Celebrarmos Rosalía

/en , , , , , , , , , , , , , , , /por

A recuperación da corda da dignidade para a figura literaria e política de Rosalía de Castro é un dos éxitos recentes máis rotundos da cultura galega. A celebración do 23 de febreiro, data de nacemento da escritora, promovida pola Fundación Rosalía de Castro (FRC) e pola AELG, gaña cada ano máis atención nos centros escolares, na rede de librarías do libro galego e clubs de lectura, ao tempo que as iniciativas de promoción rosaliana, como a alborada gaiteira, as lecturas públicas de textos da autora ou a proba do Caldo de Gloria en bares e restaurantes concitan tamén máis interese para públicos diversos. Iniciativas que neste 2024 se amplían da man da recentemente creada Fundación Xistral coa edición de 20.000 exemplares de Celebrarmos Rosalía, unha pequena e xeitosa antoloxía de textos rosalianos (prosa e verso) de corenta páxinas, agasallada nas librarías pola compra dun libro en galego entre o 6 de febreiro e o 3 de marzo. Anxo Angueira, arquitecto e obreiro primeiro da anovación da causa rosaliana, salienta no prólogo desta escolma que «celebrando a Rosalía e o seu día celebramos o que nos une, o que nos representa e o que nos move». Unanimidade que o incansable presidente da FRC atribúe a que Rosalía soubo tocar todas as cordas coas que fomos vibrando, desde o seu tempo, todas as xeracións galegas: a da dignidade para a fala, a xente e a terra nosa; a da igualdade para as mulleres, para as humildes e persoas excluídas; e a da liberdade. «Rosalía representa o noso orgullo para proxectar no mundo o que somos e queremos ser». Unha celebración a de cada 23 de febreiro, que como ven propoñendo dende hai anos a AELG debemos considerar como outro día para o libro galego, preñada da ledicia e da esperanza convocados por Rosalía nos versos da súa «Alborada»:

Canta, paxariño alegre,
Canta!
Canta porque o millo medre.
Canta!
Canta porque a luz te escoite.
Canta!
Canta que fuxeu a noite.

Publicado en Nós diario: 21/02/2024

Ceferino na lembranza

/en , , , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo ao primeiro cabodano de Ceferino de Blas:

Lembramos con saudade e gratitude a Ceferino de Blas no seu primeiro cabodano. Tras unha traxectoria xornalística na súa Asturias natal, chegou a Vigo o primeiro de outubro de 1986 para facerse cargo durante apenas seis meses da dirección de Faro de Vigo, tras a súa adquisición pola Editorial Prensa Ibérica. Incorporación do asturiano á mancheta do decano que só nun par de días revolucionou a organización das seccións do xornal, dedicando a páxina 2 a Opinión e a partir da terceira plana a sección local de Vigo. Ceferino expresaba así, xa na súa primeira semana en Vigo, dous compromisos que nunca abandonaría: a prioridade da información de proximidade (centrada en Vigo e no sur de Galicia); e a defensa dunha liña editorial enraizada sobre os criterios de obxectividade, independencia e pluralismo. Andaina inicial do Faro de Ceferino que remataría o 30 de outubro anticipando nas súas páxinas a primeira crise política da Autonomía, a dimisión do Goberno Galego promovida polo vicepresidente Xosé Luis Barreiro Rivas coa intención de derrubar a Xerardo Fernández Albor como presidente da Xunta. Un gran comezo, unha primicia de Javier Sánchez de Dios, comentarista político e delegado en Pontevedra, que expresaba a vontade do Faro dirixido por de Blas de non renunciar a súa influencia en Galicia.

En poucos meses, Ceferino deulle a reviravolta que Faro precisaba nun momento decisivo para o seu futuro, acometendo unha reestruturación do cadro de profesionais, non exenta de tensións laborais, modernizando os criterios informativos do xornal e comezando os procesos de dixitalización tecnolóxica da redacción e rotativa. Anos convulsos e críticos tamén en Vigo, finais da década dos oitenta, os da reconversión, da movida e dos gobernos municipais de Manuel Soto, nos que Ceferino se foi enchoupando do espírito e dinamismo creativo e revolto da nosa abella da ribeira, até identificarse de cheo coa cidade, a implicarse no coñecemento da súa historia e na defensa das súas reivindicacións estratéxicas, sobre todo no referido ás infraestruturas de comunicación, a autovía coa meseta e o tren de alta velocidade, como o recoñecemento da área metropolitana. Sensibilidade que tamén tivo pola conservación do patrimonio arquitectónico en perigo de desaparición, a estación do ferrocarril e o pazo de xustiza da rúa do Príncipe, así como do conxunto do Casco vello. Como foi outro dos logros da súa dirección a creación do Club Faro de Vigo, como foro de opinión e debate, co que o xornal pretendía abrirse e achegar a súa contribución á vida cultural galega. Inaugurado o 6 de maio de 1992, foi dirixido dende o seu inicio e durante máis de dúas décadas pola xornalista Marisa Real, a súa compañeira inseparable coa que compartiu paixón polo xornalismo, o cine e as viaxes…

Dende a  súa xubilación en 2008, namorado da cidade de acollida, Ceferino dedicou os seus azos a pescudar na súa historia a partir da hemeroteca de Faro de Vigo, colección de 170 anos da que foi o seu máis profundo coñecedor. Traballo de erudición viguesa que destilou ao longo de catorce anos nas súas deliciosas columnas dos luns de Faro así como nunha quincena de libros, algúns referenciais como Donde los periódicos son Faros. Historia del Faro de Vigo (2017) ou Vigo, puerta del mundo (2023), o seu libro póstumo, escritos coa precisión do historiador, a vontade de estilo do narrador natural e o espírito divulgador e didáctico do xornalista de estirpe. Bibliografía viguesa á que cómpre engadir outra ducia de importantes artigos publicados en Glaucopis. Boletín del Instituto de Estudios Vigueses, institución na que ingresou como membro numerario en 2013 e na que foi membro moi activo até o seu pasamento. Como tampouco se poden esquecer os seus textos e conferencias como cronista oficial da cidade de Vigo, responsabilidade que asumiu en 2017, tras o seu nomeamento pola alcaldía.

Ademais dos seus logros profesionais como xornalista e do valioso catálogo bibliográfico como historiador, Ceferino deixou un legado que cremos aínda máis valioso, o de ser unha das figuras viguesas máis respectadas e admiradas do seu tempo, fose pola súa elegancia e empatía, pola xenerosidade para felicitar ou pola firmeza e mesura cando cumpría criticar ou reconducir. Razóns que fixeron de Ceferino de Blas un referente cívico e moral da cidade, que pasou a formar parte da historia de Vigo, respectado por todas as forzas políticas e entidades sociais e veciñais. Unha figura transversal que merece ser lembrada por medio da convocatoria anual por parte do concello de Vigo dun premio co seu nome a traballos sobre a historia de Vigo. Sen esquecer que Ceferino debe formar parte canto antes do panteón de vigueses ilustres do cemiterio de Pereiró, comprometido hai meses pola alcaldía.

Cando sopra o vento

/en , , , , , , , , , , , , , /por

Coincide a celebración deste 30 de xaneiro, Día escolar da non violencia e a paz, coa publicación de Cando sopra o vento (Retranca editora 2024) de Raymond Briggs, unha obra clásica da historia do cómic. Anosada ao galego por Alejandro Tobar, tras excelente e complexo traballo de tradución, e coidada con esmero polo editor Kiko Dasilva, esta novela gráfica aparecida en 1982, non perdeu ápice de interese e emoción. Tras o aspecto dunha peripecia de dous velliños que xa sufriran os bombardeos da segunda guerra mundial, asustados agora por un ataque nuclear soviético, está a historia lancinante de todas as persoas que alleas as que ditan as guerras padecen os seus horrores. Por desgraza, un argumento que anticipou as penalidades de accidentes nucleares que pouco despois se desencadearon en Chernobyl (1986) e máis tarde de Fukushima (2011). Cómic que, ademais, deu pé en 1986 ao filme homónimo de Jimmy Murakami, con excepcional BSO na que participaron Roger Waters e David Bowie, por certo, emitido pola TVG en 1990, o que hoxe semella incrible. Novela e filme utilizados como recurso didáctico nas celebracións de cada 30 de xaneiro, organizadas polo grupo de Educadores pola Paz de Nova Escola Galega, creado polo inesquecible Xesús R. Jares, seguindo a proposta do inspector de mallorquín Llorenç Vidal, creador desta xornada educativa en 1964, hai cincuenta anos coa intención de conmemorar nas escolas o aniversario do pasamento de Gandhi, asasinado o 30 de xaneiro de 1948. Celebración que hai catro décadas estaba moi mediatizada pola loita a prol do desarme antinuclear nun mundo bipolar, amedrentado pola posibilidade do emprego dos mísiles nucleares. Un mundo en guerra que hoxe persiste no xenocidio palestino e na guerra de Ucraína, mais tamén nas guerras ocultas en África e nos milleiros de persoas refuxiadas que se enfrontan en varios continentes aos valados do unilateralismo xenófobo. Tempo no que educar nos valores da cultura da paz continúa sendo imprescindible.

Publicado en Nós diario: 31/01/2024

Infamia

/en , , , , , , , , /por

Isaac Díaz Pardo, a quen lembramos este mes no seu duodécimo cabodano, colocábanos aos editores galegos fronte ao espello cando repetía nas nosas xuntanzas gremiais no IGI que «dedicara toda a súa vida a templar gaitas e limpar merdas». Sabiamos que esta confesión, de quen asumiu a austeridade como a súa forma de vida e foi mestre da cultura da acollida, constituía apenas un eufemismo para expresar o sufrimento e a decepción dos enredos que como creador de Sargadelos, de Ediciós do Castro, do Laboratorio de Formas ou do Museo de Arte Contemporánea Carlos Maside padeceu para defender os seus proxectos empresariais de modernización galeguista. O mesmo Isaac teimoso e afouto dende a mocidade, que practicou até o seu derradeiro salaio o exercicio da memoria, tanto a propia como a compartida da que foi custodio. Memoria republicana de Galicia gravada nos máis de cento sesenta títulos da colección Documentos pra a Historia Contemporánea de Galiza ou do proxecto da Biblioteca do Exilio, que promoveu coa editorial Renacimiento, como editor ponte coa Galicia emigrante de Luís Seoane, Lorenzo Varela ou Rafael Dieste, amizades que nunca perdeu. A mesma persoa que mantivo ao longo da vida enteira como referente moral ao seu pai, Camilo Díaz, escritor e escenógrafo da xeración de Castelao e Federico Ribas, asasinado polos sublevados en agosto de 1936, cando Isaac contaba apenas dezaseis anos, infamia que denunciou finalmente coa intención de que nunca se esquecese. Imaxino que con semellante xeito de instalarse no mundo, Díaz Pardo apenas sorriría con sarcasmo lendo a relación de participantes na nona edición dos Foros de Debate organizada en Ribadeo en xaneiro e febreiro pola Fundación Sargadelos e o Grupo Voar sobre «O Estado: súbditos e cidadáns». Os organizadores, cando este venres reciban ao conferenciante, Iván Espinosa de los Monteros, quen fora fundador de Vox e voceiro no Congreso, deberían explicarlle quen foi o creador do proxecto empresarial cerámica de Sargadelos.

Publicado en Nós diario: 17/01/2024

Narradoras

/en , , , , , , , , , , /por

Inicio o ano Villalta relendo «Lúa», un conto longo da escritora coruñesa incluído en Narradoras (Xerais 2000). Un texto de escrita orixinal e espírito animalista, construído, como fixera John Berger en King, dende a ollada baixa dunha cadela. Un relato que pechaba aquel libro colectivo de 25 mulleres, o primeiro da colección Abismos, co que pretendiamos contribuír a ampliar a oferta de narrativa de muller en galego, cando era moi escasa a súa presenza nos catálogos e nos premios. Houbo que agardar a 2001 para que, por fin, gañase o Xerais de novela unha muller, Marilar Aleixandre, ou a 2005 para que Teresa Moure fose a primeira que obtivese o Premio da Crítica de Narrativa. Unha anomalía da nosa edición, que non se correspondía co liderado das mulleres nos barómetros lectores, que como sinalaban Teresa Cuíñas e Iria Sobrino no limiar de Narradoras, urxía normalizar: «se as mulleres son as que len, parece lóxico que tamén narren». Por ventura, dende comezo de século, vivimos o empoderamento das nosas narradoras, reflectido tanto nos premios (no Xerais, once; no Blanco Amor, cinco, os tres últimos consecutivos; nos da Crítica, seis) como nas listas dos libros máis vendidos ou na presenza habitual nos clubs de lectura. Mais tamén foron (e, aínda, son) numerosas as violencias que no proceso de recepción das súas obras sofren as narradoras, por parte dunha crítica masculina impregnada de resesos prexuízos patriarcais. Agardo que este ano no que celebramos a proeza creadora de Luisa Villalta, poeta, dramaturga, ensaísta, e tamén, narradora, axude a poñer o foco na excelencia da obra das nosas escritoras, en toda a súa diversidade. Polo que a min respecta non podo máis que recomendar tres grandes libros literarios cos que pechei as lecturas do pasado ano: a novela Furia (Xerais 2023) de María Reimóndez, o libro de relatos e poemas Cinco corujas (Através 2023) de Susana Sanches Arins e o libro de poemas Ultraluz (Xerais 2023) de Ledicia Costas. Por un ano de boas lecturas!

Publicado en Nós diario: 10/01/2024

Astérix galego

/en , , , , , , , , , , , , , , , /por

Isabel Soto, Xavier Senín e Alejandro Tobar asinan unha tradución memorable d’ O lirio branco (Xerais 2023), a novidade de Astérix, á cuadraxésima da serie, aparecida o 26 de outubro de forma simultánea en vinte linguas, cunha tirada de 5 millóns de exemplares. Versión galega que superou o método tradicional, obrigado dende 1967 polos propietarios dos dereitos (Hachette Livre, a partir de 2008), consistente en traducir unha primeira versión e a partir dela facer outra francesa, o que obriga a andar cos pés no aire en cuestións como a calidade dos chistes ou a fidelidade dos xogos de palabras que decote agochan os nomes de personaxes e lugares. Procedemento aproveitado como oportunidade polo equipo da tradución galega (responsable tamén da castelá) para despregar a riqueza toda da nosa fala popular, con agarimo preferente ao emprego da súa fraseoloxía, e mesmo para realizar algún emotivo cameo, como o de Fuxan os Ventos con motivo do seu cincuenta aniversario. Décimo oitavo título do catálogo Astérix de Xerais, que desde hai unha década asumiu a edición tanto das novidades como o proxecto de recuperación da totalidade da serie. Un Astérix galego, lembremos, iniciado en 1976 polo selo Mas Ivars, grazas a mediación da coruñesa Libraría Arenas e as traducións de Eduardo Blanco Amor, que en dous anos asinou as sete primeiras entregas en galego; publicación que continuaría, entre 1992 e 1998, Galaxia en coedición con Grijalbo, abrindo despois a ausencia dunha década que provocou as iniciativas da Mesa Pola Normalización Lingüística e de Bieito Lobeira no Parlamento de Galicia, reclamando a súa publicación como exercicio dos dereitos lingüísticos do lectorado galego. A normalización actual da edición do Astérix galego, tanto pola calidade das súas versións como da participación nos seus lanzamentos mundiais, amosa a madurez do sector editorial galego e o incremento do peso do seu lectorado. Un éxito da nosa lingua e edición que debemos celebrar. Están tolos, estes galegos!

Publicado en Nós diario: 27/12/2023

«A vista de Vigo» de Lugrís

/en , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a lembrar a figura de Urbano Lugrís do que o 23 de decembro fanse cincuenta anos do seu pasamento en Vigo:

A peza máis fotografada da exposición «Vigo no tempo» é a «Vista de Vigo», un mural de case cinco metros de largo que Urbano Lugrís pintou nas paredes do Gran Hotel de Vigo, a obra máis destacada do arquitecto Michel Pacewicz, construída na Porta do Sol entre 1897 e 1902. Unha vista de Vigo que o pintor coruñés das mans grandes concibiu como se fose o decorado dun teatro, no que co pano recollido aparece o perfil da cidade e un horizonte moi amplo e cargado de cor. Un Vigo entre a realidade e a fantasía, entre a aventura mítica e unha evocación onírica, no que se identifica o anfiteatro urbano presidido pola fortaleza do Castro. Un Vigo aínda amurallado, e polo tanto anterior a 1860, no que destacan a torre da Colexiata, as baterías defensivas da Laxe e da Pedra, como o convento de San Francisco sobre o Berbés, diante da praia de Coia. Unha vista tomada dende o mar, onde emerxen xerfas ordenadas en horizontal (outro dos padróns vigueses máis antigos, presente nalgunha das estelas romanas do Areal) e as colas de dous monstros mariños (que poden ser considerados precedentes do actual sireno). Unha ría viguesa na que un mariñeiro bota as redes e un galeón desprega o velame enfilando a súa derrota cara as Cíes, onde as gaivotas se refuxian da treboada.

Unha peza artística extraordinaria, outra icona viguesa, cuxa orixe remóntase a 1947 cando o produtor cinematográfico Cesáreo González mercou o vello Hotel Moderno e renovou todas as súas instalacións, incluídos os salóns e a sala de festas Grímpola, con grandes murais de temática galega encargados a dous dos pintores galegos do momento, Urbano Lugrís e Manuel Colmeiro. O pintor coruñés de grandes mans de miniaturista, fundador da revista Atlántida, pintou cinco murais, esta «Vista de Vigo», «Romaría», «Mapa de Galicia», «San Telmo» e «Os misterios do mar». Mentres o pintor de Chapa, daquela residente en París, fixo catro, correspondendo a cada unha das estacións do ano. Pezas todas que conformaron 80,91 metros de pintura mural, o que causou admiración cando o edificio foi inaugurado en 1953 como Gran Hotel cunha festa memorable na que dende Madrid chegaron as actrices de moda. Secasí, cando pechou o hotel (1977) coa intención de que o arquitecto Bar Boo o transformase en edificio de apartamentos e oficinas (tal como hoxe o coñecemos e como inicialmente fora concibido), os nove murais correron serio risco de desaparición, como sucedería con outras obras da pintura pública lugrisiana.

Sendo alcalde Joaquín García Picher, o concello de Vigo acudiu ao rescate dos murais e contratou a Jerónimo Escalera do Instituto de Conservación e Restauración de Madrid que, utilizando a técnica do «arrinque strappo», en novembro de 1977 pasou a cadros, que quedaron almacenados no concello. Habería que agardar a que 1991, se iniciase un lento proceso de restauración, quedando finalmente «Vista de Vigo» e «Romaría» de Lugrís e «A primavera» de Colmeiro na colección de arte da Caixa de Aforros de Vigo (hoxe Afundación), e o resto na colección  do Concello, instalándose o «Mapa de Galicia» e «Os misterios do mar» de Lugrís nas escaleiras do Museo de Castrelos, e os tres de Colmeiro na planta baixa da casa do concello. Operación municipal de rescate que, tras a celebración en 2008 do centenario do nacemento do coruñés coa exposición «Lugrís. Viaxe ao mundo de Ulyses Fingal», continuou en 2017 cunha nova restauración dos murais lugrisianos de Castrelos.

A celebración o vindeiro 23 de decembro do cincuenta cabodano do pintor que morreu no Hospital Municipal de Vigo nos brazos do seu amigo o libreiro Antón Patiño Regueira é un acontecemento que merece a maior atención na axenda cultural viguesa. Un artista que en 1964 volvera definitivamente a Vigo, cidade oceánica atlántica que bautizou como Xouba City, onde se instalara de 1942 a 1948 coa súa dona e na que nacerá o seu fillo, en anos difíciles de resistencia e de explosión de creatividade, nos que formou parte das tertulias artísticas do Alameda e do Café tropical, e no que fixo a importante exposición no Casino, onde presentou a «Habitación do vello mariñeiro» (1946), a súa obra mestra, que decontado pasou a formar parte dos fondos do Museo de Castrelos. Vigo, que comparte coa Coruña o carácter de cidade lugrisiana, debe recuperar o itinerario pintor Lugrís, con estacións en Doutor Cadaval 1 (estudio e vivenda), libraría Librouro, taberna Elixio, bar Chabolas ou outras tascas populares como a Guinda da rúa Real ou o Quiosco das Almas Perdidas onde se refuxiaba cada noite a acubillar a súa soidade iluminando as mesas cos seus debuxos que serían borrados horas despois. Apenas unha homenaxe da cidade do mar na que collía o tranvía cara a Baiona para contemplar a violencia do océano enxergando as illas Cíes, que o seu amigo Pedro Díaz bautizou como illas de Lugrís.

#GrazasHemato

/en , , , , , , , , , , /por

Abracei por vez primeira a Hematocrítico interrompendo unha sinatura multitudinaria na feira do libro da Coruña. Acababamos de publicar a edición de Feliz Feroz. O lobiño riquiño (Xerais 2016), que fixera Anaír Rodríguez, dende entón a voz da súa obra en galego. Confeseille atrapallado que era un seguidor das súas novelas gráficas e do seu perfil en Twitter, que como director da editorial agradecía as súas facilidades para incluír o seu primeiro libro infantil na nosa colección Sopa de Libros. Moito lembrei estes días aqueles tres minutos alborais con Hemato, como o seu sorriso que contaxiaba afecto, cando choramos incrédulos o seu pasamento. Unha dor que nos estremece mitigada apenas pola lectura do seu bosque dos contos, oito libros xeniais, extraordinarios, outras tantas trabes de ouro da nosa literatura infantil. Un legado literario con vontade de clásico onde identificamos a voz de autoridade do lobiño riquiño, que coas modulacións e as pausas do humor e do agarimo esnaquiza os prexuízos rancios dos personaxes do conto clásico europeo sen modificar o relato identificado de xeración a xeración. Voz do lobiño que utilizaba en todos os proxectos creativos nos que participaba, fosen literarios ou audiovisuais, para a infancia ou para público maior. A voz do mestre que coñece os temas e rexistros da conversa da súa picariñada (como hai tres décadas fixeran os mestres Agustín e Docampo), matizada polos contidos máis diversos do relato de quen leu durante dúas décadas un conto diario ao seu alumnado cativeiro. Foi a de Hemato unha obra subversiva, revolucionaria, como as obras proxectadas pola súa alcaldesa vermella, como disrutivo foi o seu perfil branco e violeta de Twitter, compartindo azos, beleza e retranca a esgalla, os mellores antídotos para protexernos do xurro de odio e falsidades que luxan as redes. Grazas Miguel por legarnos a voz do lobiño. Na túa memoria compartirei con Montse e Ledicia outro arroz con lumbrigante con recendo de Laredo. #GrazasHemato

Publicado en Nós diario: 06/12/2023

Avenida de Beatriz

/en , , , , , , , , , , /por

Dedico o artigo da semana en Faro de Vigo a lembrar a polémica da denominación Avenida de Beatriz e a reedición do libro de Ramón González-Alegre Por entre el arpa y la saudade:

Na primavera de 1961 abriuse no barrio das Travesas unha polémica veciñal de interese poético sobre o nome que debería levar a nova avenida, entón non inaugurada, prevista xa no Plan Palacios e urbanizada a partir do Plan de Melloras de 1953, coñecida logo como Avenida das Camelias. Foi unha columna en Faro de Vigo de Fernando Alonso Amat, escritor e técnico fiscal, despois presidente do Club Náutico, quen sacou a luz un asunto que intrigaba aos veciños das Travesas desde que nas paredes dun dos poucos edificios da nova avenida apareceu un letreiro que rezaba: «Avenida de Beatriz». Decontado apareceron polas Travesas os comentarios sobre a orixe de semellante iniciativa, as especulacións sobre quen era aquela Beatriz, pintada que tiña todas as trazas de ser apenas a declaración dun namorado a súa amada, unha veciña de nome idéntico ao daqueloutra Beatriz de Dante Alighiere, filla de Folco Portinari, símbolo da vida, da paz e do amor.

Polémica popular e literaria na que terzou o poeta Ramón González-Alegre tamén noutro artigo ben xeitoso, publicado en Faro de Vigo o 4 de xullo de 1961, baixo o suxestivo título «El bello nombre de una gran avenida», no que se unía ao seu amigo Amat reclamando á corporación que fixera oficial tan fermoso nome literario, escollido na fala popular da veciñanza (por certo, tamén utilizado de forma habitual nas páxinas de Faro de Vigo até ben entrado 1965). O poeta berciano vigués argumentaba coa súa fina ironía e a súa voz lírica cultísima que os concelleiros vigueses sabían que «Beatriz é, no máis extraordinario poema universal, a nota sobresaínte da humana Virtude», razón polo que o valor poético de introducir o seu nome no rueiro vigués contribuiría a alzar a propia cidade, «tan tristemente desgobernada até agora en espírito», e a constituír «un símbolo para os mozos galegos de Vigo que un día deixaron pintada unha parede con este nome».

A polémica da Avenida de Beatriz alongouse varios anos, nos que seguindo as páxinas de Faro de Vigo comprobamos se popularizou o nome, como amosa unha clarificadora fotografía de Magar tomada en 1963 no que aparece pintado a brochadas sobre unha pedra, á altura das escaleiras de acceso á rúa Ourense. Mágoa que o daquela alcalde José Ramón Fontán, nomeado en xuño de 1963, no seu mandato de apenas quince meses, no que xestionou a traída da auga do Oitavén para Vigo, carecese porén da sensibilidade poética que precisaba a cidade de Martín Códax, cando foi preguntado por un reporteiro de Faro de Vigo (15-11-1963) sobre a súa posición no caso Beatriz. A resposta administrativa do alcalde malogrou a viabilidade do que el mesmo chamaba abrazar a hipótese romántica de Beatriz: «respectando todo o moito e  bo que se dixo e escribiu ao respecto, non se debe esquecer que existe un acordo municipal para non denominar ningunha rúa en canto o plan de ordenación urbana non estea aprobado». Para engadir Fontán con retranca que el propoñería o nome de «rúa do viandante descoñecido, que mellor soaría en galego como “rúa de Xan Ninguén”».

Lembrei a fermosa polémica da Avenida de Beatriz, que lle escoitara contar, entre outros, ao crítico Alberto González-Alegre Burgueño, a raíz da recente reedición do libro do seu pai, Ramón González-Alegre Bálgoma, Por entre el arpa y la saudade. Hombres y tierras de Galicia (Ediciones A.B. 1965; 2ª edición Alhenamedia 2023), unha estraña marabilla como libro de viaxes fragmentario, un retrato certeiro da Galicia dunha época, a de finais da década de 1950, escrito co alento do poeta e a ollada curiosa do vagabundo. Unha primeira edición a do sesenta e cinco nacida nas Travesas, onde vivía o autor, impresa nos talleres de Faro de Vigo, contando coa axuda e alento cultural do empresario Antonio Alfageme del Busto, impulsor de Ediciones A.B. de Vigo, un selo editorial ao coidado do propio González-Alegre, que contaba con longa experiencia como editor da revista Alba (1948-1956) e do seu maior logro Antología de la poesía gallega contemporánea (Colección Adonais, Rialp, 1959).

Xaora, particular interese ten para nós no libro de González-Alegre o capítulo «Vigo: bello mar y caudaloso puerto (Páginas para un diario)», título recollido de Jovellanos, textos escritos en xullo de 1957, un brillante retrato poético do impulso vigués, no ton das prosas publicadas en Faro de Vigo nas seccións «Los viajes gallegos», «Notas de apremio» ou textos ocasionais como o citado sobre a Avenida Beatriz. «Vigo é unha pura transformación. A Vigo fáltalle vellez, sóbralle vida fresca, como se tivese sempre un nacemento. Vigo nace sempre. Que ledicia saber que o traballo fortalece o pulso da cidade..» escribe para salientar que as raíces que comeza a sentir Vigo, a súa identidade, están no seu pulo de permanente mudanza e emprendemento industrial.

Xaquín Marín

/en , , , , , , , , , , /por

Coincidindo co seu 80 aniversario, Xaquín Marín recibiu a homenaxe nacional organizada polas asociación culturais galegas que merece un dos grandes cidadáns galegos do noso tempo. Xenio extraordinario e virtuoso do debuxo, da ilustración, da pintura e do humorismo gráfico, ademais de pioneiro e fomentador da banda deseñada galega, todo dende hai seis décadas e de forma ininterrompida, a súa obra gráfica monumental (xornalística, bibliográfica, cartelística, expositiva e pictórica) representa tanto o compromiso do artista coa creación dunha obra singular e coa innovación estética e de formatos e soportes como a súa condición de militante de Galicia e fomentador incansable da súa conciencia colectiva. Considerado por estudosos do humor, como Félix Caballero, como «o humorista galego máis relevante dende Castelao», de quen herdou a tenrura retranqueira da personalidade dos seus nenos, velaí os seus inesquecibles Gaspariño (Edicións do Rueiro 1978) e Lixandre, Marín desenvolveu a crónica gráfica das arelas e da crúa realidade dun país que coma el nunca se dobregou. Autor da primeira historieta galega, «O emigrante», publicada en marzo de 1971 no número 35 da revista Chan, como tamén do primeiro álbum de banda deseñada galega, que asinou con Reimundo Patiño como 2 viaxes (Brais Pinto 1975), ao que seguiu o seu primeiro libro en solitario, Ratas (Tres Catorce Diecisiete 1977), publicadas mentres o franquismo agonizaba, Xaquín contribuíu de forma decisiva a espallar a linguaxe do cómic e da narrativa debuxada e facelo de forma absolutamente orixinal en galego, a fala de todos os seus personaxes (Tonecho, Caitano, Don Augusto, Isolino, Sabeliña…), e cun trazo e un acento tamén netamente galego, «os seus debuxos de liña son románicos e saben a bola do patrón e das festas; mentres os outros son barrocos e saben a empanada», como salientou nun artigo recente o tamén humorista gráfico Siro López. Beizón ao noso admirado Xaquín Marín, mestre gráfico e artista irrepetible.

Publicado en Nós diario: 18/10/2023