Onte 1935: Culturgal 2017, un culturdez

Tras case unha semana moi intensa de traballo, o domingo rematou o Culturgal 2017, a décima edición da Feira das Industrias Culturais. Os organizadores quedamos satisfeitos xa que os públicos volveron acudir de forma masiva ao Pazo da Cultura de Pontevedra, a pesar de que percibimos unha lixeira diminución da participación, sobre todo na tarde do sábado. Lembraremos este Culturgal pola mudanza da nosa imaxe corporativa (un acerto rotundo do mestre Pepe Barro), pola participación institucional de Portugal, que pretendemos se consolide en futuras edicións, como polo éxito tan rotundo e inagardado do novo espazo de Arte Contemporánea, onde se celebrou na tarde do domingo un acto en lembranza do pintor Manuel Moldes.

Sei que tamén lembremos este Culturgal 2017 polas asinaturas interminables da cantora Ses e da escritora Ledicia Costas, que convocaron a centos de persoas, así como o éxito dos diversos «photo call» distribuídos pola feira, un fenómeno ao que tampouco foi allea a importante proxección de Culturgal nas redes sociais. Como tamén foron un éxito as actividades profesionais do venres, tanto as organizadas por Escena Galega, AGEM e a Asociación Galega de Xestores Culturais, que abren un vieiro a explorar por outros gremios. Como foi un acerto celebrar o domingo o Día Internacional da Descapacidade, expresando a vontade de Culturgal de apostar pola cultura inclusiva como outro dos seus eixos transversais nos que afondar no futuro.

Non teño dúbidas que Culturgal está consolidado como espazo de mediación entre creadores, empresas, administracións e públicos das industrias culturais en Galicia e en galego. Xaora, como levo expresado cada ano, este modelo comeza a expresar algunhas debilidades que obrigan a repensar tanto o seu programa de actividades como o seu modelo de xestión e financiamento. E entre estas feblezas para min a principal é o seu reducido financiamento, insuficiente para manter con dignidade un evento da fasquía do actual, o que obrigará na vindeira edición a reconsiderar as achegas corresponsables de cada unha das administracións públicas participantes como a procurar no patrocinio publicitario das empresas privadas unha vía para incrementar os ingresos.

Como tamén é unha febleza do Culturgal actual as súas dificultades para incorporar de forma máis potente e atractiva a cultura dixital, tanto na organización de actividades como na propia comunicación cos seus públicos, sobre todo o adolescente e xuvenil, hoxe moi afastados da feira. Outrosí sucede coa excesiva dependencia de Culturgal da rexión urbana Compostela-Vigo, o que obriga aos organizadores a procurar fórmulas de integración territorial dunha feira que naceu con vontade inequivocamente galega no que atinxe a procedencia xeográfica de expositores e dos seus públicos.

Despois de catro anos, sei que vou lembrar cun chisco de saudade este Culturgal 2017 como o derradeiro no que fun presidente dun proxecto mancomunado tanto na súa concepción como na execución. Hoxe a miña gratitude é maior para o medio cento de profesionais que fixeron, unha vez máis, posible a fantasía de Culturgal, dende Xosé Aldea, o director do equipo, Cecilia Carballido e Arancha Estévez, responsables de Produción e Comunicación, até Antón Sobral e Paula Caballeiro, comisarios do espazo de Arte Contemporánea. En todo caso, expreso as miñas desculpas polos erros que puideramos ter cometido e os meus parabéns a todas e cada unha das persoas que achegaron o seu pulo de orgullo e entusiasmo para facer deste un auténtico Culturdez (roubándolle a palabra ao admirado Ramón Rozas). Longa vida a Culturgal!!!

Onte 1904: Sobre a organización da Feira do Libro da Coruña

Quixen agardar ao treito final desta edición da Feira do Libro da Coruña para a expresar a miña decepción polo modelo de organización das súas actividades. Por vez primeira existiron dous programas paralelos nos Xardíns de Méndez Núñez, o organizado pola Federación de Librarías de Galicia no espazo que os editores bautizamos como «a lata», e o promovido polo concello da Coruña na «Carpa das Librarías» e no «Xardín dos Libros», un espazo teatral de contacontos. Sen entrar na valoración polo miúdo dos contidos de ambos os dous programas, considero un importante avance a implicación da Concellaría de Cultura, Deporte e Coñecemento na organización da que é por participantes e volume de vendas a primeira das feiras do libro de Galicia, como tamén creo moi valiosa a existencia dun programa en lingua galega especificamente dirixido a público infantil. Como sei que é relevante que un numeroso colectivo de librarías coruñesas participen na feira da súa cidade e pretendan mellorala coas súas iniciativas.

Porén, o que creo a todas luces fóra de lugar é preparar nunha mesma feira dous programas distintos de actividades e arranxar dous espazos (a lata e a carpa) con moi diferente dotación de medios e comodidades, tanto para os oradores como para o público. Como a estas alturas xa non é aceptable a escasa presenza de actividades arredor dos libros editados en galego na Carpa das Librarías, cuxo programa estivo centrado en boa medida en conversas con autores e autoras de fóra de Galicia convidados expresamente polo concello da Coruña. Como tampouco é comprensible a insoportable interferencia sonora entre o que sucedía na «lata» e na carpa, que incomodou aos oradores e dificultou ao público o seguimento dos actos simultáneos. Como tampouco foron moi exitosas as sesións de asinaturas nas librarías, un modelo importado da Feira de Madrid, que nas feiras galegas, con algunhas moi honrosas excepcións, semella polo momento destinado ao fracaso.

Teño insistido na necesidade de virar completamente a deriva das Feiras do Libro de Galicia, como sei das enormes dificultades de facelo, ao que non son alleos a rixidez dos criterios dos actuais responsables da Federación de Librarías de Galicia. Mais isto non xustifica en caso ningún que non se puidese ter chegado a artellar entre Concello e Federación unha programación única dirixida ao público familiar e literario, mesmo para ser desenvolvida en diversos espazos mais todos cun mesmo deseño e semellantes condicións de comodidade. O modelo biface de organización da edición da feira que está a piques de finalizar foi un rotundo fracaso, confundiu a moitos lectores e lectoras, decepcionou con razón a moitos autores e autoras e editoras galegas, xa que puxo en plano de clara inferioridade ao libro galego, a pesar de que polos datos que recabei foi o protagonista comercial e cultural da primeira parte da feira.

Tras todo o sucedido nas Feiras do Libro de Galicia deste 2017 estou convencido de que o futuro deste periplo pasa pola súa refundación polo conxunto do sector do libro (librarías e editoras), contando co apoio da Consellaría de Cultura e Educación e dos diversos concellos, así como co protagonismo tanto dos libreiros locais e daqueloutros que participan na maior parte delas. As feiras do libro de Galicia, ou como se queiran chamar en cada cidade, continúan sendo imprescindibles para a visibilización do libro e da lectura no espazo público. Nesa angueira colectiva todas as mans son necesarias. Paga a pena un esforzo compartido de debate no sector sen exclusións nin límites para evitar a súa desaparición.

Guardar

Onte 1884: Tras o éxito da Feira do Libro de Vigo

Feira_do_Libro_de_Vigo_03_01

Rematamos onte os actos que Xerais organizou ao longo de toda a semana na Feira do Libro de Vigo, probablemente a que lembramos máis exitosa nas últimas edicións, tanto en vendas como en participación dos públicos. Un éxito ao que non semella alleo o feito de que a feira ocupase un espazo público central na cidade, como é o da Porta do Sol e a entrada en Príncipe, que a pesar das incomodidades, inevitables en espazo tan reducido, contribúe a visibilizar o evento entre a cidadanía. Como tamén cremos que contribuíu a este éxito o noso compromiso de ofrecer un programa de presentacións e sinaturas atractivo para públicos diversos e complementarios. Estreas espectaculares como a d’ Os fillos do lume de Pedro Feijoo, Terradentro de Xosé Benito Reza, Avións de papel de  Xavier López, O códice Esmeralda de Alberte Blanco, Corredora de María Reimóndez, Vigo metropolitano na Galicia céltica de Carlos Núñez e d’ O xogo de Babel de Elena Gallego Abad, como sesións memorables de sinaturas como as de Paco Barreiro, Manuel Esteban, Ledicia Costas, Víctor Rivas e Gogue, demostran que, apesar de moitos aspectos aínda manifestamente mellorables, o modelo das feiras do libro itinerantes por Galicia continúa tendo futuro.

Tras a celebración de boa parte do periplo das feiras do libro e doutros eventos como a Selic de Compostela, a Festa dos Libros de Pontevedra, a Feira do Libro de Ribadeo ou a Praza dos Libros de Carballo, non hai dúbida de que vivimos un momento esperanzador de mobilización do sector do libro. O protagonismo asumidos polas librarías de cada localidade, moi notable en Lugo e Pontevedra, por salientar dous dos eventos que creo máis destacables, amosa que é posible levar con éxito (tanto comercial, social como de interese para os medios) o libro (especialmente, o galego) ao espazo e a axenda pública.

Xaora, de cara ao futuro, cómpre coordinar todas estas iniciativas, tanto no que atinxe ao seu calendario, duración, enfoque temático, como aos criterios de participación dos expositores, para que ninguén poida ser excluído. Como é imprescindible contar coas editoras no que atinxe a confección e deseño do programa de actividades, no que se debe evitar caer na rotina e ter moi presente a existencia de públicos diversos, sobre todo o infantil (unha das maiores eivas nas edicións deste ano) e o literario. Como é imprescindible asumir a existencia da hibridación dixital do sector dando maior entrada as publicacións hibridadas.

Teimamos en insistir na necesidade de continuar apoiando todas e cada unha destas iniciativas que levan o libro ao espazo público. Todas son necesarias. Mais tamén é imprescindible en todas elas, sexan as que forman parte do itinerario das Feiras do Libro como as outras iniciativas, contar co compromiso dos concellos, para transformar durante uns días unha das súas prazas principais nun fervedoiro para o libro, a lectura e o futuro da lingua galega. Só compartindo este esforzo público e privado será posible continuar con mobilización lectora tan necesaria. En todo caso, parabéns, moitos, a todas as persoas que dunha ou doutra maneira a están facendo posible.

Onte 1883: Culturgal10

Culturgal_10_06-07-2017

19657393_1617181484967311_2996452597048972400_nPresentamos onte na Casa da Luz de Pontevedra a décima edición de Culturgal, que se celebrará do 1 ao 3 de decembro no Pazo da Cultura. A nova imaxe gráfica, deseñada por Pepe Barro, dende un novo logotipo en formato gif até a cartelaría e sinalética, pretende expresar o proceso de hibridación que atravesa toda a nosa industria cultural. Mais tamén a necesidade constante de Culturgal de continuar mellorando, innovando e soprendendo. Cremos que unha das claves desta feira das industrias culturais, ademais da colaboración intergremial e interinstitucional, reside nesta estratexia inconformista de procurar en cada edición afrontar novos retos e introducir as mudanzas precisas.


Ademais, nesta décima edición queremos proxectar Culturgal fóra en diálogo coa cultura portuguesa, que estará presente en Pontevedra cunha delegación formada por institucións, empresas e creadores dos eidos da edición, da música, as artes escénicas, o audiovisual e as novas tecnoloxías. Como outro reto do Cultural 10 será o de crear un espazo de arte contemporánea integrado na feira como xeito de normalizar a exhibición, a venda e os debates sobre as artes plásticas, a carón doutros sectores representados anualmente en Culturgal.

Cremos que este Culturgal 10 será unha edición especial, tanto polo que esta decena de edicións supón de consolidacion para a cultura e lingua galega deste modelo de mediación entre empresas, institucións e públicos, como polas novidades que introduce, singularmente a de contar coa primeira cultura convidada. Con todo, a pesar de tan boas perspectivas, Culturgal precisa todos os coidados e agarimos dunha arboriña. Niso estamos. Quedades todas e todos convidados a participar.

Onte 1879: Festa dos Libros

dav

Foi onte, día de san Xoán, unha desas xornadas que puxo de manifesto a existencia dunha pulsión de entusiasmo resistente no noso sector do libro. Pedro Feijoo encabezou unha excursión dun cento de persoas á illa de Ons na procura do Buraco do Inferno, localización decisiva da súa novela, mentres na Feira do Libro de Ribeira e na Festa dos Libros de Pontevedra desenvolvíase un programa excelente de presentacións, sinaturas e outras actividades arredor do libro. Confeso que gustei moito da montaxe que trece librarías de Pontevedra e o concello fixeron na praza da Ferraría acuñando alí un novo modelo de ocupación cos libros do espazo público. Un deseño moi atractivo e unha programación diversa e orixinal abren, como en Compostela se fixera na SELIC, un modelo alternativo nuns casos, complementario noutros, ao ciclo anual de Feiras do Libro de Galicia. O esforzo das librarías pontevedresas por compartir e transformar cos seus fondos durante unha fin de semana unha praza nunha auténtica festa dos libros merece todos os parabéns e gratitudes. Sen dúbida que haberá que axustar detalles, o que é inevitable nunha primeira edición, mais o de Pontevedra é un modelo de levar os libros ao espazo público que ten moito futuro e podería ser emulado noutras cidades.

Onte 1838: O Vindel vai a Vigo

1280px-Martim_Codax_Cantigas_de_Amigo-1024x742

Merece os maiores parabéns o acordo da Universidade de Vigo e da Consellaría de Cultura que permitirá expoñer o Pergamiño Vindel no Museo do Mar de Alcabre entre outubro de 2017 e marzo de 2018. Péchase así, felizmente, a xestión iniciada pola Asociación Cultural Pertenza de Vigo que solicitou á Pierpont Morgan Library de Nova York a cesión temporal para a súa exposición en Vigo da que é unha das primeiras pezas do patrimonio literario galego e icona da cidade e da ría de Martín Codax. Unha exposición e un programa de actividades literarias, musicais e artísticas que convertirá a Vigo durante uns meses en capital literaria da lusofonía, ademais de importante atracción do turismo cultural portugués. Mágoa que o o concello de Vigo renunciase a participar nun fito histórico para Galicia e para a propia cidade. Apenas outra doa perdida máis no triste devalo cultural dunha cidade deitada nos brazos do conformismo cesarista. Beizón para os responsables da Universidade de Vigo e da Consellaría de Cultura pola súa xenerosa colaboración interinstitucional, unha cultura de acordos que tanto precisamos en Vigo.

Onte 1823: SES ou a causa da ledicia

O concerto de onte de  SES no Auditorio Mar de Vigo demostrou a madurez acadada pola cantora bergantiñá, probablemente, unha das mellores aparicións na música popular galega desta década. Dúas horas e media nas que unha artista total, intérprete e compositora, foi debullando o seu discurso musical anticonformista e resistente que propón adoptar a causa da ledicia como a forma máis eficaz de opoñerse á extinción da lingua e da cultura galegas ou como xeito para combater a desigualdade e violencia que sofren as mulleres, entre outras formas da actual malicia capitalista.

Unha cantora de raíz e formación inequivocamente popular que coñece os rexistros da música de estirpe que comparte cun repertorio marabilloso de músicas americanas, tanto as formas do rock and roll e o rhythm and blues do norte, como as latinas do sur, que tan ben se axeitan na súa voz a nosa lingua.

Un concerto moi coidado en todos os eidos da produción, dende a iluminación ao vestiario das cantoras, no que SES argallou unha lista de temas variadísima e divertida nos contidos e nos ritmos, onde se presentaron algúns dos novidosos do cuarto disco, Opoñerse á extinción, mais no que tamén estiveron presentes outros clásicos dos discos anteriores como “Non son fada” ou “Como eu canto”, coreados por un público, maioritariamente feminino.

Xaora, foron momentos espectaculares da noite a interpretación de “Tambores de mar”, que dedicou aos picariños presentes, “Milonga de aquí”, na que lembrou aos presos independentistas galegos, e “Semente de vencer”, dedicada a Sementes, escolas de fala galega. Como tamén o foi a homenaxe a Ana Kiro versionando “Galicia, terra meiga” ou o tema que fixo coas súas tres compañeiras cantoras de homenaxe ás pandereteiras. Magníficos foron os tres bises nos que mesturou a súa coñecida versión de Guantanamera, “Labregha berghantiñana”, con “Porco blues” (ao xeito Janis Joplin) e “Tempestades de sal”, toda unha inxección de esperanza e leidicia para resistir en tempos ruíns. Mágoa que o público vigues non enchera completamente o auditorio nun concerto que non será doado esquecer. Unha gran SES.

Guardar

Onte 1816: Premios da Cultura Galega 2016

Acompañei a María Xosé Queizán na entrega dos Premios da Cultura Galego 2016 outorgados pola Xunta de Galicia. Unha cerimonia institucional que resultou elegante, tanto pola excelente condución da presentadora Noelia Otero e da percusionista Lucía Martínez (para min sempre, a alumna de Agustín Fernández Paz), como pola presenza visual da caligrafía, reivindicando así a beleza e a pulsión da palabra manuscrita. Nas dúas horas do acto houbo tres momentos nos que reparei. O primeiro, a magnífica intervención dos membros da cooperativa NUMAX que reivindicaron o recoñecemento das empresas de traballo asociado e a súa importancia na creación de emprego no sector cultural. O segundo, a intervención de María Xosé Queizán, que investiu os dous minutos que lle concederon para ler “Caduco”, un poema contundente contra case todo. O aplauso intenso e longo, moi longo, recoñeceu o teimoso compromiso vital de María Xosé Queizán co feminismo e coa literatura, onte moi emocionada e arroupada polas súas amizades. E o terceiro, o anuncio que fixo Feijoo no seu discurso de promover un plan para a Cultura Galega. Un anuncio agardado, despois de oito anos de severísimos recortes, que abre un horizonte esperanzoso para reorientar as políticas públicas no que respecta a nosa creación e industria cultural.

Onte 1796: “Drama Turxente”

Resultou interesante a mesa redonda de editores sobre edición de textos dramáticos na que participei onte no marco das xornadas “Drama Turxente” organizadas no Salón Teatro pola asociación DramaturGA e o Centro Dramático Galego. Moderados polo escritor Afonso Becerra de Becerreá, Juan Blanco Valdes do Servizo de publicacións da USC, Afonso Ribas de Laiovento, Paco Macías de Positivas, Manuel Vieites de Galaxia e mais eu, en representación de Xerais, procuramos durante dúas horas saídas para a alarmante paralización que sofre a edición teatral en galego (que estimo supuxo apenas 15 títulos en 2015), o xénero máis esquecido e penalizado da edición en galego.

Entre as conclusións a ter en conta dun debate moi animado, no que participaron os membros de DramaturGA, non faltou unha chamada á incorporación da formacion teatral no currículum non universitario e, sobre todo, da lectura de textos teatrais na “Hora de ler”, o tempo dedicado á lectura en todos os centros educativos galegos. Como tamén se apelou a establecer espazos de corresponsabilidade de autores, compañías e editoras para incrementar a oferta de libros de teatro e mellorar a súa distribución nos espectáculos. A confección dun catálogo de textos teatrais galego, accesible e actualizado; a promoción da escritura e edición de textos dramáticos dirixidos a público xuvenil; a reclamación aos poderes públicos dun plan de edición de textos teatrais; o estudo da posta en marcha do modelo de residencia teatral, así como a realización dunha feira do libro teatral galego foron outras ideas e compromisos asumidos por autores e editores.

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Guardar

Onte 1792: Culturgal 2016, un éxito colectivo que precisa reinventarse

culturgal_nel

Pechamos o domingo o Culturgal 2016, a novena edición da Feira das Industrias Culturais, coa sensación de estar rematando unha etapa, a do lanzamento do que Nel Vidal definiu o domingo en Twitter como «posiblemente o mellor invento do sistema cultural galego da última década». Estou convencido de que Culturgal, a pesar da súa fraxilidade, está felizmente consolidado nun espazo (O Pazo da Cultura de Pontevedra) e nun tempo (primeira fin de semana de decembro) como unha cita de referencia no calendario galego. Como tamén o estou de que o seu modelo de xestión austera, eficaz, transparente e corresponsable permite cun orzamento reducido a continuidade da feira cada ano. Un éxito colectivo, ao que non é alleo o excelente traballo do equipo de profesionais e voluntarias (medio cento de persoas) que dirixe Xosé Aldea e do que forman parte Cecilia Carballido e Arancha Estévez, responsables de Produción e Comunicación, os tres cerebros, corazóns e almas desta proeza.

Teño reiterado que Culturgal está conformando unha nova expresión do orgullo galego. Como estou convencido de que os milleiros de pequerrechos e pequerrechas, que levan asistindo dende hai unha década a este encontro, constituirán como aventura Xosé Aldea, «a xeración Culturgal», agardemos que impregnada dos sintagmas de ledicia, positividade e entusiasmo presentes sempre na feira. Como non é menos certo que Culturgal está acuñando unha estratexia de colaboración intergremial e interinstitucional cuxo espírito debería contaxiar outros moitos ámbitos da actividade cultural e política galegas, tan necesitadas de acordos e proxectos en clave de país.

Xaora, Culturgal é unha arboriña non exenta de fraxilidade, que precisa o agarimo, as atencións e (tamén) as críticas e suxestións dos sectores e asociacións gremiais, como dos artistas e visitantes. Este ano acadamos unha cifra de visitantes semellante a da pasada edición, arredor das 15.000 persoas, un éxito, pero os datos que recabamos entre os libreiros indican unha sensible redución das súas vendas en relación a 2015, o que convida á reflexión do sector do libro e da lectura, o que conta con máis expositores e presenza na feira. Como tamén soubemos da satisfacción dos profesionais do sector da música, tanto pola asistencia aos seus concertos como polas vendas e acollida das asinaturas de novidades discográficas.

Sexa por un caso coma polo outro, Culturgal precisa reinventarse en cada edición, asumir o reto de sorprender e achegar máis comodidades aos seus visitantes e expositores. Culturgal debe continuar mellorando e innovando, asumindo como propios os retos que supoñen para as industrias culturais galegas os procesos de hibridación dixital da comunicación cultural e o tránsito (inevitable) das actividades de creación cultural cara a industria do lecer, que se está a desenvolver a nivel global.

Nesa liña de inconfromismo continuísta traballa dende onte o equipo de Xosé Aldea e os membros da Asociación Culturgal. Nos vindeiros meses anunciaremos importantes novidades para o Culturgal 2017, o do décimo aniversario, que se celebrará do 1 ao 3 de decembro. Vémonos daquela. Beizón!