Listado de la etiqueta: agustín_fernández_paz

Onte 1804: «Irmandade» palabra do ano 2016

en_irmandadeO portal das palabras escolleu «irmandade» como a palabra do ano 2016. Unha iniciativa que converte unha palabra galega (en 2015 «refuxiado», en 2014 «corrupción») en símbolo compartido, resume de afáns, preocupacións e vidas ao longo de todo un ano. Palabra, nesta caso, que expresa tanto o afecto compartido como a asociación de persoas con afinidade de crenzas e ideais. Neste 2016 que remata, ano do centenario da creación das Irmandades da Fala, expresa unha nova fraternidade e soridade galeguista, que acuñamos como lema da celebración («En irmandade») dos Premios da Crítica Galicia. Xaora, no 2016, que para nós será sempre o ano do pasamento do mestre Agustín Fernández Paz, a palabra «irmandade» resume coma ningunha outra as conviccións, os ideais e os anceios que tantas e tantas persoas compartimos con el.

Onte 1797: Salesianos 75

Cando camiñaba Coia abaixo, despois dun xantar cos meus compañeiros de colexio cos que iniciei a primaria hai cincuenta anos, trataba de lembrar algúns versos do poema «Límites» de Jorge Luis Borges, que no seu día me descubriu Agustín Fernández Paz: «Tras el cristal ya gris la noche cesa / y del alto de libros que una trunca / sombra dilata por la vaga mesa, / alguno habrá que no leeremos nunca.». Un poema que Borges escribiu cando cumpriu cincuenta anos para expresar a súa reflexión sobre a finitude, os límites concibidos como tempo, como dimensión humana da existencia. E as trinta persoas que nos reunimos onte en Vigo, non cabe dúbida, somos todas das que pasamos a metade do camiño (Nel mezzo del cammin di nostra vita, en palabras da Divina Comedia de Dante), xente que sabe existen rúas da súa propia cidade que quizais xa nunca máis volva percorrer, mais que tamén vai descubrir outras que ainda non pisou.

Tras un novo reencontro, o último fora hai dezaseis anos, de persoas coas que abrimos os ollos á vida, acredito aínda máis no que afirmou Max Aub: «un é onde fixo o bacharelato». Aí está a nosa patria, nese lugar onde nacimos conscientemente ao mundo, nesa segunda epifanía onde se forxaron os nosos primeiros asombros e determinacións vitais. E no caso noso foi no colexio salesiano de Vigo, coincidindo co tardofranquismo e co agromar da xeración yeyé.

Compartimos onte con ironía como a vida nos vai desgastando, inevitablemente, e como as nosas vidas laborais enxergan, máis ou menos próxima, a etapa da xubilación, situación que xa viven algúns dos nosos compañeiros, os bancarios, «prexubilados á forza», tras a «reestruturación do sector». Por ventura, comprobei que todos contamos con azos abondos para contribuír á chegada de tempos mellores, o que constitúe unha manifestación anticonformista moi de agradecer. Xaora, o máis emotivo do xantar foi experimentar que o tempo non apagou o lume dos afectos e os agarimos da confianza, que lonxe de saudades de patio de colexio, permiten, a pesar dos anos (e dos quilos), recoñecernos e compartir a memoria daqueles anos felices.

Beizón a Cholo, a trabe de ouro que nos reuniu, e gratitude aos meus compañeiros de Salesianos polos afectos compartidos.

Onte 1790: Vide ao Cultural 2016!

Culturgal_2016

No serán de onte aquelamos o Culturgal, unha das nosas citas anuais principais. No espazo de Xerais lembraremos a Agustín e difundiremos a eito o seu catálogo literario, unha herdanza moi valiosa que nos legou a xeracións de lectores vellos e futuros na nosa lingua. Como é adoito, no espazo expositivo presentamos apenas as novidades máis recentes de cada unha das nosas liñas de traballo, atendendo as demandas de públicos diversos. As chiscadelas das nosas libretas, que entregaremos aos nosos clientes e clientas, convidan a participar nunha feira consolidada, onde emerxe a ledicia e o optimismo da vontade. Culturgal é unha das expresións do orgullo galego contemporáneo, unha arboriña que a todos nos corresponde coidar con agarimo. Vide ao Culturgal 2016!

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1747: Ledicia con Verne

Verne_02_16-09-2016

A presentación do serán de onte nas Avenidas, ao pé da estatuta de Jules Verne, da novela de Ledicia Costas gañadora do Premio Lazarillo 2015 será inesquecible, un soño cumprido. Máis dun cento de persoas xuntámonos para celebrar a publicación de Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta e para homenaxear a Vigo como cidade verniana, probablemente a segunda do mundo, despois de Nantes. Unhda cidade que, como sinalaron nas súas intervencións o historiador Antonio Giráldez Lomba e o xornalista Eduardo Rolland, foi visitada por Jules Verne en dúas ocasións (1878 e 1884) e cuxa ría protagoniza un capítulo memorable de 20.000 leguas de viaxe baixo os mares, cando o Nautilus chega á porta da Atlántida, o 18 de febreiro de 1868, hai case cento cincuenta anos, unha efeméride para non esquecer. Unha cidade literaria e cosmopolita, visitada por Verne e por Marconi, evocada pola escritora María Xosé Queizán nun texto maxistral que rematou recoñecendo na escritora Ledicia Costas a cabezaleira da nova xeración literaria.

XG002567011Unha presentación ao aire libre, nun serán fresquiño de remate de verán, na que Ledicia Costas aproveitou para homenaxear ao mestre Agustín Fernández Paz lendo unha das anotacións máis memorables do seu blog, a partir da que xermolara esta historia protagonizada polo escritor bretón durante a súa segunda visita a Vigo. Unha novela coa que Ledicia homenaxea a cidade de Vigo, xusto ao seu inicio do seu alborexar industrial, e a toda unha xeración de mulleres que, a pesar das limitacións ás que estaban sometidas no seu tempo, posuían a afouteza e a detemrinación necesarias para conseguir aquilo que se propoñían. Unha novela verniana para unha cidade verniana, que asume os valores do xenio bretón, adaílde no seu tempo da tecnoloxía, da ciencia, da industria e do progreso. Unha presentación moi singular e entusiasta que aventuro será o inicio doutro itinerario literario vigués como os de Amor de Tango de María Xosé Queizán, Os fillos do mar de Pedro Feijoo ou Cabalos e lobos de Fran P. Lorenzo. Parabéns a Ledicia Costas e as vernianas viguesas.

Onte 1744: Agustín, o mestre de soños

capaLuzes33-34A providencia laica provoca coincidencias fortuitas que nos emocionan. Onte coincidiu a publicación na rede do catálogo de obras de Agustín Fernández Paz en Xerais, que coidou con tanto agarimo Celia Torres, coa aparición do número 33-34 da revista Luzes que dedica a portada ao mestre Agustín e inclúe artigos sobre a súa figura do xornalista César Lorenzo, do escritor Xabier Docampo e unha lembranza miña como editor. E se non abondasen as coincidencias, onte tamén enviamos a fabricar a «edición cen mil» de Cartas de inverno, ilustrada por Antonio Seijas, e O soño do Merlo Branco, unha nova versión do conto publicado en 1999 pola editorial Everest, desta volta ilustrada por Lucía Cobo, dúas obras revisadas por Agustín durante os seus últimos meses. Coincidencias que nos provocan saudades, un baleiro de ausencia imposible de agochar, mais tamén nos obrigan a enxergar o horizonte como con certeza el faría. O mestre de soños sempre ao noso carón.

Onte 1727: Comeza a Feira do Libro da Coruña

Feira_do-Libro_da_Coruña_01-08-2016

Longa e intensa primeira xornada que vivimos onte na Feira do Libro da Coruña 2016 na que se lembrou a Agustín Fernández Paz. Así o fixeron Pilar Rodríguez, presidenta da Federación de Librarías, Goretti Sanmartín, vicepresidenta da Deputación da Coruña, e os pregoeiros Pinto e Chinto (Carlos López e David Pintor) en cada súa intervención no acto inaugural do mediodía. Como tamén estivo presente dunha ou doutra maneira nas catro presentacións do serán dos libros de Diego Giráldez, Xavier Seoane, María Solar e Carmen Blanco.

Diego_Giraldez_Kiko_Novoa_01-08-2016

Comezou o serán cunha coa conversa de KIko Novoa e Diego Giráldez arredor de Galería de saldos, un libro que o condutor de Galicia por diante recoñeceu “se le de tirón, a pesar de que nalgúns casos remoe o estomágo”, e do que o seu autor confesou que no proceso de escritura algún relato lle custara rematalo. “O libro deume satisfaccións, está moi apegado á realidade, arranqueino en 2010 cando a crise batía con máis dureza, ten que ver tamén co cabreo”. “Tiña claro que debían aparecer reproducións de obras de artes descontextualizadas, como tamén que era necesario desconxestionar o texto co humor e múltiples referencias cinematográficas e músicais”. Rematou Giráldez afirmando que “non escribo para pasar desapercibido, a miña intención é que a xente lea os meus textos”.

Xavier_Seoane_Xabier_Docampo_01-08-2016

A segunda das presentacións foi a de Todos somos Ulises, o libro de ensaio sobre a educación de Xavier Seoane, que constituíu unha homenaxe á figura de Agustín Fernández Paz como mestre e pedagogo. O presentador, o escritor Xabier DoCampo comezou as súa intervención sinalando que “esta é a obra dun home que ama con paixón todo o que fai, a súa profesión de profesor, a súa vocación de poeta, de aforista ou de narrador, sendo a educación e a lectura dúas das súas paixóns”. Docampo definiu Todos somos Ulises como “libro denso, profundo, pensado non só para profesores e pais, tamén para toda a xente que pensa que as cousas na educación poden facerse mellor”. Xustificou despois o título e o subtítulo (“se non é democrática nin humanista é instrución, non hai educación”), xa que “para Seoane a educación é un camiño, o de regreso de Penélope e Argo, este é o libro dun filósofo sobre os camiños que conducen á sabedoría e o coñecemento”.

Sinalou Xabier Docampo diversos aspectos dunha obra que confesou moito lle interesara e lera devagariño. “Seoane apela á imaxinación e a fantasía como elementos constitutivos dunha boa praxe educativa”. “Concibe a educación como construción individual e da humanidade”. “Salienta o papel da vocación, a posibilidade de gozar, de facer aquilo que nos fai felices, reivindicando que toda persoa ten dereito a formarse e facelo en liberdade”. “Aborda o tema da excelencia afastándoa de calquera elitismo, alimentada nos grandes valores colectivos que fecunda a comunidade”. “Concibe as destrezas como un escenario para a intelixencia, a arte última da sabedoría, a plenitude do individuo, a súa felicidade”. “Reivindica a lectura como forma fulcral de achegarse ao saber, como magnífica é a lectura que fai do papel da imaxe, da palabra e da tecnoloxía”.

Xavier Seoane recoñeceu que “este non é libro coxuntural, razón pola que non utilicei cifras sobre o estado da educación, que sempre son penosas”, “quixen facer un libro de educación máis sobre os fins ca sobre os medios, xa que estou convencido que na educación a tecnoloxía somos nós, os fins somos nós”. “Estase traballando erradamente xa que o que pretenden as políticas ultraliberais é preparar profesionais, unha concepción economicista, unha forma restrictiva desalmada, carente de valoree humanos, que pretende formar aos alumnos só nas destrezas bñasicas, mais onde non hai interes para espesar o coñecemento”. Lembrou Seoane que “xa Habermas dicía que o círculo da vida é moito máis grande que o círculo de ferro da empresa”. Seoane insistiu na súa defensa da excelencia para todos, “hai que darlles elevados niveis de ensino a toda a xente, no marco dunha formación xeralista”. Rematou as sáus palabras reivindicando o papel do profesorado, “acutalmente laminado, como todas as persoas con pensamento”: “Vexo aos profesores sós, non se lles escoita, a pesar de que son o axente fundamental da educación”.

MB_Maria_Solar_Luis_Pousa_01-08-2016

A terceira das presentacións foi a d´As horas roubadas, a novela de María Solar, O presentador, o escritor e xornalista Luís Pousa, destacou da obra que “estamos diante dunha novela de formato clásico, moi ben construída, unha historia dun amor perdurable, maduro, de vellez que se desenvolve a ambos lados de Galicia, retratando moi ben un tempo, o do ano 1979, onde se respiraba a atmosfera dun país algo cutre e miserable, afastado do modelo típico da santa transición edulcorada dos Alcántara”. Luís Pousa salientou despois que “non cría no salto entre os xéneros nin nas etiquetas entre xéneros, como demostraba os libros de Casares ou Agustín Fernández Paz que navegaban entre as etiquetas da literatura infantil e xuvenil e da chamada adulta como acontece agora con María Solar, todo é literatura”.

Carmen_Balnco_XAM_01-08-2016

Pechou o serán de presentacións o da monografía histórico O volframio en Varilongo de Carmen Blanco Ramos que foi introducida por un discurso de Xesús Alonso Montero, presidente da RAG e prologuista do libro.

Agustín, o noso mestre

A pesar dos meus escasos azos para escribir, conseguín enviar a Faro de Vigo este artigo de urxencia sobre Agustín Fernández Paz:

Fernández-Paz-Agustín-Vilabarros-2008-61-656x403

Non é doado superar a desolación provocada polo pasamento de Agustín Fernández Paz o pasado 12 de xullo. A ondada de solidariedade recibida na súa despedida no Tanatorio de Pereiró e nas redes sociais será tan inesquecible como sempre emocionante. Unha resposta unánime de recoñecemento de milleiros de persoas de idades diferentes e posicións diversas que choramos a perda non só dun escritor fulcral da literatura galega actual, senón, e sobre todo, dunha figura humana excepcional, dun auténtico diamante moral no que espellarnos, dun militante infatigable dese inexistente partido galeguista pola unión, xa que cando e onde estivo Agustín procurou espazo para os acordos que permitisen enxergar horizontes de esperanza para o proxecto de construción da nación.

Vilalbés de orixe, chantou as súas raíces nas bidueiras do barrio das Fontiñas. Despois de traballar en Barcelona, A Coruña, Gernika, Mugardos e Pontedeume decidiu asumir a cidadanía viguesa no barrio do Areal, onde vivía dende comezos da década dos noventa. Doutor honoris causa pola Universidade de Vigo, era moi querido na nosa abella da ribeira, onde teceu unha ampla rede de amizades, exerceu como profesor de Lingua e literatura no Instituto Rosais, escribiu a maior parte da súa obra literaria e dedicou moitas horas a desenvolver un completo proxecto de edición educativa como colaborador principal de Edicións Xerais de Galicia. Unha pegada viguesa, que impregnou a ambientación dalgunhas das súas narracións con inequívoca fragrancia de marusía, mais que se transformaba en afervoado celtismo cando se trataba de valorar o xogo de salón de Nolito e do seus compañeiros da canteira da Madroa.

Porén, non se pode entender a figura deste auténtico coloso das letras galegas de entre séculos, o autor máis lido na nosa lingua e con máis títulos traducidos, sen reparar nos seus sete cursos de formación na Laboral de Xixón, onde acadou a titulación de Peritaxe Industrial, mais sobre todo onde forxou o seu carácter de traballador ordenado, rigoroso, paciente e entregado que mantivo, a pesar da súa longa doenza, até os seus días derradeiros. Dende aqueles anos, prolongados en Barcelona, onde acentuou a súa ansia literaria, coincidindo co entusiasmo do 68, cando a súa xeración quixo pór o mundo do revés, alumeando o facho da liberdade e da democracia, Agustín foi un enxeñeiro das letras, un humanista tecnolóxico, fascinado pola lectura e polo cinema, as súas dúas grandes afeccións ao longo da vida.

Como tampouco se pode comprender a súa obra literaria sen atender a súa decisión transcendental de regresar de Cataluña e comezar os estudos de Maxisterio na Normal da Coruña, o que lle permitiría acceder de forma directa ao Corpo de Profesores de EXB. Dende entón, dende o primeiro curso na Escola Fogar de Santa Margarita, onde amigará con Xabier DoCampo e Xavier Senín, máis tarde escritores e cómplices do que será a “Xeración Lamote”, Agustín formou parte desa xeración de mestres, que se incorporou á escola nos anos do tardofranquismo e da implantación da lei Villar Palasí, que bebeu nas fontes da pedagoxía de aires renovadores chegados de fóra e levou ás nosas aulas o modelo de traballo individualizado do Plan Dalton ou as técnicas da imprenta na escola de Celestin Freinet.

No seu discurso de agradecemento do Nobel, Camus utilizou unha frase que hoxe ven ao caso: “Cada xeración, sen dúbida, síntese condenada a reformar o mundo”. A xeración de Agustín foi fiel a esta condena. Como os seus compañeiros e compañeiras teimou en reformar o ensino por dentro e por fóra, iniciando o camiño da escola en galego e conseguindo a proeza de recuperar as luces da escola das bolboretas da República, reinventadas, co período autonómico, como os valores da escola pública galega e os da incorporación da nosa lingua como vehicular no ensino obrigatorio. E de aí agromou, xaora, a pulsión literaria do autor de “Contos por palabras”.

Sendo mestre no Colexio Público Unión Mugardesa escribiu os seus primeiros contos en galego para o seu alumnado, utilizando procedementos semellantes aos empregados por Rodari, Dahl ou Ende. Por ventura, algúns daqueles textos de aula, logo incluídos sen asinatura nos primeiros libros de texto de Xerais das series “O Noso Galego” e “Canles”, deron o salto e foron publicados, cando Agustín tiña 42 anos, no libro “A cidade dos desexos” (1989), un dos títulos da recén nacida colección Merlín de literatura infantil de Xerais, que coordinaba xunto con Lastra e Vázquez Freire. Nacía así o xenial narrador, que publicou máis de medio cento de títulos para todos os públicos, sempre escritos en galego, traducidos a todas as linguas da península, o premio nacional e premio iberoamericano de literatura infantil e xuvenil, e sobre todo, o escritor ao que dende unha estrela distante choramos milleiros de lectores e lectoras. Beizón, Agustín, o noso mestre.

Onte 1695: Biblioteca Agustín Fernández Paz

Vilalaba_06-06-2016-08

Viaxei na tarde de onte a Vilalba para participar no acto de inauguración da Biblioteca Agustín Fernández Paz do IES Basanta Silva que este ano celebra o seu cincuentenario. Un acto escolar ben fermoso, unha homenaxe literaria ao autor das Fontiñas no seu propio barrio, coa memoria das abidueiras sempre presente. As intervencións musicais e literarias do alumnado debuxaron un retrato humano e literario moi atractivo e acaído de Agustín, a quen o centro acordou poñer o nome da súa revitalizada biblioteca. Emocionante foi a atención coa que o alumnado seguiu a mensaxe gravada na que Agustín en cinco minutos expresou a súa gratitude e contou algunha das súas andanzas de pícaro nas terras onde se construíu o edifico do instituto nos anos sesenta. O magnífico acto do IES Basanta de Vilalba, onde só escoitei falar galego, algo hoxe sorprendente, amosa que como dixo Agustín “unha biblioteca é un luz”; como demostra o papel dinamizador da biblioteca escolar na vida dun centro e a gran calidade de moitos dos traballos literarios que se realizan nos nosos centros educativos. Cando saín, chamei decontado a Agustín para contarlle esta marabilla.

Onte 1659: 38 anos de cultura galega

Fundacion_Prmeios_da_Critica_Galicia_30_04-2016

Participamos no mediodía de onte nun debate organizado no edificio Cambón de Vigo pola Fundación Premios da Crítica Galicia sobre a cultura galega a través das 38 edicións destes premios que se veñen celebrando de forma ininterrumpida dende 1978. Hora e media ben cumprida de reflexión onde compartimos palabra con Bieito Ledo, presidente da Fundación e fundador dos premios, coa escritora Inma López Silva e con María Xosé Porteiro e Xosé María Palmeiro, mestres do xornalismo galego. A pesar do inevitable aroma de melancolía que supuxo facer balance e ollar cara atrás, todos os cinco intervinientes compartimos a necesidade de afrontar mudanzas profundas, tanto nas formas de comunicación como nos contidos do que entendemos por «cultura galega».

Inma López Silva ocupouse de analizar as modalidades dos premios relacionadas as Artes Escénicas, primeiro como Ciencias e Artes da Representación e dende 2011 como Artes Escénicas e Audiovisuais. Para a profesora da ESAD dende 1979, ano no que foi premiado o grupo Troula, «os Premios da Crítica Galicia foron unha radiografía do teatro galego e do mundo do audiovisual». Salientou entre os premiados Mamasunción (1985), Antón Reixa (2001), o Equipo técnico e artistas galegos de Mar adentro (2005), Nova Galega de Danza (2009) e as últimas edicións onde foron premiadas compañías que están renovando o teatro galego actual, Chévere (2011), Voadora (2013) e A Panadaría Teatro (2015). Rematou Inma lembrando o premio outorgado en 2012 a Xosé Manuel Olveira «Pico», «que foi todo no teatro e no audiovisual galego das últimas décadas».

Centrei a miña intervención na análise da modalidade de Creación Literaria, que na miña opinión contribuíu á normalización dun sector que foi ampliando amodiño os seus públicos e profesionalizando o propio sector editorial. Repasando a nómina das 38 obras gañadoras, reparei no feito que 23 fosen narrativas e 15 poéticas. Repetiron como gañadores Carlos Casares (1980, 1999 e 2003), Víctor Freixanes (1983 e 1989), Suso de Toro (1987 e 2010), X.L. Méndez Ferrín (1988 e 1992), Manuel Rivas (1994 e 2007) e Agustín Fernández Paz (2012 e 2015). En canto ás editoriais, Xerais obtivo o premio en catorce ocasións, Galaxia en doce, Espiral Maior en catro  e nunha Edicións do Cerne, Ir Indo, O Castro, Laiovento, A Nosa Terra, Tema, Nós e a autoedición de Afonso Pexegeurio, gañador da primeira edición (1978). Salientei a escasa presenza no palmarés de obras escritas por mulleres, xa que houbo que agardar a 1995 (despois de dezasete edicións) a que fora premiada Marilar Aleixandre por A expedición do Pacífico, sendo tamén a primeira ocasión no que era recoñecida unha obra da literatura infantil e xuvenil. Xaora, o número de escritoras premiadas foi apenas de cinco: Marilar Aleixandre (1995), Pilar Pallarés (1997), Anxos Sumai (2004), Luisa Villalta (2005) e Ana Romaní (2011).

María Xosé Porteiro ocupouse de analizar a modalidade de Iniciativas Culturais, onde salientou que dende a primeira edición, na que foi premiado o Museo do Pobo Galego, recoñecéranse iniciativas colectivas. «Ao longo destes trinta e oito anos tívose unha visión moi ampla, moi panorámica, moi extensa, como se pode comprobar na nómina de iniciativas gañadoras e tamén de finalistas, como sucedeu na primeira edición con Vagalume, aquela revista infantil galega». Xaora, insistiu Porteiro na necesidade de enlazar coas xeracións da Diáspora e no feito de que nestas case catro décadas «non perdemos identidade, gañámola, xa que fomos capaces de pensar en global e actual en local». Rematou apelando «a necesidade de que os Premios da Crítica Galicia mudasen as formas para actuar e comportarse co espírito das novas xeracións».

Pola súa banda, Xosé María Palmeiro abordou a profunda mudanza que no sistema de medios se produciu en Galicia dende 1978, «un momento no que comezou a concibirse Galicia como un espazo informativo propio e no que apareceron publicacións en lingua galega como Teima, Man común e máis tarde A Nosa Terra». «Un momento no que se produciu a atención cara o local e a reivindicación do papel da lingua e do argumento informativo de Galicia, Nese caldo de cultivo naceu a iniciativa dos Premios da Crítica Galicia». A seguir, Xosé María Palmeiro fixo unha inquedante reflexión sobre a situación actual do sistema de medios de en Galicia sometido a un proceso de concentración: «algo non vai ben. Non andamos ben en conxunto, Algo non vai ben a pesar da hipermultiplicación de pantallas. Algo non vai ben na expresión do relato de Galicia e en galego».

Onte 1587: Mensaxe nunha botella

mensaje-1Unha rapaza e dous rapaces de quinto do CEIP de Lourido, Poio, atoparon na praia unha mensaxe dentro dunha botella. Coma se dunha das historias de Agustín Fernández Paz se tratase, despois de escachar o vidro leron un texto datado en xuño de 1958 e localizado a 150 millas de Cabo San Vicente, enviado por algúen, identificado coas iniciais D.R.G., que partiu do porto de Cádiz cara a Panamá. Unha mensaxe conservada nunha botella que aboiou durante 57 anos no océano. Unha noticia fermosa, estimulante, semellante á que daba comezo Os fillos do capitán Grant de Jules Verne, que coñecemos o día que celebramos a chegada do Nautilus a Vigo. D.R.G é unha tripulante, unha emigrante? Estará viva? E onde? Quen se anima a introducir un argumento?