Perfil lector

/en , , , , , , , , , , /por

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre os datos do Barómetro do CIs do mes de decembro sobre a lectura e as preferencias culturais.

lectura_13-01-2015A publicación do barómetro do Centro de Investigacións Sociolóxicas (CIS) do pasado mes de decembro achega, entre outros temas sobre os que foron consultadas 2.447 persoas de 49 provincias, datos valiosos para coñecer o perfil lector e as preferencias culturais da sociedade española actual, sometida ás dificultades dunha situación económica mala ou moi mala para o 82 % das persoas preguntadas e inmersa nas incertezas provocadas polo tránsito entre os modelos de comunicación cultural impresa e dixital.

O primeiro que chamou a miña atención foi o dato do 65 % da poboación lectora de libros, situado xa bastante preto do 70 % da media europea (Islandia acada o 85 %) e lixeiramente por riba do 63 % do último dos estudos sobre hábitos de lectura e compra de libros da poboación maior de 14 anos, publicado pola Federación de Gremios de Editores de España a comezos de 2013. A pesar de que un 35 % das persoas consultadas polo CIS confesen que non len nunca ou case nunca un libro, hai pola contra un 29,3 % de cidadáns que len todos os días, como hai un 69,1 % que len decote os xornais, e un 82 % que len textos longos en Internet (webs, blogs ou redes sociais), porcentaxes elevadas que demostran que o hábito lector comeza a chantar raíces na nosa sociedade.

A lectura como actividade cultural interesa a un 61,7 % dos cidadáns consultados, porcentaxe só superada pola música (73,4 %) e polo cine (67,8 %). Como tamén é moi salientable que para o 61,6 % das persoas lectoras a distración e o goce sexan as razóns principais polas que dedican tempo á lectura, sendo o 23, 4 % as que len por estar máis informadas ou mellorar a súa cultura e o 15 % as que o fan obrigadas, sexa por razóns de estudo ou de traballo. Cifras desmitificadoras que sitúan o perfil lector actual no terreo das actividades de lecer e que quizais expliquen as razóns polas que a novela, e os seus diversos subxéneros (histórica, negra, romántica…), é o xénero preferido para o 72,4 % das persoas que se declaran lectoras. O que parece coherente co feito de que a elección do libro de lectura corresponde nun 58,4 % a un criterio personal, aínda que un 27,1 % confesa seguir as recomendacións de familiares e amizades, sendo para o 64 % dos enquisados o tema do libro o seu criterio principal de escolla.

Retrato do perfil lector que se completa con outro dato non menos relevante: o 91 % das persoas lectoras escollen a súa casa como o seu espazo preferido de lectura, e xa noutro rango moi inferior no traballo e nos transportes públicos, o que redunda no carácter da lectura como actividade cotián vencellada ao ámbito familiar e ás actividades que se realizan no tempo de descanso. O que quizais explique que só o 28,6 % recoñeza ter visitado nalgunha ocasión a biblioteca pública no último ano, mesmo a pesar da relevancia que estas institucións culturais están tendo na dinamización da lectura nas comunidades locais.

Outro dato significativo deste barómetro do CIS é a estimación de 8,6 como o número de libros lidos en España por habitante e ano, unha cifra que queda moi lonxe da doutros estados europeos con maior febre lectora como Finlandia (47), Islandia (40), Noruega (18) ou Alemaña (15). Como tamén é sorprendente que só o 50 % das persoas consultadas mercase algún libro no último ano, sendo 5,96 a cifra media de libros mercados por habitante e ano. Como non deixa de semellar chamativo que o 41,8 % das enquisadas declare que utilizou un libro como agasallo nalgunha ocasión.

No entorno actual de tránsito entre os soportes do libro impreso e dixital, é salientable que o 80 % das persoas lectoras expresen a súa preferencia polo libro impreso, o 11,1 % polo electrónico, e o 8,7 % utilice ambos os dous formatos, sendo o 22,70 % os que recoñecen contar na súa casa cun e-reader e o 38,7 % cunha “tableta”. Xaora, a porcentaxe aumenta no caso da lectura dixital dos xornais até o 28,2 % e até o 33 % o das persoas que consideran que no futuro o electrónico será o principal soporte de lectura, aínda que un 42 % cren que convivirán os libros analóxicos e os dixitais. Datos que convén relacionar co feito de que o 77 % das persoas consultadas recoñece conectarse todos os días a Internet sexa polo seu ordenador ou teléfono móbil. Comportamentos que expresan a consolidación da hibridación da lectura, como denominamos á coexistencia de soportes impresos e electrónicos, aínda que o modelo dixital se continúe concibindo polos lectores máis como un futuro inevitable ca como unha realidade en transformación.

En definitiva, o barómetro do CIS presenta un perfil lector que vincula á lectura coas actividades culturais de lecer, como a música e o cine, sometidas todas á fraxilidade dun modelo que no caso do sector do libro aínda está moi lixeiramente hibridado. Mágoa que non contemos cun estudo galego no que se teña en conta a lectura na nosa lingua.

Onte 1203: Astromántica Cartoneira

/en , , , , , /por

astromanticaInteresoume moito a nova que lin onte en La Voz de Galicia sobre o proxecto editorial de Astromántica Cartoneira, promovido pola profesora Carmen Luna da Facultade de Filoloxía e Tradución da Universidade de Vigo. A edición de 75 exemplares d’ As grandes alamedas, onde se recollen as derradeiras palabras que o presidente Salvador Allende pronunciou na radio o 11 de setembro de 1973, é o primeiro título deste proxecto de edición no que se empregan como soporte materias impresos reciclados, personalizando cada un dos ejemplares. Iniciada na Arxentina en 2001 por Eloísa Cartonera coa intención de darlle unha utilización cultural ao cartón, a edición cartoneira é un movemento que pretende tamén o fomento da lectura por medio da edición de libros baratos, a recuperación do concepto de edición artesá completando todo o proceso, dende a creación textual até a encadernación, e o acceso ao libro en igualdade de toda a cidadanía. En definitiva, vincular reciclaxe, arte e lectura.Parabéns ás editoras de Astromántica Cartoneira.

Campo do Fragoso CLX

/en , , , /por

celta-plantaSAÍR DO ATOLEIRO

Tras 726 minutos, o Celta saíu do atoleiro onde quedara confundido tras o histórico gol de Larrivey no Camp Nou. Traballando a pano, cunha intensidade xenerosa, o equipo de Berizzo por fin saíu a flote, recuperando anotación na táboa clasificatoria e, o que é máis importante, afastando as meigas que comezaban a axexar entre o neboeiro dunha serie de resultados nefasta e inquedante, seis derrotas consecutivas e dous meses sen puntuar nin marcar.

Mais saír deste trance tan complicado non resultou doado. Durante o encontro co Valencia a afección celeste estivo sometida a unha auténtica vertixe emocional. Outra experiencia de celtismo en estado puro. No recibimento ao cadro de xogadores inxectou doses de orgullo. Na media hora inicial gozou do optimismo do dominio no xogo. Chimpou de ledicia cando o árbitro sinalou o punto de penalti e pouco despois enmudeceu cando errou Orellana. Cadora, calou cando Rodrigo marcou. Xaora, recuperou a euforia tras o descanso coa incorporación de Nolito e co gol estoupou tanta adrenalina contida. No treito final, entre o medo a perder o recuperado con tanto esforzo e a clara posibilidade de acadar o triunfo soñado, os corazóns dos seareiros e seareiras sempre tan prudentes non tiñan acougo.

Acertou Berizzo dispoñendo unha defensa de tres centrais, á que se incorporaba Radoja, un xogador esencial para proporcionar unha saída de balón máis fluída e ordenada. Con este novidoso esquema de cobertura e co traballo incansable de Augusto e Krohn-Dehli no centro e Mallo e Jonny nas bandas, o Celta dominou a un Valencia decepcionante que apenas gozou de dúas oportunidades para poñer a proba a Sergio. Na primeira, o porteiro de Arbo salvou in extremis, cunha gran estricada, unha perigosa cabezada de Paco Alcácer. Na segunda, a do gol valencianista, pola contra, estivo moi pouco afortunado, para chapar un esquerdazo de Rodrigo, o que fora canteirán da factoría Ureca, que antes debuxara unha fermosa diagonal aproveitando unha pelota de Fontás, noutro deses erros de saída de pelota que semellan evitables.

Mais con anterioridade, os célticos ben puideron marcar en dúas oportunidades nas que Alves, o gran porteiro brasileiro, gañoulle a partida a Orellana. A primeira, apenas transcorridos oito minutos, tras unha parede de Charles, que facilitou ao noso extremo superioridade para xutar dende a dereita. A segunda no lanzamento da pena máxima, moi ben forzada entre Mallo e Charles, que o chileno lanzou a media altura sobre a esquerda onde xa agardaba o parapenaltis fluminense. Transcorría o minuto 29 e, como xa sucedera cando Nolito errou outra diante do Almería, foi inevitable dende a bancada verlle o cú á carriza.

Porén, na segunda parte, o Celta tirou das súas reservas de orgullo e saíu decidido a abandonar o foxo. Desta volta foi o propio Orellana o que emendou o seu erro anterior e marcou cun gran remate no que dende preto da área pequena aproveitou un saque de recanto moi ben peiteado no primeiro pao por Radoja. Tras gol tan terapéutico, que pechaba feridas e malfados de invernía, o Celta mereceu polo menos outro tanto, que estivo no minuto final nas biqueiras de Charles tras outra das combinacións de banda a banda de Nolito e Orellana.

No derradeiro e moi emocionante treito do partido, a pesar do malladiños que estaban algúns xogadores, Berizzo renunciou a realizar un terceiro troco. Quedaremos sempre coa dúbida se a incorporación de Álex López ou de Santi Mina non tería achegado ese alento que faltou para conseguir unha vitoria máis que merecida. En todo caso, o empate abondou para recuperar o vieiro positivo e a ilusión na que o Celta se instalara durante os dous primeiros meses da competición.

Onte 1202: Chamamento de Prolingua aos partidos políticos

/en , , , /por

Esta fin de semana Prolingua enviou aos partidos políticos un chamamento para que detallen cales son as súas propostas «para un consenso nacional sobre o idioma e cales as medidas que urxe tomar.» Para Prolingua é a hora de recuperar o consenso na dobre dirección de fortalecer os dereitos das persoas galegofalentes e garantir o dereito das castelanfalantes a aprenderen e valoraren o idioma propio de Galicia», xa que só así se pode escoller en liberdade e só ese consenso responde ao que sente a maioría social. Como ben sinala o chamamento o futuro da lingua galega «está nas nosas mans, nas das persoas que falan galego habitualmente e nas dos que o fan en castelán, pero comparten un obxectivo común: non queren nin están dispostas a permitir que o idioma galego siga nun devalo que nos borraría do mundo como pobo diferenciado.» Cremos posible este acordo imprescindible.

Onte 1201: «Leviathan»

/en , , /por

Leviathan-Andrei_ZvyagintsevLeviathan, a película de Andréi Zviáguintsev, comeza e remata con senllos longos planos secuencia que percorren a beleza fría do mar de Barents, ao norte de Rusia, onde emerxen os cascos de embarcacións náufragas e o esquelete dunha grande balea. Ósos que representan a Leviatán, ese monstro da corrupción da Rusia de Putin, o tema central desta desacougante e desoladora película na que corren pola pantalla ríos de vodca e de bágoas. A corrupción dun sistema fracasado que corroe todos os ámbitos da vida social. A do poder político, representada por un alcalde pallaso e borrachuzas, amparado pola violencia. A da administración de xustiza e da policía, sometidas ao poder político. A do poder relixioso, encarnada no pope da igrexa ortodoxa e os seus patéticos discursos de falsa espiritualidade, capaz de someter ao poder político. Unha desfeita moral que corroe as relacións familiares e a cada un dos individuos enfrontados a súa incapacidade para enxergar un futuro.

Leviatán reinterpretado por Andréi Zviáguintsev pola figura do guindastre que nunha das escenas finais (de enorme tristeza) leva por diante a casa do protagonista, un pobre mecánico que ousou enfrontarse ao poderoso coa intención de manter o seu predio.

Gustei da estratexia narrativa de Zviáguintsev, capaz de combinar a lentitude introspectiva dalgunhas escenas dramáticas, coa vertixe doutras nas que aparece o humor e a sátira desapiadada, como naquela memorable do tiro ao blanco sobre os retratos das figuras da URSS. Como é maxistral a utilización da elipse narrativa, capaz de explicar ou retratar nuns segundos as situacións máis complexas dun guión moi ben resolto.

Leviathan propón ao espectador unha indagación non contemplativa sobre a degradación moral e as escasas posibilidades de comunicación e de solidariedade de seres humanos aos que se lles nega a liberdade e o seu futuro. Aquí hai poucas posibilidades para o optimismo. A coincidencia citada dos planos iniciais e finais aconsella mantérmonos á espreita. Esa besta mariña da corrupción continúa na beiramar.

Así foi Culturgal 2014

/en , , /por

Moito agradezo a Jesús Andrés Tejada esta peza audiovisual que preparou sobre Culturgal 2014. Debe quedar no noso arquivo,

Onte 1200: «Galicia canta»

/en , , , , , , /por

Galicia_canta

Comentei onte con Luís Ferreiro, director da Fundación Celso Emilio Ferreiro, o éxito da reedición de Galicia canta, considerado o primeiro long-play da música galega. Unha valiosa peza de coleccionista, recuperada no pasado mes de decembro pola Fundación CEF nunha edición non venal moi reducida.

Un disco na que o poeta de Celanova tivo moito que ver tanto na creación dalgunhas pezas como no seu proceso de edición e mesmo de distribución. Celso Emilio acuñou en Caracas en 1970 a idea de facer para a Galicia emigrante unha antoloxía dos intérpretes dalgúns dos integrantes da «canción galega moderna», a maior parte deles de Voces Ceibes, que comezaban a editar os seus singles e EPs en Edigsa e Xistral. Xustifícao nun textiño de presentación do disco, asinado como Arístides Silveira (un dos seus heterónimos), no que se diferencian os seis temas do lado A, no que se recuperaron as gravacións de Xavier (del Valle), Benedicto, (Xerardo) Moscoso, Guillermo (Rojo), Miro (Casabella) e Xoán Rubia, daqueloutra media ducia do lado B, gravada en Caracas por Xulio Formoso. O propio Celso Emilio tocou o pandeiro na «Pandeirada ao Che» de Xulio Formoso, ademais de ser autor de tres dos poemas do disco, «Romance incompleto» de Xavier e «Pola longa lonxanía» e «O dedo na chaga» de Formoso. Como tamén sabemos que Celso Emilio se ocupou de argallar a carátula do vinilo, recuperando ilustracións de Luís Seoane, e a súa distribución baixo o selo Pobovox (do que Galicia canta foi o seu único título). Contoume onte Luís Ferreiro que o disco fora distribuído entre as comunidades emigrantes de Caracas, Buenos Aires e Montevideo, e que algúns exemplares foran enviados a Galicia.

Sei que particular interese musical teñen hoxe os seis temas de Xulio Formoso, daquela universitario galego residente en Caracas, que musicou poemas do propio Ferreiro e dos poetas emigrantes irmáns Farruco e Ignacio Sesto Novás. Como sei que non se debe esquecer que dúas das súas cancións foron versionadas por intérpretes actuais, «Cholo peruán», incluído en 1978 por Pilocha no seu primeiro disco, e a xa citada «Pandeirada ao Che» por Luar na Lubre en 2005 no seu disco Saudade.

A recuperación deste long play alboral, realizada con grande fidelidade e respecto ao orixinal por Luís Ferreiro e o equipo de Ouvirmos de Xosé Aldea, constitúe un fito para a memoria da música galega das últimas cinco décadas, tanto pola singularidade desta antoloxía como polo feito da destacada participación do poeta Celso Emilio Ferreiro naqueles difíciles anos da emigración venezolana. Escribiu Arístides Silveira na presentación do disco que «esta é unha canción [referíndose á galega] que está á altura deste momento histórico, e a súa presenza deixará, sen dúbida, unha profunda pegada na cultura de Galicia.» Non se equivocou unha miga Celso Emilio, non. Galicia canta é unha pequena alfaia que conservaremos coma ouro en pano na nosa discoteca galega. Parabéns á Fundación CEF pola recuperación, especialmente a Luís Ferreiro e Xosé Aldea que a fixeron realidade.

Onte 1199: Barómetro lector

/en , , , , , , , , , , , , , /por

O barómetro do CIS do pasado mes de decembro publica uns datos de interese para coñecer o perfil do lector actual en España e as súas preferencias culturais. Entre os datos que fun anotando no caderno saliento os seguintes.

O 35 % das persoas consultadas non le nunca, o que deixa ao 65 % coa consideración de poboación lectora, xa bastante perto do 70 % da media europea. Entre as lectoras destaca que case un terzo confesa ler todos os días, sendo en todo caso sempre máis mulleres ca homes. Sendo para o 61 % a distracción e o lecer a razón principal pola que dedica tempo á lectura.

Outro dato que non pode pasar desapercibido é o  dos 8,6 libros lidos por habitante e ano como media en España, moi lonxe dos 47 de Finlandia. Con respecto aos hábitos lectores é destacable que o 91 % das persoas lectoras escollan a casa como o seu lugar preferido para ler e que case o 80 % prefiran o soporte impreso ao dixital, aínda que xa unha clara maioría a que recoñece a hibridación lectora e un 33 % aposte pola utilización no futuro do soporte dixital como principal.

A elección do libro de lectura corresponde nun 58,4 % a un criterio personal, aínda que un 27,1 % segue as recomendacións de familiares e amizades. O 64 % confesa elixir o libro polo tema e só o 50 % mercou algún exemplar no último ano, aínda que o 41,8 % o utilizou como agasallo nalgunha ocasión. Nun 72, 4 % a novela, e os seus diversos subxéneros, é o tipo de lectura preferida.  Neste barómetro lector non pode pasar desapercibido o feito de que un 77,9 % recoñezan que se conectan diariamente a Internet e que apenas o 28 % visitasen algunha biblioteca ao longo do ano.

Por último, o barómetro do CIS tamén achega información sobre as preferencias das persoas consultadas sobre as diversas artes e produtos das industrias culturais. As preferidas son a Música (73,4 % das persoas consultadas), o Cine (67,8 %), a Lectura (61,7 %) e o Teatro (39,6 %).

Datos polos que non é dificil identificar tendencias dos comportamentos lectores do noso tempo. Sería excelente contar cun estudo deste tipo en Galicia, no que se valorase a lectura en lingua galega.

Onte 1198: Nós somos Charlie

/en , , , , , , , , , , /por

 

crayonO masacre da revista Charlie Hebdo é un ataque brutal á liberdade de expresión, ao xornalismo e aos medios de comunicación como garantes dunha sociedade democrática e plural. Mais tamén é unha manifestación de intransixencia, intolerancia e horror contra os principios republicáns de igualdade, liberdade e fraternidade representados nunha publicación satírica que asumía con exemplar radicalidade o seu laicismo. Os responsables de Charlie Hebdo morreron por utilizar o humor e as súas ferramentas comunicativas para defender estes valores da República, por exercer con afouteza a súa liberdade de criterio e expresala con tolerancia, creatividade e sutileza. Ese foi o seu terrible delito. O atentado prodúcese no marco do ascenso da islamofobia en Europa, expresada polas manifestacións desta fin de semana de Pegida en Dresde ou polo debate nacional que en Francia supuxo o anuncio da publicación de Sumisión, a novela na que dende a ficción Houellebecq especula cunha Francia convertida ao réxime islámico. Contexto no que non parece difícil agoirar que a extrema dereita poida tirar os seus réditos electorais futuros. Xaora, convén salientar que, tras esta conmoción que a todos afecta, nin o islam é culpable do masacre nin debemos transixir coa censura ou autocensura como pretenden os asasinos en nome de non sei quen. Teñen moita razón os artistas gráficos de diversos países europeos mobilizados onte a tarde: «o lapis é unha arma á que teñen medo os fascistas, os totalitaristas e outros fundamentalistas». Ou como sinalaba o critico Pierre Assoulline no seu blog «Nós somos Charlie.»

Onte 1197. Lingua prioritaria e de referencia para Abanca

/en , , , , /por

O compromiso de Abanca de utilizar o galego como a lingua prioritaria e de referencia nas súas comunicacións cos clientes, reiterado en Twitter, constitúe un feito tranquilizador. A actuación corresponsable de numerosos clientes da entidade denunciando nas redes sociais o seu malestar por unha modificación dos criterios do banco adquirido por Juan Carlos Escotet sobre a lingua prioritaria dos seus soportes publicitarios e da documentación utilizada en Galicia abondou para que os seus responsables comprendesen que esta non é unha cuestión que poida quedar ao criterio das campañas de «marketing» ou «comunicación», senón para considerala como un dos principios da posición orixinal da entidade.

A utilización do galego como lingua de referencia é fulcral para o éxito do negocio de Abanca en Galicia, sobre todo para reforzar o seu posicionamento, probablemente aínda fráxil, no liderado do mercado da banca minorista, monopolizado no seu día polas desaparecidas caixas galegas. Xaora, Abanca aínda ten moito por facer neste seu compromiso coa utilización do galego na súa actividade comercial e corporativa, como no apoio decisivo que pode achegar ao seu fomento e patrocinio da creación cultural no noso idioma. O caso que comentamos amosa, ademais, que o futuro da lingua dependerá do compromiso que na súa defensa cada un dos seus falantes estea disposto a manter, iso que podemos chamar «vigor cívico da resposta galeguista».