmente sería unha axencia quen deseñaría outros contidos para este xornal de bronce, que tras a inauguración da escultura por Caballero (2011), axiña sería obxecto de continuos ataques vandálicos, dende pintadas até arrincarlle en varias ocasións o exemplar do «Faro de Vigo», repetidos este pasado mes de maio, tras o a finalización do toque de recollida, no que a peza apareceu sen o brazo sobre o que bailaba o faro. Ataques denunciados tanto polos comerciantes como polo propio escultor que reclaman ao concello un sistema de videovixilancia eficaz para unha das iconas artísticas actuais da cidade.

Por todas estas vicisitudes a estatua de Castro de Jandro, autor tamén dun proxecto de escultura urbana semellante do poeta peripatético Carlos Oroza, que agarda polo interese do goberno municipal, constituíuse en dúas décadas en icona da liberdade de expresión e en homenaxe ao papel da prensa no desenvolvemento de Vigo como cidade acolledora, dinámica, liberal e cosmopolita. A estatua de Castro merece que se restitúa o deseño orixinal do seu autor e conte co respecto e protección do que carece.

Xela Arias en «Faro de Vigo»

/en , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo á presenza da poeta viguesa nas páxinas de FV:

A escritora Xela Arias, homenaxeada este 17 de maio, mantivo unha presenza destacada nas páxinas de «Faro de Vigo» durante tres décadas. Iniciouna o 19 de maio de 1973 cando foi entrevistada por Julia Hortigüela e fotografada por Magar con motivo do seu premio no VIº concurso de contos infantís «O Facho» por «A fraga dos paxaros faladores e a fraga leopardicia». Daquela Xela Arias, alumna de 5º de EXB do Colexio Nacional de Sárdoma-Moledo, confesaba con once anos que escribía contos en galego de forma natural e que tiña a ilusión de ser mestra de párvulos. Aquel conto de infancia, no que anunciaba o seu interese pola iconografía animal e pola creación e transgresión léxica, sería publicado dous meses despois no boletín da Asociación Cultural de Vigo, sendo considerado como o seu primeiro texto literario édito. Xela Arias tardaría apenas un par de anos para volver a aparecer nas páxinas de «Faro de Vigo», desta volta en agosto de 1975, como experta lectora gañadora do concurso literario convocado polo decano que solicitaba identificar as primeiras frases e autoría de seis obras da literatura galega.

Como poeta, Xela Arias debutou en «Faro de Vigo» cunha páxina completa o venres 4 de xuño de 1983, na que baixo o epígrafe de «Creación» e o título «Un feixe de versos novos», se publicaron catro dos seus poemas (“Vai furia nos cabalos dos cometas”, “Chovía”, “O mel mar meirande morea” e “gardenias coloradas para o morto”), xunto a unha ilustración e un extraordinario retrato do pintor e deseñador Xosé Guillermo, a quen coñecera como editora en Edicións Xerais de Galicia. Páxina que se completaba cun despece memorable de Carlos Oroza que baixo o título de «Toda gran poesía es clandestina» recibe entusiasmado os poemas de Arias: «Tu palabra en el verso se entreabre y sonríe en el quiebro y nos da su remoto placer convirtiendo la rosa en vocablos nocturnos. La fusión del aire en el verso y el mar en catarsis. Te saludo –soy feliz– celebro estar en el acontecimiento de tu poesía.» Un comentario decisivo do poeta vigués peripatético, con quen compartirá recitais e a quen Xela Arias traduciría meses despois o seu libro Caballum, iniciando así a súa traxectoria como tradutora, outro dos eidos da súa actividade literaria.

Páxinas de «Faro de Vigo» ás que regresa Xela Arias o 17 de maio de 1984 por partida dobre, co poema “por saberen do fin fuxía”, compartindo espazo con dous poemas de «Mohicania» de Manuel Rivas, ademais de dar comezo da súa colaboración coa páxina «Mulleres» que dirixía a xornalista Pilar Comesaña. Xunto aos poemas inéditos “sube” e “…é que nunca sei”, ilustrados por un retrato de Cameselle, Xela Arias publica a que tamén será a súa primeira autopoética, «Pregúntanme: ¿a poesía?, na que considera que «toda poesía é un trato coa vida poderosamente iluminada; unha consecuencia da vida mesma; só é poesía aquela que non busca vitorias, só será poesía aquela que non afogue nas derrotas…». Páxina de «Mulleres» na que recuncará o 5 de xullo cos poemas “devala a lúa” e “Querida luminaria” e o 16 de agosto cun poema manuscrito por ela mesma, “Xa de volta: as pedras non teñen nome», ilustrado por Sardiña, e o 10 de xaneiro de 1985 co poema “O delirio é un deus”. Colaboración poética de Xela Arias ampliada o 13 de xaneiro de 1985 con outra páxina completa e ilustrada na que anuncia catro dos poemas que incluirá en Denuncia do equilibrio (Xerais 1986), “Búsqueda, situación límite”, “Viaxe ó extrarradio”, “Obxectivo indiscreto” e “Oitenta e catro”. Colaboracións literarias que remata o sábado 8 de marzo de 1986 con dúas narracións en «Pharo de Bego», o inesquecible suplemento bisemanal de «Faro de Vigo», preparado por Pilar Comesaña, Fernando Franco e Francisco Novo, “Por anticipado recaída dun mal que impide o voo” e “Cartas de negación”, ilustradas por Ánxel Huete.

As páxinas de «Faro de Vigo» recolleron, ademais das crónicas das súas intervencións (como a súa presenza habitual no Festival de Poesía do Condado), tamén varias das máis importantes entrevistas coa poeta viguesa. Xosé Antonio Perozo publicou a que consideramos a súa primeira entrevista como poeta o 21 de xuño de 1987, «Xela Arias, con tiempo para la lírica», ilustrada con foto de Cameselle (unha das máis icónicas do amplo repertorio fotográfico da autora). Como son moi interesantes as de Francisco J. Gil e Juan Carlos Álvarez (na sección «Gallegas»), ambas as dúas en 1994. Como é moi valioso o seguimento que o xornalista Fernando Franco continúa facendo de todo o referido a ela. Sen esquecer, tampouco, a participación de Xela Arias no Club Faro de Vigo, sobre todo naquel recital poético inesquecible de seis poetas vigueses do 17 de decembro de 1992, prologado e conducido por Chano Piñeiro, que pechaba o primeiro trimestre de actividade do club dirixido entón por Marisa Real.

Onte 1987: A miña memoria do Vigo Vello

/en , , , , , , , , , , , , , /por

O Consello da Cultura Galega convidoume a participar no debate que onte se celebrou na Casa Galega da Cultura sobre o «Casco Vello de Vigo. A memoria, a relación coa cidade e as políticas de rexeneración urbana».

Lin un texto de vontade memorialística e intencionalidade política que comparto en pdf (8 folios, apenas quince minutos de lectura).

Comparto tamén unhas fotos que escollín do meu cartafol de Vigo de Pinterest como fondo visual que non cheguei a proxectar, xa que esquecín as lentes na mochila. Agardo que a lectura sexa de interese e promova debate sobre o futuro das intervencións públicas e a participación cidadá sobre o Vigo Vello.

Onte 1939: «Morir», a conmovedora película de Fernando Franco

/en , , , /por

Morir, a segunda película de Fernando Franco, demostra que o cine, ademais dun medio de lecer, pode ser unha poderosa ferramenta de reflexión sobre a propia vida. Este de Franco é un relato amargo dunha viaxe emocional provocada pola irrupción inesperada do cancro que descompón a unha parella para enfrontala ao qué entenden por amor. Unha película austera nos medios, mais de narrativa hipnóptica, que apenas nos concede tregua na cadeira. Alicerzada sobre unhas interpretacións extraordinarias, sobre todo a de Marián Álvarez, que o di todo coas súas olladas e os seus silencios, o film conta coa presenza constante do latexto do mar, que funciona como contrapunto da vida que se deteriora e axita sobre o precipicio. Morir é un relato convincente sobre a dor e sobre o propio momento da morte, tan difícil de representar na pantalla, tanto pola súa sobriedade como pola súa dureza conmovedora. Non é doado esquecer algunhas imaxes que nos enfrontan coa crueza da morte e da vida.