Onte 1839: Cidades acolledoras

Participamos onte na concentración que na praza da Princesa organizou o grupo de Vigo de Amnistía Internacional para reclamar o cumprimento do compromiso de setembro de 2015 do Goberno de España de acoller a 17.337 persoas refuxiadas e para celebrar que cada unha das nosas cidades fosen abertas e acolledoras. Transcorridos case dous anos foron acollidas 1.034 persoas, apenas o 6,0 % do prometido, o que debería avergonzar a todas as administracións e cidadáns.

Como denuncia Amnistía Internacional no seu informe anual 2016, vivimos nun mundo cada vez máis dividido, vivimos de costas ás atrocidades e violacións dos dereitos humanos que se producen en todo o planeta, tamén en España. Vivimos sometidos ao uso cínico dunha retórica do «nós contra eles» que alimenta un discurso da culpa, o medo e o odio.

«Basta de odiar!, queremos unha retórica do amor, un fogar para as vinte e un millóns de persoas refuxiadas. Xa non abonda con indignarse!», expresa, entre outras proclamas, esta peza audiovisual de AI, que propoño compartamos.

Terrorismo machista

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao terrorismo machista:

lafoto1_669303_0x0_izdaO asasinato de María José Mateo García “Sesé”, tras a explosión de gas butano provocada na súa casa de Chapela pola súa ex-parella Emilio Fernández Castro, é o máis recente atentado de terrorismo machista na área metropolitana de Vigo. Un crime executado a sangue frío, tras un plan concienzudamente preparado en todos os seus detalles, que amosa a ferocidade deste asasino que puxo todos os medios para impedir que a muller puidese escapar ou defenderse. “Sesé” foi outra vítima a engadir á lista de 17 mulleres (de todas as idades) asasinadas en España polas súas parellas ou exparellas dende comezos de 2017, período considerado como o peor de violencia machista na última década. Un fenómeno terrorista que, a pesar dos esforzos de concienciación social, repunta no seu número de vítimas e, segundo fontes policiais e xudiciais, no seu nivel de violencia.

Sabemos que esta lacra de morte e moita dor (canto menos tres mulleres foron asasinadas en Galicia en 2016 e 45 desde 2007) non vai ser doada de erradicar. As cifras son moi teimudas e demostran que nos últimos anos non se mitiga o número de casos e de denuncias relacionadas coa violencia machista (arredor de 15 diarias en Galicia, das que 3 corresponden ao xulgado de Vigo) medrando o número de mulleres obrigadas a vivir baixo algunha medida de protección (máis de tres mil), das cales máis de mil teñen protección policial activa. Datos que son apenas orientativos, xa que os criterios de contabilización de vítimas do feminicidio varían en función do organismo público que os realice (Consello Xeral do Poder Xudicial, Ministerio de Sanidade, Ministerio do Interior ou a Secretaría Xeral de Igualdade da Xunta de Galicia), cinguíndose aos casos contemplados na Lei 1/2004 de Medidas de Protección Integral de Violencia de Xénero, na Lei 8/2015 de protección da infancia e adolescencia e na Lei 11/2007 galega para a prevención e tratamento integral da violencia de xénero, ou dos utilizados polas organizacións feministas que contemplan todas as formas de violencia e agresión sobre as mulleres.

A violencia sobre as mulleres é unha ferida que se agranda e da que os asasinatos son apenas o iceberg desoutra perigosa doenza do machismo, cultura relacional inoculada de forma explícita ou implícita nos máis diversos eidos da vida social. Un machismo que lonxe de mitigarse continúa estando moi presente, xa dende o berce, na educación familiar que diferencia entre o universo azul dos nenos e o mundo rosa das nenas. Machismo falocéntrico consolidado nos modelos actuais de amor romántico adolescente, simbolizados polo cadeado e a sumisión feminina, cuxas formas de sometemento e exaltación do control están presentes nas letras dalgunhas cancións de moda e son aceleradas pola utilización de Whatsapp e outras redes sociais. A educación na igualdade dende o berce, tanto no eido familiar coma escolar, semella a longo prazo a única vacina eficaz para erradicar os comportamentos machistas que están na orixe desta violencia contra as mulleres.

Mais esa revolución educativa pola igualdade require de tempo e dun gran consenso social e institucional aínda por forxar capaz de sensibilizar ao conxunto da cidadanía que vivir en igualdade non só é posible, senón a única forma digna de facelo. Un proceso que pretende erradicar a violencia contra as mulleres que debe ser acelerado por un gran pacto galego contra a violencia machista. Acordo (por ventura) aprobado por unanimidade polo Parlamento de Galicia hai un mes, a proposta de Ana Pontón, no que, entre outras, se contemplen as medidas de protección e asistencia das vítimas, o recoñecemento do concepto de feminicidio, a mellora dos medios e recursos xudiciais, a intensificación de medidas de prevención,  a colaboración cos concellos, a potenciación do funcionamento do Observatorio Galego de Violencia de Xénero e a implicación dos medios de comunicación social públicos e privados no combate á violencia machista evitando o morbo e o sensacionalismo no seu tratamento informativo. Un pacto galego cuxas achegas deben ser incorporadas a esoutro imprescindible Pacto de Estado contra a violencia de xénero.

Erradicar o terrorismo machista obriga á cidadanía a participar de forma activa promovendo comportamentos en igualdade, visibilizando a súa repulsa, denunciando aos agresores e arroupando con firmeza e agarimo ás vítimas. Unha obriga que para os poderes públicos e os medios debería ter a consideración de “cuestión de estado”. Por acción ou por omisión todos e todas podemos contribuír a parar este feminicidio, que é perfectamente evitable.

O inicio do día escolar pola paz

Dedico o artigo da semana no Faro de Vigo a lembrar o que foi o inicio en Vigo do día escolar pola paz, que se celebra cada 30 de xaneiro.

PazComo cada 30 de xaneiro celebrouse onte o “Día da non violencia e a paz”, unha efeméride instituída en 1964 polo inspector de educación mallorquín Llorenç Vidal coa intención de conmemorar nas escolas o aniversario do pasamento de Mahatma Gandhi, asasinado a tiros o 30 de xaneiro de 1948 en Nova Delhi. Unha xornada educativa non gubernamental, recoñecida hoxe no calendario escolar, que en Vigo comezou a ser celebrada de forma pioneira en 1983 no Colexio Público García Barbón, promovida polo profesor Xesús R. Jares, sendo directora do centro Marina Cabeza. Unha data que dende entón continúa abordándose nos centros educativos, coa intención de salientar os valores do diálogo e da resolución non violenta dos conflitos característicos da cultura da paz.

Unha efeméride bautizada o ano seguinte como “Día escolar pola paz” polo grupo de Educadores pola Paz de Nova Escola Galega, fundado por Xesús R. Jares, que no seu “Manifesto dos Ensinantes galegos pola paz e o desarme”, apoiado por case un milleiro de docentes, chamou a celebración desta xornada de concienciación nos centros e á integración da educación para a paz no currículum. Primeira convocatoria na que xa participaron unha ducia de escolas e colexios de Vigo e bisbarra, sendo apoiada polo propio alcaldía de Vigo, que o 30 de xaneiro de 1984 emitiu un bando con motivo do “Día escolar pola paz mundial e o desarme”. Un texto (hoxe podemos cualificalo de “histórico”) no que o alcalde Manuel Soto instaba a que “a escola non debe deixar de lado o obxectivo de educar para a convivencia e a paz” e chamaba ao alumnado e ao profesorado vigueses “a celebrar e participar nas actividades conmemorativas desta efeméride, para abandonar na vosa escola os xogos da guerra e para que o espírito implícito deste día permaneza na conciencia de todos”.

Formaban parte do programa deste 30 de xaneiro de 1984 as primeiras xornadas de Educación para a Paz, dirixidas ao profesorado e a toda a cidadanía. Celebradas do 13 ao 18 de xaneiro no Auditorio da caixa de aforros da rúa Rosalía de Castro, lembramos que foron abertas cunha conferencia brillantísima do filósofo Fernando Savater sobre as razóns do desarme, diante dunha sala onde non entraba unha agulla. Xornadas nas que se proxectaron “Guernika”, a documental de Alain Renais, e “Johnny cogió su fusil” de D. Trumbo, un clásico do cine antibelicista, con outro éxito de público impresionante. Como tamén foran moi interesantes as mesas redondas nas que participaron, entre outros, o debuxante Máximo, o propio Llorenç Vidal, Herminio Barreiro, Alexandre Cribeiro, Antonio Ojea e Segundo Mariño.

Xaora, a cerna do programa foron as actividades colaborativas nas que participaron preto dun milleiro de alumnos e alumnas. Realizáronse exposicións de traballos escolares nos centros e na sala de exposicións do Centro Cultural Cidade de Vigo; convocáronse concursos literarios e fixéronse recitais poéticos nos centros; graváronse programas en Radio Popular de Vigo e Radio Cadena e desenvolveuse unha marcha festiva pola paz na rúa do Príncipe. Sen esquecer que “Faro de Vigo” apoiou o programa coa publicación o 18 de xaneiro de 1984 de tres artigos longos sobre Educación para a paz e o desarme no seu suplemento “A pizarra”.

Iniciativas semellantes desenvolvéronse noutras localidades, promovidas por membros de Nova Escola Galega, como en Vilagarcía, A Estrada, Ribeira, Ourense e Santiago, onde o alcalde Xerardo Estévez tamén emitiu o seu bando e o Departamento de Educación enviou aos centros diversos materiais para apoiar o traballo didáctico da xornada. Sendo tamén significativo que o daquela Conselleiro de Educación Víctor Vázquez Portomeñe solicitase á comunidade educativa “que a paz informase a educación galega”.

Sei que aquela primeira celebración do Día escolar pola paz estaba moi mediatizada polos efectos da carreira armamentista que nos anos setenta e oitenta caracterizaba un mundo bipolar, amedrentado pola posibilidade do emprego dos mísiles nucleares. Un mundo incerto e inquedante que, magoadamente, regresou co inicio do século XXI. Tras o destrozo de Iraq e Siria, persisten as guerras ocultas en África, continúan as veas abertas do conflito palestino e as ameazas do terrorismo jihadista, mentres que milleiros de refuxiados se enfrontan en varios continentes aos valados do unilateralismo xenófobo que reza nas propostas de Trump, Putin e os membros emerxentes da chamada “nova dereita europea”. Tempos nos que educar nos valores da cultura da paz e da igualdade semella imprescindible.

Onte 1820: Liberdade de expresión

Facebook-Prisioneros-sovieticos-concentracion-Mauthausen_EDIIMA20170128_0193_19

Indignoume que Facebook censurase esta fotografía publicada con motivo do Día do Holocausto ao que nos referiamos onte. Trátase dunha foto histórica estremecedora, moi coñecida e difundida na rede, tomada por un vixiante nazi do campo de Mauthausen a prisioneiros soviéticos. Unha censura xustificada por Facebook polo feito de que esta rede social ten restrinxida a publicación de fotografías de persoas espidas, mais que para María Torres, a creadora  do blog Búscame en el ciclo de la vida, e da páxina de Facebook homónina, ten todas as trazas de ter unha motivación ideolóxica. Por incrible que poida parecer, nos tempos da disrupción dixital e da emerxencia da nova dereita, defender a liberdade de expresión e os dereitos humanos en Facebook, como no resto de espazos de Internet, constitúe un principio esencial para todas as persoas que os utilizamos. Esta foto de Mauthausen expresa con toda a crueza a desolación destes homes sometidos polo nazis ás violencias extremas da fame, os traballos forzados e o roubo da súa dignidade. Non debemos agochala.

Onte 1759: Presentación en Librouro d´«A ira dos mansos» de Manuel Esteban

Vai ser moi difícil esquecer o sucedido no serán de onte en Librouro onde presentamos A ira dos mansos, a novela de Manuel Esteban gañadora do Premio Xerais deste ano. Máis dun cento de persoas desbordaron a libraría viguesa seguindo as intervencións da xornalista viguesa Marta Gómez González, membro do xurado que outorgou o premio, e do autor na súa primeira presentación. Un serán moi emocionante que aventura unha recepción entusiasta desta novela negra viguesa de profundo carácter social e ético.

Comezou o seu discurso Marta Gómez confesando que »empatizou decontado co personaxe de Carlos Manso» e que «a estrutura tan sólida de novela negra parecía ser dun autor consagrado». «Cando escoitei as primeiras declaracións do autor comprendín que esta non era unha novela, era –como el sinalaba– un tumor que tiña que ser extirpado». «A ira dos mansos non é só un exercicio literario, é un berro de impotencia, a literatura concibida como ferramenta. Mais iso non impide que a novela sexa trepidante, que ofreza unha atmosfera de Vigo como cidade portuaria moi ben reflectida». «Ademais, o protagonista é un policía vello co que imos empatizando grazas ao seu humor negro que che vai corroendo».

Marta Gómez continuou sinalando que a novela «era unha homenaxe aos traballadores das asociacións como Down-Vigo, representados no personaxe de Lorena». A presentadora detívose en salientar a importancia da filosofía na novela que propón un debate entre as doutrinas de Confucio e o imperativo categórico de Kant e o seu sentido da xustiza universal. Rematou Marta gabando o momento de lucidez do narrador para poñerse na cabeza de Pedro, un dos personaxes con síndrome de down, que «representa o presente absoluto, a vivencia plena, constituíndo unha forma moi lúcida de achegarse a estas persoas».

Comezou Manuel Esteban confesando que non era amigo de referencias persoais, aínda que eran inevitables para falar d’ A ira dos mansos. Relatou as circunstancias do nacemento hai trece anos do seu fillo Antón con síndrome de down e como a partir de entón nunca deixou por sentado o que sucedería no futuro, «desa ferida interior naceron os meus primeiros textos narrativos». A seguir leu un deles (que se recolle no vídeo desta anotación, gravado por Librouro) e explicou que a orixe do título da novela estaba nunha frase emblemática de Jose Saramago «deféndenos señor da ira dos mansos».

Manuel Esteban xustificou a súa elección da novela negra para expresar a súa intencionalidade tanto por ser lector do xénero dende a súa mocidade como pola ambigüidade moral que permiten as súas convencións. «Quixen ofrecer un policía filósofo, misántropo, visceral, que levase ao lombo un fato de prexuízos, mais que fose capaz de mudalos. Esta historia vai de cambiar. Tiven presente unha frase de Eduardo Galeano: “Somos o que facemos para cambiar o que somos”». Rematou Esteban expresando que o personaxe de Pedro é a razón deste libro, «a voz de todos os mansos do mundo».

Onte 1628: Día da Terra Palestina

Pérdida de tierra palestinaOnte foi o Día da Terra Palestina, unha data na que os palestinos de Israel e dos territorios ocupados reivindican os dereitos lexítimos do seu pobo, que continúa sendo sometido a un réxime de Apartheid e de roubo das súas terras (estimada xa nas 800.000 hectáreas) por parte de Israel. Unha efeméride que lembra a folga xeral  da sociedade palestina do 30 de marzo de 1976, convocada para protestar polo continúo roubo das súas terras, onde morreron seis rapaces nunha manifestación. O de Palestina é un muro da vergonza que levou a esquecer á comunidade internacional algo tan sinxelo como que a solución do conflito está na creación de dous estados que respecten as fronteiras de 1967. Cando o recoñecerá efectivamente a comunidade internacional?

Onte 1620: A barbarie de Bruxelas a Idomenei

Screen-Shot-2016-03-11-at-12.18.21-PM

Europa volveu enfrontarse onte cun espello tan húmido que xa non é quen de identificar a súa imaxe como territorio de dereitos e seguridade. Tras a barbarie dos atentados yihadistas de Bruxelas, que reactivan o medo na cerna das propias institucións europeas, non é doado artellar, nin sequera para a esquerda anticapitalista europea, outros discursos que non sexan os do apoio ás vítimas e ás suás familias e o chamamento á coordinación das forzas de seguridade dos estados na súa loita contra o terrorismo de Daesh. Como tampouco pode recoñecerse aquel soño europeo tras o espello de Idomenei, terra de ninguén onde quedaron atrapadas máis de vinte mil persoas. Traxedia humanitaria que onte coñecimos de primeira man pola testemuña do afouto xornalista Delmi Álvarez, que fotografou hai apenas dez días e recolleu nunha reportaxe impresionante que animo a compartir. Tras a indignación provocada polas imaxes de Bruxelas e de Idomenei identifícase o fracaso do proxecto ultraliberal que hai trece anos decidiu no cumio dos Azores a invasión do Iraq, comezando unha guerra que continúa aberta e da que o sucedido onte en Bruxelas e a crise dos máis de catro millóns de transmigrantes sirios, iraquianos e afganos son apenas dúas dolorosas consecuencias.

Onte 1613: Guidetti solidario

14579374267057

O xornalista Rafa Valero recolleu en Marca a confesión de John Guidetti, o dianteiro sueco do Celta, na que rememora os anos nos que viviu en Kenia. Promotor dunha fundación ao seu nome, cando non cumpriu os vinte e catro anos, o internacional sueco está moi comprometido co proxecto da construción de escolas en Nairobi, mais tamén coa causa dos refuxiados. Guidetti cre no valor do fútbol como medio de integración das vítimas máis inocentes dos conflitos, como escaparate para facer chegar a moita xente estes anceios de paz. Ademais dun formidable tinglado da industria do lecer, onde se moven cantidades millonarias,o fútbol pode ser unha ferramenta solidaria e comprometida coa igualdade. Así o cre o afouto Guidetti.

Idomenei

No artigo da semana no Faro de Vigo reflexiono sobre a crise humanitaria que milleiros de refuxiados sirios sofren en Idomenei.

idomeneiO campo de refuxiados de Idomenei, na fronteira greco-macedonia, onde máis de 15.000 persoas agardan a apertura da rota dos Balcáns, que lles permita chegar a Alemaña, “é un campo de concentración, transformado na zona cero da humanidade, alí onde Europa asinou a súa acta de defunción”. Así o denunciou Iván Prado, voceiro internacional de Pallasos en Rebeldía, ao seu regreso do campo grego, onde actuou xunto a outros tres compañeiros, levando por unhas horas as súas risas e malabares a nenos e maiores que en condicións infrahumanas sobreviven nunha lameira, baixo un auténtico dioivo, sen comida, sen condicións hixiénicas e sen servizos médicos suficientes. Unha auténtica emerxencia humanitaria, como a que se vive na illa de Lesbos ou no campamento da xungla de Calais, ás portas do Reino Unido, que sofren desconcertados milleiros de refuxiados que fuxiron das guerras de Siria, Iraq, Afganistán ou Eritrea.

Ademais de levarlles a súa ledicia e entusiasmo contaxioso como pontes entre xentes e pobos, “ofrecendo a súa estupidez para que a xente lembre a beleza do fracaso”, os activistas galegos de Pallasos en Rebeldía espíronse diante do valado, que separa Grecia de Macedonia, para “erguer unha bandeira de liberdade e esperanza” e denunciar as políticas migratorias da Unión Europea. Unha protesta viralizada nas redes sociais que coincidiu co acordo dos responsables da Unión Europea con Turquía para expulsar a ese país a todos os estranxeiros, incluídos os refuxiados sirios, que chegan ás costas gregas. Un acordo, que debe ser refrendado no Consello Europeo desta semana, considerado ilegal e inxusto pola inmensa maioría das forzas políticas do Congreso dos Deputados, coa excepción do Partido Popular. Un acordo denunciado tamén por ACNUR, a Axencia das Nacións Unidas para os Refuxiados, que entende bota por terra tanto a lexislación internacional e europea sobre os dereitos de asilo e refuxio como os valores da Unión Europea recollidos na súa carta de Dereitos Fundamentais.

Xaora, non esquezamos que no mundo viven hoxe 60 millóns de persoas desprazadas de forma forzosa debido a conflitos armados, á represión política, a desastres naturais ou a violacións masivas dos dereitos humanos. Situacións para as que o dereito internacional, ao longo do século XX, creou as figuras da condición de asilado e refuxiado coa intención de dotar a estas persoas de seguridade e protección. Situación que sofren, sen dúbida, os máis de catro millóns de sirios que abandonaron o seu país desque comezou en 2011 a súa guerra civil, a inmensa maioría deles refuxiados en Líbano, Xordania e Turquía. Mais, apenas dúas de cada dez destas persoas refuxiadas pretende chegar á Unión Europea procurando o seu amparo, angueira na que, segundo estimacións de ACNUR, perderon a vida no Mediterráneo cerca de catro mil persoas cada ano. Un desprazamento sometido ao control das mafias turcas que poden chegar a cobrar até catro mil euros a cada unha das persoas transportadas en embarcacións moi precarias que chegan ás costas das illas europeas do Exeo.

Para frear esta traxedia humanitaria que non cesa os vinte e oito gobernos da Unión Europa non atoparon mellor solución que a de contratar a Turquía como estado vixía e ponte, ao que devolver automaticamente ás persoas chegadas ás costas gregas, sen diferenciar entre refuxiados e inmigrantes irregulares. A cambio deste papel de gardián, todos os estados da UE asumen o compromiso de traer dende Turquía un número de refuxiados sirios equivalente ao de persoas expulsadas dende Grecia, ofrecéndolle como compensación ao goberno de Ankara o aumento dos fondos para atender aos refuxiados e outras vantaxes políticas como eximir aos seus cidadáns de visado para viaxar a Europa e acelerar o seu proceso de integración na Unión. Con este modelo do un por un, rexeitado por Amnistía Internacional e outras organizacións de dereitos humanos, a Unión Europea pecha as súas fronteiras a cal e canto aos solicitantes de asilo e expresa de forma inequívoca unha mensaxe de inamizade, rematando así cunha tradición de acollida que impregnou á Unión dende a creación das súas primeiras institucións.

Son numerosas e moi diversas as voces en Europa que consideran que este pacto do un por un conculca a Convención de Xenebra de 1951, que estableceu o estatus do refuxiado, así como á propia Carta dos Dereitos Fundamentais da UE que no seu artigo 19 estipula que as expulsións colectivas están prohibidas no interior da UE. Sexa como for, a abordaxe desta crise humanitaria será outra oportunidade perdida polos gobernos da Unión para recuperar a dignidade e os valores que forxaron o soño europeo. Mentres, no campo de Idomenei milleiros de refuxiados continúan abandonados, agardando por alguén que lles devolva o sorriso.

Onte 1611: Galegas coma ti

Maquetaci—n 1Gustoume a campaña Galegas coma ti, promovida na Coruña pola ONGD Viraventos coa intención de promover na sociedade galega unha actitude de acollida e respecto pola diversidade, fundamentada na comprensión do fenómeno migratorio. Na campaña, deseñada graficamente por Xosé Díaz sobre fotografías de Xurxo Lobato, participan persoas coñecidas como Manuel Rivas, Susana Seivane, Antón Reixa, Xosé Ramón Gayoso, Isabel Risco, Lucía Regueiro e Fernanda Tabarés fotografadas con outros cidadáns galegos chegados de Senegal, Marrocos, Rumanía, Cuba e Bolivia.Unha iniciativa concibida para superar prexuízos racistas e divulgar a idea de que a tolerancia e a defensa dos dereitos de todas as persoas son compoñentes esenciais da sociedade democrática. Todos e todas somos galegos, tanto os que aquí nacemos como que aquí decidiron construír as súas vidas e a das suas familias. Beizón.