Castelaos maxistrais

/en , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo as exposicións protagonizadas por Castelao abertas en Santiago de Compostela: «Castelao maxistral» no Centro Gaiás da Cidade da Cultura e «Alba de Gloria. Experiencia» en San Domigos de Bonaval:

Están abertas en Santiago de Compostela dúas extraordinarias exposicións protagonizadas por Castelao, a figura política e cultural que mellor representa a memoria e as esperanzas da Galicia contemporánea. No Museo Centro Gaiás, organizada pola Xunta de Galicia e a Fundación Cidade da Cultura, pode visitarse «Castelao maxistral», na que se exhibe por vez primeira na Galicia peninsular «A derradeira leición do mestre», o óleo pintado por Castelao en Buenos Aires en 1945, con motivo da celebración do Día dos Mártires (17 de agosto), considerado como o Gernika galego. Mentres que na igrexa de san Domingos de Bonaval, organizada polo Consello da Cultura Galega, pode participarse en «Alba de Gloria de Castelao. Unha experiencia», na que o propio Castelao, reconstruído visualmente con todo detalle, utilizando os recursos da realidade virtual guiará aos usuarios a través do seu derradeiro e histórico discurso pronunciado o 25 de xullo de 1948. Dúas exposicións de gran calidade e concepción moi actual, ademais de gran interese didáctico, que constitúen tamén para os visitantes senllas experiencias emocionantes que nos enfrontan coa memoria republicana de Galicia e coa figura xigante do Castelao artista e do orador político excepcional.

A cerna de «Castelao maxistral», exposición comisariada por Miguel Anxo Seixas Seoane, está na homenaxe que se rende á memoria do centenar de mestres e mestras de Galicia asasinados, dos que xa falara Pablo Neruda nun poema (1937), membros do maxisterio público en exercicio en xullo de 1936, cuxa listaxe foi elaborada polo Grupo Sarmiento de Historia da Educación en Galicia. Mestres que forman parte desas case 15.000 vítimas documentadas da represión en Galicia, das que case setecentas foron mestres e mestras, e das que medio cento foron paseadas sen sentenza xudicial (ese «sangue de mestres o de obreiros nas cunetas» de Luis Pimentel) e case outras corenta executadas sen outro motivo que estar vinculados a organizacións socialistas ou republicanas de esquerda ou simplemente, na maioría dos casos documentados polos historiadores, pola súa actividade docente, por defender no espazo das súas aulas, como facía don Gregorio, o inesquecible mestre da lingua das bolboretas de Manuel Rivas e José Luis Cuerda, as ideas republicanas da igualdade e os valores da ciencia e da razón.

Como emocionante é contemplar en Gaiás o cadro de máis de dous metros, préstamo do Centro Galicia de Buenos Aires, no que Castelao recuperou a sexta lámina do álbum «Galicia mártir», que preparara en Valencia e editara o Ministerio de Propaganda da República en 1937. Unha imaxe concibida para denunciar a ferocidade da represión e a impune vinganza fascista que se viña producindo en Galicia, así como para homenaxear ao mestre asasinado pintando no seu rostro a cara do seu «irmán» Alexandre Bóveda, para Castelao o motor do Partido Galeguista e o artífice do Estatuto de Galicia, fusilado no monte da Caeira o 17 de agosto de 1936. Unha imaxe que se reverberaría en diversas publicacións republicanas, mesmo nuns selos emitidos pola República española e, xunto a outras imaxes dos álbums, «Atila en Galicia» (1937) e «Milicianos» (1938), sería exposta e reeditada durante a guerra civil en Moscova, Nova York, Guangzhou ou Toronto como denuncia do drama que se vivía en España e como defensa da educación e da cultura da paz. Eis o valor extraordinario desta obra universal, probablemente tamén a máis estarrecedora da pintura galega, que nos fai tremer en canto a miramos, e temos o privilexio de contemplar antes do seu regreso a Buenos Aires.

Como tamén é unha experiencia emotiva a que se vive na exposición arredor da «Alba de Gloria», comisariada por Manuel Gago, que presenta de forma moi novidosa, utilizando os recursos da narrativa multimedia, os contidos daquel discurso memorable de Castelao, para moitos a mellor peza oratoria en galego, pronunciada hai agora setenta anos, que sintetiza as aspiracións do galeguismo. Unha experiencia virtual na que se pode compartir a emoción que sentiron os participantes daquela mañán do Teatro Argentino de Buenos Aires e os milleiros de galegos que vibraron escoitando pola radio as palabras do guieiro Castelao: «Se no abrente deste día poidéramos voar sobor da nosa terra e percorrela en todas direicións, abrangueríamos o portento dunha mañán única». A reconstrución milimétrica dun [impactante] Castelao tridimensional, a visión proporcionada polas lentes de realidade virtual, como a viaxe ofrecida pola intrahistoria da propia alocución fan da visita a «Alba de Gloria» unha experiencia que moito paga a pena vivir.

Dous castelaos maxistrais agardan por nós en Compostela até comezos de febreiro. Recoméndoos moi vivamente.

O Marco de Caballero

/en , , , , /por

No artigo de Luzes da semana reflexiono sobre a crise do proxecto do Marco como Museo de Arte Contemporánea:

Foi a do Marco unha morte anunciada desde que Iñaki Martínez Antelo, o director deste proxecto museístico durante máis dunha década, anunciou a súa marcha. Non abondaron a recollida de seis mil sinaturas da Agrupación Amigos do Marco nin a indignación dos artistas vigueses para convencer ao alcalde Abel Caballero e ao seu concelleiro de Cultura Cayetano Rodríguez da intención de transformar o máis visitado dos museos vigueses nunha sala de «grandes exposicións» e de actividades sociais no corazón da cidade comercial.

Mentres o museo se mantén pechado e baleiro e o padroado da súa Fundación, no que tras a modificación de estatutos ten maioría o concello de Vigo, non ten previsto convocar a praza de dirección, o goberno municipal  anuncia que no mes de abril recalará alí a exposición «Julio Verne. Los límites de la imaginación» da Fundación Telefónica, para a que se encargaron a fume de carozo contidos vigueses, coincidindo coa efeméride literaria do 150 aniversario da chegada do Nautilus a ría de Vigo. Programación municipal que se completará no vindeiro ano e medio cunha retrospectiva de Colmeiro, un proxecto de investigación sobre os estaleiros e unha mostra de artistas galegos contemporáneos. Un anuncio que supón a desaparición do Marco como proxecto de museo de arte contemporánea denunciada polo manifesto «Marco #Asi Non» no que medio millar de artistas reclaman a recuperación do proxecto fundacional e a elección dunha nova dirección do museo por concurso público.

Esta debacle de Marco ten que ver, en primeiro lugar, co fracaso do seu modelo de financiamento interinstitucional, con participación pública e privada. Tras a retirada das achegas de Afundación, do Ministerio de Cultura e da Deputación de Pontevedra, como da diminución moi considerable das da Xunta de Galicia, o concello de Vigo quedou en solitario sostendo un orzamento que hai dez anos duplicaba os 740.000 euros de 2015, moi por baixo do utilizado por institucións de características semellantes. Crise á que tampouco foi allea a incapacidade da concellaría de Cultura viguesa para artellar un plan estratéxico para as infraestruturas culturais básicas, tanto dunha rede municipal de bibliotecas da que a chamada «capital editorial de Galicia» aínda carece, como dunha rede de museos municipais, boa parte deles, como o Verbum ou o Centro Arte Fotográfica de Vigo,  tamén baleiros e pechados. Mais seriamos inxustos, se agochásemos o conformismo con este estado de cousas dos grupos municipais da oposición, para os que a política cultural tampouco merece unha atención preferente na súa axenda.

Como sucedeu co conflito do Alfageme na Ronda de Coia, da Dinosebe na Porta do Sol, non é difícil para o grupo de Caballero utilizar na crise do Marco os argumentos da discriminación da Xunta de Galicia con Vigo e, sobre todo, o da súa lexitimidade para tomar as decisións que considera oportunas outorgada por unha maioría contundente (17 actas sobre 27), que non sería estraño se incrementase en 2019. Lexitimidade popular que se enfronta aos intereses duns culturetas elitistas, neste caso uns poucos artistas plásticos, que organizados como lobby pretenden conservar a toda costa os seus privilexios nunha institución que cómpre reconducir cara «o popular» xa que até agora resultaba allea para o resto da cidadanía. Sen dúbida, unha versión actualizada daqueloutro clásico do populismo de Xesús Pérez Varela dos 90, que nunca deixou de ser utilizado por boa parte dos poderes públicos en Galicia: «Quen paga, manda». Unha desas afirmacións de pé de banco, tan difíciles de rebater na política galega. Cómpre pagar a un profesional da xestión cultural na dirección do Marco, se quen mellor sabe facer a programación do museo é quen foi elixido polos cidadáns para ofrecerlles o que a eles lles gusta?

No caso do Marco de Vigo estrágase todo o texto do protocolo de boas prácticas en Museos e Centros de Arte, elaborado polo Ministerio de Cultura en 2007, sendo ministra Carme Calvo e asumido dende  entón por todas as administracións públicas, no que se recomenda contar co maior consenso posible entre os expertos e interlocutores do mundo da arte na definición do proxecto artístico de cada institución, así como a presenza na composición dos patronatos de membros da sociedade civil e de expertos e científicos, e a utilización dun concurso entre profesionais para a elección da dirección. Como tamén, ao fío da crise do Marco de Vigo, se pon de manifesto a necesidade de reclamar en todos os concellos a constitución de Consellos Municipais de Cultura, ao abeiro do establecido no artigo 69 da Lei Reguladora de Bases de Réxime Local de 1985, como organismos de participación e información cidadá dos diversos sectores da industria e da creación cultural e de seguimento das actuacións dos concellos nos eidos da cultura.

No entanto, estas recomendacións de boas prácticas de xestión e participación no eido da cultura non rexen para o Vigo actual. Xaora, non e difícil agoirar que o do Marco de Vigo non vai ter arranxo, xa que como anuncia Abel Caballero na entrevista que para o Luzes 53 preparou Suso Iglesias: «Non vou ceder nunca a grupos de presión. Nesta cidade mandan os cidadáns, non mandan os grupos de presión». Este é o Marco de Caballero.

Onte 1948: Na Casa das Hortas de Manuel María en Outeiro de Rei

/en , , , , /por

Visitamos onte devagariño a Casa das Hortas de Outeiro de Rei, onde está instalada a Casa Museo Manuel María. Foi unha visita de auténtico privilexio onde puidemos demorarnos na memoria literaria e no percorrido vital do autor de Terra Cha. Foi emocionante escoitar a voz do poeta recitar algúns dos seus textos máis emblemáticos (un recurso moi ben utilizado neste museo), como espertaron a nosa curisidade algunhas das coleccións de obxectos persoais, como a das navallas, plumas ou reloxos. Tamén foi de grande interese a consulta do arquivo fotogáfico dixital, organizado por persoas e localidades, así como a dun importante fondo bibliográficos, tanto da obra editada como da súa ampla biblioteca persoal. Unha visita interesantísima que moito recomendo, tanto polas súas posibilidades de aproveitamento didáctico como polo suxestivo da recuperación da propia casa e da accesibilidade dos seus fondos. Esta Casa das Hortas expresa a teimuda vontade da Fundación Manuel María de manter viva a memoria do poeta, editor e activista cultural, como de constituírse en dinamizador cultural da Terra Cha. Arelas que neste temos difíciles constitúen tamén unha proeza dos seus promotores. Reiteramos a nosa gratitude por tan calorosa acollida e os parabéns aos responsables da fundación.

Marco: «Winter is here»

/en , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a situación crítica do Marco:

Durante semanas no balcón do Marco apareceu unha faixa co texto «Winter is coming», unha intervención artística irónica cargada dun agoiro sobre o futuro do museo. Mais dende o domingo de Reis, o Marco está baleiro, despois de quince anos de brillante historia e do peche de “A timidez da copa das árbores”, a que podería ser a súa derradeira exposición como centro de arte contemporánea e insignia da creación cultural viguesa do século XXI. Tras o anuncio hai xa un ano de Iñaki Martínez Antelo, quen foi o seu director durante máis dunha década, da finalización do seu contrato, o museo de arte contemporánea máis visitado dos abertos en Galicia quedou á intemperie, quizais cada vez máis cerca da súa desaparición, o que de producirse suporía un atraso de décadas para a cultura contemporánea do Vigo metropolitano. Ben sería que os actuais responsables do padroado da Fundación Marco, mentres deciden cal vai ser o futuro da xestión e do proxecto museístico da institución de Príncipe, alerten á cidadanía da nosa invernalia colocando unha nova faixa no edificio co texto «Winter is here» que, como a anterior, non tería dificultade ningunha de interpretar.

A cerna da tan triste situación actual do Marco non reside só no cuestionamento (máis ou menos explícito) por parte dos responsables da Concellaría de Cultura e dos seus asesores do seu proxecto como espazo profesional independente e autónomo dedicado a arte contemporánea, homologable a outras institucións europeas, que propoñen aos públicos a posibilidade do goce e do coñecemento das expresións artísticas (tan hibridadas) do noso tempo. Nin tampouco pola súa dificultade para xestionar con recursos sempre limitados 117 exposicións, de tipoloxía, disciplinas e características moi diversas, a maior parte delas de produción propia ou coprodución con outros centros nacionais e internacionais, ademais de desenvolver un amplo programa formativo e de documentación e investigación, dirixido a escolares e familias, xerando así estímulos múltiples sobre o espazo creativo metropolitano. Nin sequera polo seu número de visitantes (unha media de 100.000 anuais), que o situaron dende a súa inauguración como o máis visitado dos museos vigueses, moi por diante de Castrelos, do Museo do Mar de Alcabre e da Pinacoteca da Ferraría, mais duplicando tamén o número dos recibidos polo CGAC de Santiago, o Luís Seoane da Coruña ou durante moito tempo da megalómana Cidade da Cultura do Gaiás. Nin tampouco pola ausencia de apoio cidadán ao seu proxecto, xa que conta cunha modélica Asociación de Amigos do Museo da que forman parte catrocentas persoas.

Xaora, non nos enganemos, a doenza principal do Marco é económica e institucional. A súa crise está provocada polas políticas de recortes brutais que dende hai unha década afectan á cultura, que no seu caso supuxeron a redución brutal das achegas orzamentarias da Xunta de Galicia e do Ministerio de Cultura, ao tempo que a perda das da Deputación de Pontevedra e de Caixanova, institucións que xunto ao concello de Vigo constituíron en 2002 a Fundación Marco. Reducións que levaron a que en 2017 o concello de Vigo soportase máis das tres cuartas partes do orzamento, tamén o máis reducido da súa historia. E calquera solución para o mantemento do proxecto fundacional do Marco pasa pola recuperación do modelo de colaboración interinstitucional entre Concello de Vigo, Xunta de Galicia, Deputación de Pontevedra, Ministerio de Cultura, ao que compriría engadir a participación de mecenado de empresas privadas e polo respecto na xestión do modelo de boas prácticas acuñado para os centros de arte públicos.

O mantemento do proxecto do Marco pasa, ademais, pola elaboración por parte da Concellaría de Cultura dun plan director para a rede de Museos de Vigo, onde se estableza un modelo sostible de xestión para cada un dos seus centros, a maior parte deles en situación crítica, como o Verbum de Samil, o Centro de Fotografía da rúa Chao (pechado) ou da propia Casa das Artes. Un plan que, como o tantas veces solicitado aquí para as bibliotecas e arquivos vigueses, puidese ser debatido no Consello Municipal de Cultura, un órgano de participación cidadá que moito botamos en falta.

Vigo precisa do Marco como expresión primixenia do seu carácter como cidade da cultura de vangarda, rabiosamente moderna e atrevida ás mudanzas e as novas linguaxes, algo que se está perdendo na última década. Vigo necesita dun museo cosmopolita, como corresponde ao seu ADN, que funcione como ponte entre a arte galega e a internacional do noso tempo. O Marco é necesario para unha cidade aberta á innovación, acolledora e inconformista. Con vontade e acordo interinstitucional recuperar o proxecto fundacional de Marco aínda sería posible. Paga a pena intentalo.

Arquivos da memoria viguesa

/en , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo á situación precaria dos arquivos en Vigo:

A pasada semana un grupo de vinte persoas vinculadas coa actividade cultural asinamos unha declaración pública na que solicitamos ao concello de Vigo unhas instalacións dignas e un funcionamento profesional para o Arquivo Municipal de Vigo, ubicado dende 1978 no segundo soto da propia Casa do concello, a carón do garaxe, en condicións hoxe moi precarias. No texto denunciamos “a falta de persoal e de dirección profesional” dun servizo que é de competencia municipal, así como as deficiencias no acceso e clasificación dos seus fondos. Denunciamos as condicións inaxeitadas para a conservación e custodia dos fondos documentais, a incomodidade do actual espazo de consulta presencial e a ausencia dunha sala de lectura axeitada, como tamén o estado de descoido dunha instalación ruidosa e pouco amable para as numerosas persoas usuarias, tanto cidadás curiosas, como investigadoras ou amadoras da historia local.

Expresamos, en definitiva, a nosa preocupación polo estado precario do que debería ser considerado como auténtico “sagrario da memoria municipal”, xa que alí se custodian milleiros de documentos (o máis antigo de 1455), entre manuscritos, libros, cartafoles, publicacións, documentación histórica e relixiosa, actas, censos, planos e expedientes urbanísticos que conforman unha parte esencial da historia escrita de Vigo. No documento reclamamos a instalación do Arquivo Municipal nunha novas dependencias de propiedade municipal que permitan dar cobertura ás necesidades técnicas de conservación dos fondos e do acceso en mellores condicións para as usuarias, así como a dirección profesional do servizo, o comezo da dixitalización dos seus fondos e a creación dunha web que permita a súa consulta en liña.

Xaora, esta situación do Arquivo Municipal non é a única precariedade que sofre a nosa memoria local. A inexistencia dunha Biblioteca de Estudos Locais, como a aberta polo concello da Coruña na rúa Durán Loriga, retarda o coñecemento e a difusión da historia da cidade entre a cidadanía e, sobre todo, entre a poboación escolar. Unha biblioteca especializada en historia de Vigo, tanto como espazo físico como virtual, que como xa temos proposto noutras ocasións, podería nacer moi doadamente dos magníficos fondos existentes na Biblioteca da Escola de Artes Oficios, na que se custodian algunhas das coleccións hemerográficas máis valiosas das localizadas en Vigo. Como tamén axudaría na creación deste centro activador de memoria a coordinación que puidese manter con algúns outros xa existentes, sobre todo os da Biblioteca da Fundación Penzol da Casa Galega da Cultura, e os do Instituto de Estudios Vigueses, entidade filantrópica especializada na memoria do Vigo metropolitano, merecedora de maior atención por parte das diversas administracións públicas das que até agora recibe. Sen menoscabo da súa posible colaboración co activo Arquivo do Porto de Vigo, en funcionamento dende 1881, esencial para entender cabalmente o ADN portuario e atlántico de Vigo, que conta con máis de 60.000 pezas documentais, algunhas extraordinarias, como as fotografías de Sarabia dos anos vinte.

Outrosí sucede coa posta en valor do patrimonio fotográfico recollido no Arquivo Pacheco, un auténtico tesouro para activar a memoria do Vigo da primeira parte do século XX, que nin de lonxe conta cos recursos necesarios para un funcionamento óptimo e para popularizar o acceso ás súas cento corenta mil pezas. Arquivo fotográfico da cidade, que debería ter o seu celme no até agora fantasmal Centro de Arte Fotográfica de Vigo (CAFVI) da rúa Chao, cuxos fondos de propiedade municipal de Ksado e Vigo visións deberían ser ampliados cos do Arquivo Llanos, hoxe propiedade da Consellaría de Cultura, depositado no Museo Etnolóxico da Ribadavia, ao que se poderían engadir os doutros grandes fotógrafos de “Faro de Vigo”, Magar e Cameselle (claves para entender o período de entre séculos), como os de carácter social da fotógrafa internacional de estudio Mari Quintero ou os artísticos de fotógrafos amadores da relevancia de Ricardo Terré.

A situación dos arquivos vigueses expresa a carencia dunha estratexia municipal de memoria, a pesar de que constitúe un requisito para calquera cidade que pretenda proxectarse no futuro. Vigo non pode continuar sendo unha cidade desmemoriada e curtopracista, allea ao seu pasado. A crise case agónica da actual rede museística (co Marco na UCI), a precariedade dos arquivos e o desinterese endémico para crear a biblioteca do estado e desenvolver unha rede de bibliotecas municipais homologable á da cidade da Coruña sitúan a Cultura en Vigo nunha situación de emerxencia. Insistimos no que constitúe unha evidencia, non hai mellores luces que as da lectura e as da memoria.

Onte 1838: O Vindel vai a Vigo

/en , , , , , , , , , /por

1280px-Martim_Codax_Cantigas_de_Amigo-1024x742

Merece os maiores parabéns o acordo da Universidade de Vigo e da Consellaría de Cultura que permitirá expoñer o Pergamiño Vindel no Museo do Mar de Alcabre entre outubro de 2017 e marzo de 2018. Péchase así, felizmente, a xestión iniciada pola Asociación Cultural Pertenza de Vigo que solicitou á Pierpont Morgan Library de Nova York a cesión temporal para a súa exposición en Vigo da que é unha das primeiras pezas do patrimonio literario galego e icona da cidade e da ría de Martín Codax. Unha exposición e un programa de actividades literarias, musicais e artísticas que convertirá a Vigo durante uns meses en capital literaria da lusofonía, ademais de importante atracción do turismo cultural portugués. Mágoa que o o concello de Vigo renunciase a participar nun fito histórico para Galicia e para a propia cidade. Apenas outra doa perdida máis no triste devalo cultural dunha cidade deitada nos brazos do conformismo cesarista. Beizón para os responsables da Universidade de Vigo e da Consellaría de Cultura pola súa xenerosa colaboración interinstitucional, unha cultura de acordos que tanto precisamos en Vigo.

Onte 1443: O doutor dos microscopios

/en , , , /por

Coñecín onte nun xantar ao doutor Tomás Camacho, director do laboratorio Lema e Bandín, toxicólogo de prestixio internacional e coleccionista de microscopios. Fascinoume o relato que nos fixo da súa última adquisición en Ebay, o microscopio de Leeuwenhoek. Unha historia rocambolesca e divertida, dende a súa aparición enterrado nas canles de Delf, a cidade do pintor Veermer e de Antonni van Leeuwenhoek, microbiólogo e inventor no século XVII dun microscopio de até 300 aumentos do tamaño dun maimiño, até a participación desta valiosísima peza na exposición que a UNESCO abriu estes días en París con motivo do Ano Internacional da Luz. Sorprende que a colección de Camacho, máis de duascentas pezas, non teña aínda acomodo nalgunha institución museística en Galicia, cando as súas pezas viaxan a Qatar ou a diversoas cidades europeas e norteamericanas. O caso de Camacho, tamén colaborador desde Vigo dalgún proxecto da NASA, non é estraño nun país onde non se recoñece aínda o valor dos seus científicos.

Onte 1362: Tendencias de consumo cultural

/en , , , , , , , , , , /por

evolucionconsumocultural

Cheguei onte a unha anotación esencial do meu admirado Txetxu Barandiarán sobre datos económicos e tendencias no consumo cultural en España. Non hai dúbida que os datos agoiran malas perspectivas para os sectores do libro e das publicacións periódicas: de 2006 a 2013, no entorno da chamada crise económica, o consumo cultural descendeu en España un 25 %, manténdose moito mellor os sectores dos espectáculos cos das publicacións e aumentando todo o relacionado con Internet. A pesar de que os datos apenas expresan tendencias, non é difícil identificar que a compra media por persoa de libros (30,00 euros en 2006, 19,00 en 2013) e publicacións periódicas vai á baixa, supoñendo en 2013 só a metade do gasto anual de cada persoa en Internet (88,20 euros). Tratándose de datos referidos estritamente ao consumo de produtos e servizos, descoñecemos se a lectura como actividade de lecer, adopta un perfil semellante, modificado polo incremento de uso das bibliotecas e polo acceso a contidos textuais dixitais gratuítos. Como tampouco sabemos se estamos diante dunha mudanza de hábitos do consumo cultural ou só do procedemento de acceso aos contidos. En todo caso, as consecuencias para a reorientación urxente do sector do libro parecen evidentes.

A cidade retratada

/en , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo a comentar a exposición inaugural do Centro de Arte Fotográfica de Vigo (CAFVI).

RGB básico

Non podo agochar a miña decepción tras a visita á exposición “Vigo, a cidade retratada”, coa que abre as súas portas o Centro de Arte Fotográfica de Vigo (CAFVI), un edificio recuperado no corazón do Casco Vello, no recanto entre a praza de Eduardo Chao e a rúa Alta. Apenas 50 fotografías do Arquivo Pacheco, correspondentes ao segundo terzo do século XX, ás últimas décadas de traballo de Jaime Pacheco e ao labor continuado dende 1958 polos seus fillos Jaime e Alberto, organizadas en cinco apartados (o litoral, a industria, os servizos, a expansión urbana e a vida social) ocupan unha parte da planta baixa do que foi concibido como centro de exposición e investigación de referencia da fotografía galega. Mágoa que para o noso abraio estoutra escolma dos amplísimos fondos do Arquivo Pacheco estea moi lonxe do rigor e do afán innovador, didáctico e divulgativo que se agardaría da casa viguesa da fotografía, unha nova peza da Rede de Museos do concello de Vigo.

Non parece xustificable nun centro museístico público a precariedade dunha instalación como a presentada en “Vigo, a cidade retratada”, tanto pola rudeza dos soportes utilizados e organización labiríntica do espazo expositivo como mesmo pola súa confusa iluminación. Nin tampouco a escasa novidade do relato visual proposto, sexa polo reducido número de pezas inéditas como pola súa temática tan xeralista, arredor da transformación de Vigo en cidade portuaria industrial, un caixón de xastre que recolle dende as paisaxes da ría, pasando polas escenas de traballo urbano, até a batalla de flores. Nin é entendible, mesmo considerando a precariedade orzamentaria que sofre todo o sector cultural, a ausencia dalgún soporte documental impreso ou dixital de axuda ás visitantes, que engada información sobre cada unha das fotografías e sobre o contexto dos apartados temáticos, máis aínda cando coñecimos que os textos son accesibles só dende a web do concello. Nin tampouco é comprensible a falta de publicidade nin a ausencia de créditos da exposición e do seu comisariado, que non atopamos por ningures. Carencias que pouco axudan a prestixiar o CAFVI e poñer en valor o Arquivo Pacheco, unha das pezas máis queridas e populares do patrimonio vigués do que continúan aínda inéditas para o público a maior parte das súas 140.000 fotografías.

O CAFVI foi ideado no primeiro mandato de Caballero, cando o BNG se responsabilizou da concellaría de Cultura, ao abeiro dos fondos do Plan E e no marco do programa de construcións públicas promovido polo Consorcio do Casco Vello, que supuxo o traslado dos rexistros da propiedade a catro inmobles entre a rúa Real e a rúa Alta. Paralizado durante case tres anos, tras a primeira fase de construción do edificio, financiado polo Ministerio de Cultura cun millón de euros, o pasado ano a Concellaría de Cultura destinou 379.000 euros para o acondicionamento e instalacións interiores. Xaora aquel proxecto inicial, bautizado como Centro Galego da Fotografía, foi deseñado para instalar as valiosas coleccións fotográficas municipais (os arquivos Pacheco, Ksado, Fotobienal e Vigo Visións) e promover a creación e difusión da fotografía contemporánea. Integrado formalmente na Rede de Museos do concello de Vigo, en proceso de profunda reestruturación, o CAFVI foi aberto parcialmente e de forma apresurada, coa fallida exposición de Pacheco que comentamos, coincidindo co inicio da campaña electoral.

Vigo é a capital fotográfica de Galicia. Foino pola transcendencia do traballo dos seus fotógrafos pioneiros, dende Prosperi, Pacheco e Llanos até o dos seus fotógrafos amadores, como Ricardo Terré e Rainieiro Fernández. Foino polo traballo dos seus fotoxonalistas, como Bene, Magar e Cameselle, e o dos seus fotógrafos de estudio, como Mary Quintero e o seu irmán Roberto. Foino pola excelencia da súa Fotobienal, creada por Xosé Luís Suárez Canal e Manuel Sendón, unha actividade cultural internacional de primeira, capaz de xerar unha extraordinaria colección de máis de mil duascentas pezas nas que Vigo quedou retratada por algúns dos fotógrafos contemporáneoas máis importantes do mundo. Eis a materia prima sobre a que recuperar o proxecto cultural do Centro Galego da Fotografía, inserido no redeseño en profundidade de toda a rede museística, que sofre unha crise estrutural. Vigo conta cun hiperquipamento museístico no entorno dunha grave indixencia do seu uso, un paradoxo ao que non son alleos o fracaso dalgúns proxectos de musealización, a indiferencia dos públicos e, sobre todo, a precariedade orzamentaria das administracións públicas, sobre todo da Xunta de Galicia e Goberno de España. Neste contexto, a nova concellaría de Cultura debe deseñar a conciencia o proxecto do CAFVI para evitar os erros da súa primeira mostra.

 

Onte 1313: Picasso comiqueiro

/en , , , , , , , /por

azul-y-blancoNa magnífica exposición O primeiro Picasso, instalada no Museo de Belas Artes da Coruña, paga moito deterse no espazo dedicado aos primeiros xornais editados na Coruña polo xenio malagueño cando apenas contada con doce anos. Refírome a Azul y Blanco e La Coruña, publicacións gráficas manuscritas das que se conservan cinco orixinais, e La Torre de Hercúles, da que só hai referencia documentada. Publicacións dun Picasso comiqueiro capaz de mesturar caricaturas e textos breves (ao xeito de telegramas) coa intención de documentar e criticar a vida social daquela Coruña cultural e politicamente efervescente durante os tres anos e medio da súa estancia (entre 1891 e 1895), así como algunha anécdota persoal sen transcedencia. Chama a atención a sutil ironía utilizada polo xove Picasso coruñés, mesmo próxima ao espírito retranqueiro galego, coma a súa habilidade para combinar imaxe e texto, anticipando así unha certa narrativa debuxada. Un Picasso comiqueiro por descubrir nunha exposición cun enfoque didáctico novidoso, moi interesante.