O reto da igualdade

No artigo da semana en Faro de Vigo comento a experiencia do Observatorio da Mariña pola Igualdade, que obtivo o Premio da Crítica Galicia 2016 na modalidade de Iniciativas Culturais e Científicas:

obaervatorio

Os últimos Premios da Crítica Galicia, outorgados hai dez días pola entidade presidida polo editor Bieito Ledo dende hai catro décadas, foron os da igualdade, tanto pola composición dos xurados das súas oito modalidades, correspondentes aos diversos eidos da cultura, como polos recoñecementos que recibiron a escritora e profesora María do Cebreiro, o equipo de investigadoras en literatura infantil e xuvenil dirixido por Blanca Roig, a cantante, compositora e produtora Uxía, a actriz e directora María Barcala do Teatro Atlántico e as compoñentes do Observatorio da Mariña pola Igualdade.

Cada unha destas creadoras, investigadoras, artistas e activistas premiadas, como salientou na súa intervención na cerimonia Carmela Silva, presidenta da Deputación de Pontevedra, protagoniza o esforzo das miles de mulleres que en Galicia traballan nos diversos sectores da nosa industria cultural e creativa, un labor inxustamente agochado e silenciado por un sistema que, a pesar dos chamamentos a prol da visibilización das mulleres, continúa sendo masculino e ás veces machista.

De todos os premios da crítica deste ano, probablemente foi o da modalidade de Iniciativas Culturais e Científicas, outorgado ao Observatorio da Mariña pola Igualdade, o que máis afondou no chamamento explícito a promover a igualdade real entre homes e mulleres de todas as xeracións e en todos os ámbitos da vida social. Un merecidísimo recoñecemento para unha asociación feminista integrada por mulleres das diversas localidades da Mariña lucense que se xuntan para acadar a igualdade social entre homes e mulleres, superando a discriminación por razóns de sexo.

Dende hai case unha década este grupo pretende xerar conciencia crítica e activar a participación das mulleres na transformación social que supón un proxecto de igualdade. Un movemento integrador, capaz de dinamitar calquera tipo de conformismo, que pretende mobilizar a todas as mulleres dispostas a traballar pola igualdade de xénero participando en actividades e campañas, xerando iniciativas novidosas ou presentando as denuncias necesarias, tendo sempre en conta as particularidades da situación social de mulleres e homes da comarca e os seus problemas e necesidades específicas.

Ademais de velar pola aplicación do principio de igualdade de xénero no conxunto das accións e políticas que se desenvolvan na comarca, o Observatorio da Mariña organiza cursos, charlas, obradoiros fotográficos, vídeo fórum de temática feminista nos centros educativos e cívicos da comarca, así como diversas actividades alternativas que pretenden contribuír a transformar, dende o eido local, unha sociedade patriarcal nunha sociedade igualitaria. Así participa cada ano no Ribadeo Tapeo, no que nos 55 bares participantes reparten 140.000 panos de mesa nos que está impreso o lema “desTAPA a igualdade”.

O Observatorio publicou o seu trivial feminista, unha versión coeducativa do coñecido xogo de preguntas e respostas, ou unha unidade didáctica sobre Antía Cal, a pedagoga de Muras, fundadora do vigués colexio Rosalía de Castro, á que rendeu unha homenaxe o pasado ano. Como particular interese ten a publicación da súa “Axenda Feminista”, sempre de coidada e moi fermosa edición, coa que cada ano o Observatorio pretende visibilizar o esforzo das mulleres galegas nos diversos campos da creación: en 2011 ás esquecidas da nosa historia, en 2012 ás músicas, en 2013 ás escritoras, en 2014 ás teatreiras, en 2015 ás poetas, en 2016 ás científicas…

Xaora, o Observatorio mantén unha denuncia teimosa da violencia machista, procurando que toda a sociedade se posicione en contra de todas as manifestacións de discriminación machista, dos que os asasinatos de mulleres constituén o caso máis extremo. O Observatorio denuncia os recortes persoais e sociais que se produciron nos últimos anos para loitar contra o feminicidio e contra a discriminación, consciente de que a solución á violencia machista, como tanto se ten repetido este 25 de novembro, está tanto no fomento dos valores coeducativos e da educación en igualdade, como en introducir na axenda pública utilizada polas administracións e os medios de comunicación a procura da igualdade como unha prioridade política e social. Eis un reto que a todas convoca.

Onte 1685: “O anxo negro” de Manuel Gago

Acompañamos onte a Manuel Gago na presentación da súa primeira novela, O anxo negro. Como hai pouco máis de dous anos, cando se presentara Vento e chuvia, Gago escolleu a Igrexa da Compañía como espazo para compartir unha obra na que se aborda como tema principal a posta en valor do noso patrimonio. Un serán no que se falou da novela e dos seus contidos, na que media ducia de actores realizaron unha performance, na que se proxectou o vídeo de Soledad Felloza arredor da ficción /en realidade un trailer dunha película que non existe), na que cataron viños branco e tinto de Viña Costeira e se probaron as delicias das conservas de Luís Escurís Batalla. A verdade que máis non se lle pode pedir a un acto literario.

XG00254701O anxo negro é unha novela de intriga de longo alento, cincocentas páxinas,construída sobre un pano de fondo histórico, dacabalo do tempo da Transición e do século XVI, onde o tema principal é o expolio ao que foi sometido o patrimonio das igrexas do rural galego despois do Vaticano II. Unha historia enfiada polo roubo en 1981 dunha Santa Mariña na parroquia (imaxinaria) de Cereiro, que será investigado por unha parella de “detectives” moi singular, Nicolás Bren, un capitán da Mariña Mercante, afeccionado á historia local, e Andreu Meis, un mozo catalán casado na parroquia, propietario do Bar Drake. Unha novela coral, que abala entre o xénero negro e o histórico, na que utilizando os recursos da ficción se denuncia un tema agochado, o dun sistema de financiamento corrupto ao tempo que se pretende pór en valor o patrimonio eclesiástico arraizado na cultura popular galega. Aventuro que esta primeira novela de Manuel Gago dará moito que falar e moito que ler.

 

Onte 1381: Presentacións na feira

Pechamos onte a participación de Xerais na Feira do Libro de Vigo coas presentacións dos libros de Silvestre Gómez Xurxo, De cristal, e Xabier Paz, A galera de Xelmírez.

Vigo_09-07-2015

A lectura dun texto do crítico Ramón Nicolás, que non puido participar, iniciou a presentación do libro de relatos de Silvestre Gómez Xurxo, que contou ademais coa participación de Pablo e Magoia, mestres gaiteiros do grupo Treixadura, que ao remate do acto estrearon a «Muiñeira da moa», en homenaxe ao autor. Nas súas palabras Silvestre explicou que a fraxilidade e vulnerabilidade humanas eran o centro dun libro, pouco convencional na literatura xuvenil actual.» «Creo que a vulnerabilidade é unha lei universal, todo o que existe desaparece. Eu teño esa visión. Tanto as persoas coma os animais son fráxiles e vulnerables.» «Percibimos a nosa existencia de forma máis primitiva grazas á amígdala, o centro das nosas atencións, que fai que reaccionemos sen pensar diante dos perigos, coma fan o resto dos animais. Ás veces temos medo de máis e prodúcese o “secuestro amigdalar”, e non sabemos reaccionar, quedamos bloqueados, sexa polo sentimento de culpa como polo propio medo.» Continuou Silvestre explicando que «por fortuna contamos cos lóbulos frontais que nos permiten planificar, aprender, facernos fortes fronte o abuso, grazas a eles temos posibilidades de ser máis resilientes, de aumentar as nosas defensas». Rematou Silvestre Gómez Xurso parafraseando un título memorable dunha novela de Kenzaburo Oe: Dinos como sobrevivir á fraxilidade.

A-galera_de_Xelmirez_Vigo_09-07-2015

A profesora da Universidade de Vigo Camino Noia ocupouse da presentación d’ A galera de Xelmírez. Comezou o seu discurso sinalando que na novela de Xabier Paz «as dúas versións da viaxe dos protagonistas, Fuxón Bonincontro e Stephano Bognoli, que camiñan de Pisa a Iria para construír unha galera para o arcebispo Xelmírez, ocupan un tempo narrativo distinto; Stephano conta cando regresa da viaxe e Fuxón apenas unhas horas antes da súa morte, explicando algúns detalles que sirven tamén para interpretar os comportamentos das persoas». «Fuxón coñece o mundo da sexualidade e das drogas que o leva a despreocuparse da misión que o leva a Compostela. En todo caso, a deles é unha viaxe con consecuencias tráxicas para ambos os dous. O relato da construción da galera é episódico. O actante é a viaxe polos camiños de Compostela, o que centra toda a historia. A viaxe é unha vía de autocoñecemento e autodestrución.»

Camino Noia salientou despois que «como nas novelas anteriores, Xabier Paz quere amosar o devir dos seres humanos que sometidos a condicións adversas sofren transformacións. Xabier é un autor máis preocupado pola introspección ca polo argumento, presenta máis caracteres ca acontecementos, non pretende arrastrar aos lectores a saber que pasa, senón o que serve para afondar na reflexión sobre cada un dos personaxes.» «A gran pregunta da novela é: “quen somos fóra do noso medio familiar e profesional?”, “como imos reaccionar?”»

«A galera de Xelmírez non é unha novela histórica, se entendemos por tal a que desenvolve episodios da Historia. Aínda que de fala de feitos reais, o espazo e o tempo é real, polo que se pode falar de “novela de aproximación histórica”. Descríbense moi ben as incipientes vilas do século XII, a vida das feiras, dos titiriteiros. Como tamén parece histórico o personaxe de Fuxón.» «Outro valor da novela é a descrición das paisaxes, que coinciden coas do Camiño francés de Santiago. As plantas, as partes dos barcos, o estado do mar son descritas con minuciosidade, como corresponde o gusto do autor como biólogo.» Rematou Camiño Noia resumindo que «este é un relato de experiencia, unha novela de viaxe moi ben escrita e de coidado espírito narrativo.»

Pola súa banda, Xabier Paz confesou que «este libro naceu como un empeño de síntese, un libro que pode entenderse de xeografías e identidades.». «Abordo o concepto de identidade como o da formación da conciencia, como somos e que cousas son as que nos ameazan, mais tamén a identidade dende o colectivo.» Explicou despois a xénese do libro. «naceu nun momento no que estaba ocupado con Xelmírez e a raíña Urraca, dúas figuras que entendo foron desenfocadas na nosa historiografía. Lendo na Historia Compostelana atopei a noticia da construción dunha galera por un tal Fuxón. E ocorréuseme desenvolver o que pensaría aquel mozo pisano.»

A seguir falou Xabier da importancia dos portos galegos no século XII e no traspaso da tecnoloxía naval daquela época na que se substituíu o sistema de construción das embarcacións. «Hai no libro unha vontade de poñer en contacto a cultura do país coa europea da época, a través do Camiño de Santiago.» Por último, explicou que pretendeu que o título da novela fose descritivo, «a galera simboliza o compromiso social, a responsabilidade profesional, a obriga que tensiona e xustifica a viaxe e o comportamento dos dous personaxes principais.» «Quixen facer un libro ameno e sintético», rematou.

Onte 1012: Nos Eidos de Padriñán

BqmM1FTIYAEY19kCase un centenar de persoas participaron na presentación d’ A memoria da choiva de Pedro Feijoo na Adega Eidos. Na que Xaime Corral, libreiro da Librería Nós, organizadora e alma mater do acto, definiu como berce de albariño, na parroquia de San Xes de Padriñán, na lameira de Pedregal, apenas a cinco centos metros da praia de Silgar, gozamos da maridaxe entre a palabra e o viño, a literatura e a viticultura.

Os protagonistas dun solpor espectacular sobre a illa de Ons foron as dúas novelas de Pedro Feijoo e os viños de Eidos, especialmente Contraaparede, o meu albariño de querenza, que cufei ben chufado, como merece. Ao comezo, a profesora Dolores Tobío nunha gran intervención literaria colocou a etiqueta azul á novela de Feijoo, «que zumega galeguidade polos catro costados». Logo chegou o diálogo de Feijoo cos lectores e o momento da longuísima sesión de sinaturas. Tras a visita ás instalacións da adega, a cata dos seus viños, non podemos máis que recuperar aqueles versos de Ramón Cabanillas de Terras de Salnés:  «Bordóns de veigas mimosas / e dos parrales costeiros / onde os asios do albariño / mostran a cor do ouro vello / como nos agros latinos / do faustiniano Falerno.»

Onte 918: A alternativa de María Reimóndez

a_alternativa_esta_aqui_19-03-2014

Presentamos onte na libraría Andel A alternativa está aquí, o libro politico de María Reimóndez.  Correspondeu a glosa do ensaio a Emilio Martínez Rivas que comezou lembrando a Xesús Jares e definiu o libro como «compacto», «unha presada de temas actuais para a reflexión», «un libro de intervención política, da política que non ven dos partidos políticos», «un libro feito dende os movementos sociais, do activismo, da cooperación para o desenvolvemento e dende o feminismo», «non hai eufemismos, María Reimóndez chama as cousas polo seu nome». Salientou despois catro temas do libro. Primeiro, a experiencia das Organizacións Non Gobernamentais para o Desenvolvemento; segundo, as propostas de comercio xusto e de proximidade; terceiro, a cuestión da lingua e as contradicións das ONGDS a este teor; e cuarta, a perspectiva feminista que abrangue todo o libro, anque se dedica unha parte específica aos Grupos de Axuda Mutua (GAM) xerados en sociedades como a India. Rematou Emilio Martínez insistindo na idea de que «é difícil mudar o mundo se non mudamos os comportamentos das persoas» e convidando a escoitar a Aline Frazão, a quen María Reimóndez cita no libro.

Na súa intervención María Reimóndez sinalou que a escritura do libro foi ao mesmo tempo complicada e doada. «O libro foi complicado de escribir xa que asumín un desafío de síntese para abordar con brevidade e profundidade moitos temas, ademais de atopar unha linguaxe correcta para comunicar e incitar á reflexión dende a experiencia e o traballo». «Porén -continuou– foi un libro fácil, xa que está baseado na experiencia, en cousas do día a día». «Abordo o tema da cooperación ao desenvolvemento e propoño que reflexionemos que a desigualdade que vivimos aquí a levamos xenerando dende hai tempo noutros lugares». «O feminismo é a miña óptica vital que o abrangue todo, presente en todas estas páxinas, nas que me sentín acompañada polas pensadoras, activistas e membros dos Grupos de Axuda Mutura, fonte inagotable de experiencia e esperanza». «Tratei de ofrecer unha visión global das cousas e da maneira de entender ás outras e de entendérmonos nós». Antes de ler as páxinas iniciais e o epílogo do libro, María Reimóndez insistiu na necesidade das políticas de conexión, afirmando a súa convicción «no traballo de profundidade máis ca no de superficie».

Onte 821: O solpor da cupletista

A viguesa libraría Andel quedou pequena para acoller a todas as persoas que acudiron á presentación d’ O solpor da cupletista, o libro máis recente da escritora María Xosé Queizán. A terceira edición dun texto que inicialmente fora publicado en 1995 pola editorial Nigra, naquela colección de peto Tusi Tala, recuperado por Xerais en edición non venal en 2003 por Xerais, ilustrado por Natalia Pérez García, e agora totalmente revisado e publicado na colección Narartiva xunto ao ensaio «Carolina Otero. A liberdade arrogante», no que a autora relata a viaxe que realizou en 2012 a Niza na procura das pegadas dos últimos días que  chamada «Bela Otero», a grande impostora e farsante nacida en Valga. A presentación da obra realizouna Mónica Bar Cendón, que leu un fermoso texto literario sobre esta viaxe a Niza de María Xosé Queizán. Pola súa banda, a autora leu o texto «Carolina Otero, historia dunha violación», un retrato literario desta «muller dona de si» que dobregou o pulso de tanto homes. O acto rematou cunha sorpresa, a actuación musical de cinco mulleres dunha escola de baile viguesa.

Onte 631: Cambia de papel

No marco do excelente programa do II Festival Primavera do Cine de Vigo asistimos á proxección de Cambia de Papel, o documental (35 minutos) de María Reimóndez, Luís Tosar e Kutti Revathi. Fuxindo dos perigos do naturalismo exotizante, o equipo de dirección consegue unha narración desde dentro do proceso de transformación dun grupo de mulleres excluídas de Tamil Nadu. Utilizando as cartas como ferramenta narrativa, cada unha das once protagonistas desvela na súa voz a súa experiencia de transformación. No caso das nove mulleres do distrito de Salem, onde a ONG Implicadas leva traballado dende hai quince anos coa súa contraparte PDI, relátase o seu proceso de empoderamento; no caso de María Reimóndez e Luís Tosar, membros de Implicadas, a súa experiencia de «transformarse para transformar». Todas e cada unha destas testemuñas teñen o seu celme intransferible, persoal e único. En todas cóntanse en primeira persoa cousas importantes, nalgúns casos moi importantes para o contexto da sociedade tamil. En todas hai unha reflexión que interpela á espectadora, que remoe o seu conformismo. Ademais, grazas a o traballo de montaxe moi minucioso de Jorge Coira, cada unha das historias vai enlazando coa seguinte, construíndose dende a voz da outra, un procedemento que permite identificar ese fío polo que as mulleres en situacións moi complexas son capaces de saír delas utilizando estratexias de colaboración e axuda. Unha raíz inequivocamente feminista impregna esta película fermosa capaz de desmontar os prexuízos e os tópicos que temos da pobreza ou da imaxe da India de National Geographic. Dende o afortunado título, toda a película é unha metáfora do cambio sementando gromos de esperanza. Parabéns a todas as persoas que participaron neste traballo colaborativo.

Onte 584: Pola República

Contando coa colaboración que os membros da Casa Real ofreceron ao longo do último ano, non estrañou a ninguén que a convocatoria viguesa do Día da República obtivese o maior éxito de convocatoira da súa historia. Máis alá desta brincadeira en boca de todos e de aproveitar a fermosa mañá solleira de primavera (unha beizón, tras sete meses de choiva), non hai dúbida que o medio milleiro de persoas que acudimos onte á Porta do Sol demos testemuña da pertinencia da causa republicana como mellor saída para a crise. Aclarouno Celso López Pazos, o presidente da Asemblea Republicana de Vigo: o referendo non constitúe a alternativa que defendemos os republicanos. A ilegalidade do golpe de estado do 18 de xullo, a impunidade do franquismo coas súas vítimas, os casos de corrupción dos membros da Casa Real, o esgotamento do marco constitucional, con especial atención aos dereitos a decidir das nacións históricas, a cesión da soberanía á troica, a imposición de políticas de austericidade que recorta os servizos públicos son razóns abondas para propoñer como saída un proxecto republicán constituínte. O que hai unha década, cando comezaron estas concentracións en Vigo, ao pé da rúa da Segunda República, constituía unha causa de catro tolos, confírmase hoxe coma unha opción que xa non pode ser descartada.

Onte 482: Niagara

Os nosos agarimeiros e xenerosos anfitrións canadenses, a familia Morgenstern, prepararon unha excursión a Niagara para visitar as famosas cataratas. Non nego que funcionou como un aliciente sentimental desta visita o mito acuñado pola película inesquecible que hai sesenta anos fixo estrela a Marilyn Monroe. Non houbo queixa. O par de horas que pasamos en Niagara pagaron moito a pena, a pesar da primeira labazada visual que recibimos dos neons tan chamarrangueiros, que coroan os rañaceos dos hoteis e moteis, dunha e outra banda do río (e da fronteira), din que «cheos de parellas en lúa de mel». Diante das cataratas enfrontámonos ao brutal dramatismo da natureza incrementado onte por unha paisaxe xeada, case cristalina, froito da severidade dun termómetro que baixou moitos graos baixo cero. Sensación estraña, onde os límites tan imprecisos entre a euforia e a melancolía difumináronse aínda máis coa caída súbita do día, cando as cataratas iluminadas transformáronse diante nosa en violentas fervenzas de augaluz. Antes, tiveramos a fortuna de camiñar pola avenida de Niagara-on-the-Lake, unha vila norteamericana desas que aparecen nas películas, e visitar unha das moitas adegas da beira do río Niagara, onde se produce o viño do xeo, unha rara variedade vinícola norteamericana para nós descoñecida. Este «icewine» de Niagara prodúcese con uvas recollidas tras a primeira conxelación (polo tanto de vendima serodia), o que explica o sabor moi doce deste branco. Foi unha excursión inesquecible a Niagara coa que pechamos esta viaxe canadense entre a neve.

Fito, alma da Roda

No artigo de Faro de Vigo lembro a figura de Fito Domínguez, alma da Roda, falecido esta semana:

Fomos moitas as persoas que choramos por Adolfo Domínguez Otero, a quen todos coñeciamos por Fito, o fundador, cantor e alma do grupo A Roda. O seu pasamento, como o da súa compañeira Filo Dourado, apenas unhas semanas antes, constitúen senllas perdas desoladoras para a música galega. Galicia enteira, mais sobre todo o Vigo metropolitano e a afección celtista, non vai esquecer a quen foi a voz varuda e rexa que mellor expresou o entusiasmo de compartirmos a vida e a ledicia de formar parte da comunidade galega.

Sei que o tempo recoñecerá o labor xigante que Fito fixo a prol da recuperación da canción do folclore galego dende a creación do grupo A Roda en 1976. Unha epifanía que como contou o sábado Ferrín na columna de “No fondo dos espellos” se produciu na taberna da Viuda, hoxe desaparecida, situada na Travesía da Aurora, a carón da taberna de Eligio. Aí naceu o nome do grupo, desa roda que arredor do mostrador circular daquela tasca, formaban os amigos de Fito e Luís Vaamonde cando para se divertir cantaban con enxebreza cancións populares galegas mentres compartían unhas chiquitas. Aí no repertorio desas cancións de taberna xermolou o espírito do grupo, ese celme inequivocamente popular, obreiro, vigués e galeguista que A Roda, e Fito Domínguez moi en particular, representaron con afouteza e enorme dignidade ao longo de toda a súa traxectoria musical.

Mais o fenómeno popular que, logo, supuxo A Roda debeuse, ademais, á intuición de Gustavo Ramudo e Xerardo Rodríguez, daquela responsables da serie Xeira de Discos Movieplay de Madrid, que souberon da existencia do grupo tabernario por Suso Vaamonde (irmán de Luís) coincidindo coa gravación do seu inesquecible “Nin rosmar un laído”, o 28 de outubro de 1977 no Teatro Cine Veiga de Moaña. Pouco tempo despois Movieplay publicaría o primeiro elepé do grupo, no que incluíron trece cancións, presentadas como adaptacións de temas populares. Un disco que se abría e pechaba con “O andar miudiño”, e no que estaban tamén pezas inesquecibles como “Pousa, pousa”, “Lévame”, “A filla”, “A cantiga de Betanzos” ou “O gato” (composición que se debe a Manuel da Ponte). O éxito popular daquela gravación foi tremendo naquel tempo de entusiasmo e de axitación política, coincindo coa Transición, falándose de que chegaron a vender máis de sesenta mil exemplares. A Roda, ademais, obtivo o Premio da Crítica Galicia, na súa primeira edición, recoñecéndoselle “o traballo de recuperación do folclore”, galardón que compartiron co disco alboral de Milladoiro, aquela primeira formación de Antón Seoane, Rodrigo Romaní e Xosé V. Ferreirós, “polo seu labor na música popular”.

Éxitos que repetiron co segundo elepé, “Falemos galego”, publicado en 1979, que abriron con “Foliada do Celta”, unha canción que uníu para sempre á Roda co equipo celeste, converténdose co paso do tempo no segundo himno celtista. Colaboración co club galego que levaría en 1999 a publicar un disco no que gravaron o himno do Celta, unha versión da rianxeira e a participar nas diversas celebracións do ascenso, a última o pasado 3 de xuño. Outrosí sucedeu con “Falemos galego”, a canción que pechaba e titulaba este segundo disco, onde o grupo exaltaba o noso idioma e afirmaba o seu uso na rúa e na escola, nun momento decisivo do seu proceso de oficialización, anterior á aprobación do Estatuto de Autonomía e da Lei de Normalización Lingüística. Compromiso coa lingua que A Roda mantivo de xeito inquebrantable ao longo da súa historia e da que os seus membros deron testemuña en cada un dos seus centos de concertos por toda a xeografía galega e nas súas viaxes a distintos países europeos e americanos, onde foron recibidos con enorme entusiasmo polas comunidades galegas emigradas.

Fito Domínguez foi o único dos fundadores do grupo que se mantivo ao longo destes 36 anos de traballo, no que gravaron quince discos e no que desenvolveron un repertorio popular, que en moitos casos contribuíron a rescatar do esquecemento. Lonxe da súa orixe amadora, ao longo da súa prolífica andaina, A Roda realizou un traballo musical moi valioso e concienzudo, sobre todo no que atinxe á recuperación e adaptación de foliadas, alalás, panxoliñas e outras cantigas de festa e traballo, pezas do patrimonio inmaterial que hoxe recoñecemos como populares grazas as súas magníficas versións.

Varias xeracións de galegos non somos quen somos, non sentimos como sentimos, non expresamos a nosa ledicia como o facemos sen as cancións que naceron na roda da Viuda, sen eses himnos saudosos que nos unen, identifican ou emocionan até bagoar. Estas cancións permanecerán na nosa memoria como engramas imposibles de esvaecer. Fito Domínguez, como os seus amigos do corazón, os irmáns Suso e Luís Vaamonde, foron, son e serán a voz de todos nós. Beizóns!