Defende a Galega

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao conflito na CRTVG arredor da posta en marcha da Lei de Medios Públicos de Comunicación Audiovisual de Galicia:

Tras case catro décadas de autonomía, probablemente, os dous feitos máis relevantes até agora foron o ensino en galego e a creación dunha radio e televisión públicas que emiten as vinte e catro horas en galego. Dous fitos nacidos na primeira lexislatura autonómica onde nunha atmosfera non exenta de confusión e certo temor (lembremos o 23 efe) sobre o futuro das autonomías, se puideron forxar consensos importantes como os da Lei de Normalización Lingüística (1983) e a Lei de Creación da Compañía de Radio e Televisión de Galicia (1984). Daquela todos os partidos presentes no parlamento (AP, UCD, PSOE, PCG e Esquerda Galega) apoiaban o ensino en galego e todos querían unha televisión en galego (a proposta foi de Camilo Nogueira) que informase de forma obxectiva e plural.

Foi grazas a ese pulo como o 24 de febreiro de 1985 a Radio Galega emitiu o seu primeiro programa de proba. E foi idéntica determinación, a que permitiu a imaxe histórica da noitiña do 24 de xullo de 1985, protagonizada por Dolores Bouzón, coa que comezaron as emisións da TVG. Dende entón, a TVG e a RG, os nosos medios de comunicación públicos, constitúen a máis valiosa ferramenta da que dispoñemos para a difusión, dinamización, defensa e normalización da lingua e cultura galegas, mais tamén como soporte de expresión das opinións, angueiras e problemas da sociedade galega en toda a súa diversidade interxeracional e territorial como no seu pluralismo político.

Medios que consolidaron un espazo de comunicación e creación audiovisual diferenciado, achegando referentes novos a un sentimento identitario de pertenza a un país e a unha comunidade lingüística, ao tempo que contribuíron a crear un sector audiovisual privado propio que xa desborda os límites da nosa comunidade, mesmo a pesar das incertezas que supón o proceso de uniformización cultural, sexa pola «americanización» como polo monopolio da distribución dos produtos audiovisuais. Medios públicos que ao longo de milleiros de horas de programación ofreceron espazos que forman parte xa da memoria de varias xeracións como nos oitenta aqueles episodios da serie «Dallas» en galego, a creación nos anos noventa do Club Xabarín, as series «Mareas vivas» e «Pratos combinados» nos anos de entre séculos, a continuidade de «Luar» de Xosé Ramón Gayoso, as locucións en galego de partidos do Celta de Xaime Escudeiro ou o «Diario Cultural», que durante vinte e catro anos dirixiu Ana Romaní, merecedora por este extraordinario traballo do Premio Nacional de Xornalismo Cultural (2018).

Unha relación de programas que constitúe unha expresión do excelente traballo desenvolvido polos cadros de profesionais da tele e da radio galegas capaces de ofrecer unhas programacións de referencia, con niveis de audiencia significativos, mesmo a pesar da súa cada vez maior fragmentación, como do carácter descaradamente progubernamental dos seus programas informativos, doenza acentuada durante os anos das presidencias de Manuel Fraga e de Alberto Núñez Feijoo que utilizaron os medios públicos como un dos seus medios de propaganda máis eficaces. Doenza denunciada dende hai case seis meses por varios centos de profesionais da compañía que reclaman cada venres o cumprimento íntegro da Lei 9/2011 de Medios Públicos de Comunicación Audiovisual de Galicia, aprobada cos votos do PPG e do PSdeG-PSOE, contando coa oposición do BNG e dos sindicatos da CRTVG. Unha lei aprobada coa intención de desgobernamentalizar a compañía e garantir a independencia e a neutralidade da radio e televisións públicas galegas a través de mecanismos de control e do nomeamento de cargos por maiorías parlamentarias cualificadas.

Aí reside a cerna da mobilización dos traballadores que vestidos de negro saen cada venres a «Defender a Galega» reclamando a neutralidade e pluralismo dos informativos, a aprobación dun Estatuto Profesional, a creación dos Consellos de Informativos, a reapertura das delegacións pechadas, medidas en definitiva que garantan a súa independencia profesional. Ollo, non reclaman máis salarios, só o cumprimento dunha lei aprobada hai sete anos, que ampare o regreso á función social do xornalismo e permita a recuperación do prestixio dos medios públicos e a dignidade dos seus profesionais.

Por desgraza, non se pode agochar que o futuro inmediato dos medios públicos galegos depende en boa media da estratexia de quen hoxe os controla, Alberto Núñez Feijoo. Ben sería que máis alá dos seus intereses e os do seu partido, o presidente considerase a necesidade de pór en marcha a lei de medios aprobada cos votos do seu grupo. Calquera outra posibilidade compromete o futuro dunha das institucións principais do autogoberno galego. Defendamos a Galega.

 

Onte 1950: En “Luar” con Matilde Felpeto

Por vez primeira formei parte onte do público de Luar, acompañando a Matilde Felpeto quen non transcurso do programa especial con motivo da Festa do cocido, xa á altura da unha da mañán, recibiu das mans de Rafael Cuíña, o alcalde de Lalín, o primeiro premio do Álvaro Cunqueiro de cultura gastronómica 2018 pola súa monumental Cociña galega tradicional, unha desas obras que constitúen unha fachenda para o editor.

A pesar das case cinco horas no Plató 1000 de Montouto e dunha temperatura máis ca fresquiña foi unha experiencia interesante da que conservarei grata lembranza. En todo momento fascinoume a dedicación de Xosé Ramón Gayoso co público e co seu propio equipo, que me pareceu vai moito máis alá do seu protagonismo en pantalla. Sorprendeume o ritmo que lle imprime ao programa Manuel Abad, capaz de facer compatible sen grandes fisuras a actuación das Supremas de Móstoles (vaia por diós!) coa do mestre Pablo Milanés; a presentación do veteranisimo Xosé Luís Blanco Campaña, inzada da vella retórica radiofónica, dunha versión galega de «Cocidito madrileño» de Ana Iglesias coa actuación estelar (en play back) da orquestra folk Son de seu; ou conseguir minutos de television memorables coa participación de Celso Fernández Sanmartín, para min hoxe o noso contador referencial, ou de Federico Pérez, todo un mestre da retranca.

Sei que non é doado explicar o éxito de vinte e cinco anos da fórmula acuñada por Gayoso e Abad para Luar, aínda que semella froito dunha reflexión atinada sobre a posibilidade (e os riscos) de encaixar pezas de procedencia e estilos diversos para ofrecer un programa musical de lecer capaz de chegar e fidelizar ao público da TVG. Asumo que nunca está de máis participar nestas experiencias estrañas que axudan a comprender mellor o qué e o cómo da TVG, non o esquezamos, a primeira industria cultural en lingua galega, unha alfaia sempre en risco.

Onte 1894: «Las cloacas de Interior»

Tras ver Las cloacas de Interior, dirixido por Jaume Roures, abraia que non tivese consecuencias políticas, cando a narración da trama revelada por Público demostra a utilización partidista do Ministerio do Interior no mandato de Jorge Fernández Díaz coa intención de prexudicar aos partidos catalanistas. Como abraia que, coa excepción de Gol, canal de TDT en aberto especializado en deportes, propiedade de Mediapro, a produtora do documental, ningunha outra canle española se atrevese a emitir un espazo que obtería (como sucedeu xa en Cataluña e Euskadi) altas cotas de audiencia. Las cloacas de Interior non pasará á historia da televisión pola súa realización, mais si polo feito de enfiar varios sumarios de corrupción onde apararecen implicados membros da «mafia policial». Tras hora e pico de testemuños, algúns tremendos como os do comisario Barrado ou o garda civil Oreja, é inevitable sentir medo, sabendo como o goberno actual entende o papel das forzas de segurirdade e do entramado xurídico do estado.

Onte 1859: Saudades do Xabarín

20170418180050_anverso2006

Twitter inundouse onte de saudades do Xabarín lembrando o viséximo terceiro aniversario da primeira emisión do programa da TVG que meceu con tanto agarimo á xeración de entre séculos. Xaora, non foron as cancións rabudas de espírito bravú nin a iconografía creada por Miguelanxo Prado o que onte celebramos.Foi unha forma de entender a Televisión de Galicia como un servizo público, unha trabe de ouro nas políticas de fomento do galego, tamén dos picariños e da mocidade. Eis o valor inclusivo extraordinario do Xabarín Club creado por Suso Iglesias, sendo Francisco Campos presidente da CRTVG.

Hoxe cando a Televisión de Galicia conta con dúas canles, a súa programación infantil, emitida na TVG2 e na app “Xabarin TVG”, perdeu todo aquel fulgor e protagonismo de hai dúas décadas, apenas outra expresión do alleamento (como sucede en boa parte das nosas escolas) ao que se somete a nosa rapazada con respecto ao galego. Aquel prioneiro Xabarín Club demostrou que a TVG pode ser unha ferramenta interxeracional de poderosos efectos para o prestixio da nosa lingua e para o fomento do seu uso nos contextos de lecer para galegos e galegas de todas as idades. Dúas das razóns da existencia da propia compañía como do traballo dos seus profesionais. Recuperar aquel espírito entusiasta do Xabarín Club demostraría que outra TVG aínda é posible.

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1760: «River», a vontade de serie de culto

River_Serie_de_TV-479701300-large (1)Os seis episodios de River demostran que nas series policiais aínda nos queda moito por ver. O desgarro psicolóxico que sofre John River provocado polo asasinato da súa compañeira, levarao a continuar a conversa con ela e con outras vítimas de casos sen resolver nos que participou. Un vello policía londinense, un antiheroe fráxil no emocional e afouto e sistemático nas súas investigacións, interpretado de forma maxistral por Stellan Skarsgärd, capaz de imprimirlle ao seu rostro todos os matices da melancolía. A localización no fascinante London actual, a resolución visual austera e elegante, o inequívoco espírito literario dunha narración cuxa trama vai deixando todo anoado son valores que contribúen a engaiolar ao espectador. Como merece mención o achegamento que dende as convencións do xénero negro se realiza á doenza mental por medio dun personaxe obsesionado pola perda. Aventuro que esta produción da BBC converterase en serie de culto. Recoméndoa.

Onte 1649: O orgullo de Sergio Álvarez

Escoitar a Sergio Álvarez, o gardarredes do Celta, expresar no programa En xogo o seu orgullo de falar galego é unha beizón. Sergio faino con absoluta naturalidade, sabendo que non é algo extraordinario, asumindo a lingua galega apenas como o seu vehiculo de comunicación cotián, desfacendo asi tantos prexuízos pailáns sobre o uso do noso idioma pola mocidade. No seu día xa abeizoamos ao «Gato de Catoira» polas súas preferencias lectoras nas que situou nada máis e nada menos que Resistencia de Rosa Aneiros como un dos seus libros preferidos. Sergio Álvarez merece os nosos parabéns pola súa actitude e coidado no uso e defensa da lingua galega.

Onte 1618: «Borgen»

Borgen_Serie_de_TV-356020276-largeSomos dos moitos que caímos nos enredos de Borgen, a serie dinamarquesa de culto que relata os problemas políticos e familiares dunha primeira ministra. Borgen é moi diferente a House of cards, onde aparece esa reviravolta maligna do poder, quizais porque a serie da televisión pública dinamarquesa pretende só desvelar de forma realista as interioridades do seu exercicio, dende as traizóns e amaños da clase política e dos medios de comunicación a ela asociados, até as fraquezas e emocións dos seus protagonistas. Xaora, nos primeiros capítulos, que relatan o proceso de formación dun goberno de coalición, presidido pola líder do partido centrista, que non pertence a ningunha das dúas forzas maioritarias, é doado facer analoxía co que está sucedendo en España. Borgen amosa que a política dinamarquesa non é moi distinta á nosa, xa que ambas comparten a materia prima, que non é outra que o exercicio do poder. De aí a vixencia de Maquiavelo. Recomendo Borgen.

Onte 1314: «Quita ese micrófono de aí!»

No día mundial da liberdade de prensa, don Juan Carlos volveu demostrar o que entende por ese dereito da cidadanía e dos profesionais da comunicación. Cando na previa da carreira de MotoGP de Xérez o rei emérito falaba no paddock con Ángel Nieto, o xornalista Nico Abad decidiu meter o seu micro, o que levou a Juan Carlos a darlle unha gadoupada ao aparello e dicirlle de forma autoritariaria ao informador: «Quita ese micrófono de aí!» Apenas outra borbonada de quen xa xubilado non abandonou as formas doutrora nin renunciou aos privilexios que o obrigaron a renunciar á coroa. Xaora, non hai que acudir ao comportamento de Juan Carlos, para denunciar ataques frecuentes á liberdade de información que no marco da crise das empresas xornalísticas vive na inevitable autocensura dos profesionais instalados na maior precariedade e do conformismo resignado das súas direccións cos intereses dos poderosos. Como sinala tan atinadamente o excelente manifesto de Fernando Varela o que hoxe está ameazada na comunicación «é a posibilidade de construír sociedades mais libres e máis xustas nas que cidadáns formados poidan elixir, poidan tomar decisións debidamente informados.»

Onte 1152: O libro nos medios

B25gtupIAAAkR7M

Participamos onte na xornada que a Asociación Galega de Editores dedicou a debater arredor do libro e da lectura nos medios, con especial atención ao caso galego. Como era de supoñer, inseridos ambos os dous sectores no proceso de mudanza do seu modelo de actividade e negocio, as catro mesas de debate movéronse nas incertezas dos matices dos grises e, nalgúns casos, no carácter apocalíptico dos negros. Non é doado resumir as achegas da ducia de intervenientes que abordaron as relacións entre os medios impresos e dixitais, a radio e a televisión co actual proceso de hibridación do sector do libro e da lectura. Xaora, tiramos a conclusión da necesidade no marco actual de devalo dos ingresos publicitarios e mudanza do paradigma da comunicación cultural de afondar no concepto de lectura e no de atopar novos modelos de distribución do contido dixital.

Dedicouse a primeira das mesas a reflexionar sobre a cuestión máis xeral, «A cultura nos medios. O caso galego». Xosé Manuel Pereiro confesou que «non cría no xornalismo cultural» e que para el «todo xornalismo debía estar mechado de cultura». «O xornalismo impreso do futuro será cultural ou non será». Camilo Franco cualificou a información actual dos medios sobre cultura como «resignada e con sentido do espectáculo», «preténdese transmitir un discurso brando, non molestemos á xente con novelas e complicacións». Subliñou que para os medios galegos «o que aparece en galego ten carácter cultural. Conciben que Galicia é un país subordinado e a cultura galega é subordinada». Apelou Franco á responsabilidade colectiva, «que comeza nun mesmo», e considerou que hoxe á pregunta non é «”Que poden facer os medios pola cultura galega?” senón “Que pode facer a cultura galega polos medios?”» Manolo Gago comezou afirmando que «vivimos unha crise do negocio publicitario nos medios, non do xornalismo». Presentou datos contundentes sobre a crise de audiencia dos medios de prensa convencional en Galicia, que afecta tamén aos seus medios dixitais, nos que, pola contra, se aumenta o tempo de lectura, xa que «o cliente dos medios dixitais muda o seu comportamento, cunha lectura máis repousada». Afirmou Gago que «os contidos culturais de ámbito galego supoñen apenas o 22 % dos ofrecidos polos medios galegos». Gago ofreceu como escenario prospectivo dos medios en Galicia a eliminación nos medios da información «commodity», a preservación da información sobre Galicia (como espazo de infleuncia), o fortalecemento da información local (onde hai un maio mercado publicitario), e a promoción de áreas potenciais. Insistiu Gago que para el «non existe un público cultural, existen audiencias específicas para a literattura, a ciencia, a música, o audiovisual», así como no papel das redes sociais, onde se fai a conversa, e no papel do xornalista con identidade propia.

A segunda mesa redonda dedicouse a presentación das experiencias sobre a abordaxe do libro e da lectura na rede. Montse Dopico presentou o seu Magazine Cultural Galego e apostou pola especialización da información cultural no eido dixital. César Lorenzo, responsable de Biosbardia, cualificou «o silenciamento do libro galego como unha operación política, con especial incidencia sobre o libro literario». Lorenzo considerou «a fragmentación en internet como unha oportunidade» e apostou por «unha información con rigor, independencia e profundidade». Raquel C. Pinto, membro do equipo de Disquecool, defendeu a internet como salvación para a cultura galega. Para ela «a literatura galega ten un serio problema de imaxe. Precisa que a fagan sexi, divertida, que a convertan en cool, atractiva, sedutora, o que mola, o que consumimos». Por último, Nacho Alonso presentou a experiencia da revista literaria dixital Fervenzas literarias apostando pola posibilidade de que os proxectos dos participantes na mesa puidesen colaborar, «xa que precisamos capacidade de referenciarnos sobre nós mesmos».

A primeira mesa redonda da tarde dedicouse ao libro na radio e na televisión. Ana Romaní presentou nunha fermosa intervención a experiencia de vinte e cinco anos do Diario Cultural da Radio Galega, insistindo en que «a información e a cultura é un dereito e non un privilexio en tempos de ventura». KIko Novoa presentou a experiencia da introdución de contidos literarios no seu programa Galicia por diante da Radio GalegaHenrique Sanfiz, responsable de Radio Fene e Radiofusión, presentou a experiencia de programas como «A Biblioteca Infinda». Pechou o simposio a mesa redonda sobre o libro e a lectura nos xornais. Carme Vidal presentou a experiencia de Sermos Galiza e reivindicou o espazo da cultura nos medios xeralistas. Para ela «o peso da cultura galega responde a liña editorial co medio difunde». Jaureguizar, xornalista da sección de Cultura de El Progreso, propuxo explorar novas formas de ler nunha alianza entre editores e xornalistas. Xesús Fraga, xornalista de Cultura de La Voz de Galicia, reflexionou sobre a crise do modelo no que estamos inmersos.«Creo que os xornais estamos perdendo a preminencia comunicacional, xa non somos o referente sólido, incuestionable. Ao libro estalle pasando algo semellante. A fragmentación, a atomización, a brevidade da lectura actual poñen en cuestión o seu modelo»

Onte 977: «Poemas galegos»

Feijoo_V_TV

O título de dous libros literarios malogrou a que fora unha entrevista tranquila para Alberto Nuñez Feijoo en V Televisión. O seu compromiso epidérmico coa literatura galega púxose en evidencia cando (1:05:30) confundiu o título de Cantares gallegos e comparou as obras de Rosalía co título dunha novela. Nada que poida sorprender de quen tan escasamente se ten ocupado da industria editorial en Galicia e do futuro da literatura galega, fóra da lectura dos seus discursos (xeralmente excelentes) nas datas ritualizadas e da rotina dos actos académicos e institucionais. A pesar da situación dramática do sector do libro, da perda de emprego dun corenta por cento, da mudanza de paradigma ou dos proxectos de dixitalización educativa, en cinco anos o presidente da Xunta non atopou razón para recibir á xunta directiva da Asociación Galega de Editores. Un comportamento ben diferente ao dos presidentes Emilio Pérez Touriño e Manuel Fraga cos que o sector editorial mantivo contacto directo e permanente. Ben sei que hoxe se repetirán as gabanzas rituais (e mesmo os ditirambos) a lingua e literatura galegas. Ben sei, mais non abonda.