Onte 351: Colchón familiar

O goberno de Rajoy descubriu a utilidade do «colchón familiar» como o argumento para xustificar como quitarlle a axuda dos 400 euros (durante seis meses) a probablemente milleiros de parados (unha cifra sen cuantificar), escollidos como outros reféns das súas políticas de austericidade. Indignación provoca estoutra baixada encuberta dos salarios  e das pensións (sen chamala polo seu nome) dos pais e avós destas persoas en dificultades, vendida co celofán demagóxico da «solidariedade» de familias con ingresos de 8.000 euros mensuais. Noxo produce ler as declaracións despois do Consello de Ministros de Fátima Báñez, propias dunha persoa con moita cara, carente de escrúpulos e corazón. Como ben sinala Jesús Maraña, este goberno establece máis condicións para cobrar estes 400 euros que as esixidas para esa vergonzosa amnistía fiscal que promoveu.

Onte 350: Na #prazadoslibros de Carballo

Presentamos As rapazas de Xan de Manuel Iglesias Turnes na #prazadoslibros , a Feira Literaria de Carballo, unha das mellores feiras do libro que se celebran durante o verán en Galicia, unha das miñas citas preferidas, tanto polo dinamismo comercial como pola boa acollida e diversidade das actividades de animación. A coidadosa organizacion municipal –en colaboración con oito das librarías máis dinámicas da localidade e da comarca e contando co mecenado de conservas Calvo– e a súa integración no comercio popular da cidade (coincide co mercado dos xoves e coa feira comarcal do cuarto domingo de mes) son dúas claves deste exitoso modelo. Durante catro días en Carballo os libros están na praza a carón das froitas e das flores, das roupas e zapatos, das ferramentas agrarias e dos produtos de artesanía… Mesmo durante a mañá do domingo nesta #prazadoslibros continuarán co costume de «Un libro, un pan», de xeito que todas as persoas que merquen un libro serán agasalladas cunha peza de pan de Carballo. Onte comprobamos en Carballo que con vontade política, rigor organizativo e boas doses de imaxinación e creatividade, mesmo a pesar das politicas de austericidade, aínda hai posibilidades para a mellora das feiras do libro, un modelo de promoción que en Galicia coa honrosa excepción das organizadas na cidade da Coruña, semella condenado a desaparecer. Outras feiras do libro son posibles. Parabéns, outro ano máis, ao concello de Carballo por esta #prazadoslibros e polo seu compromiso coa promoción da lingua, o libro e a lectura en galego.

Onte 349:«Onde o mundo se chama Celso Emilio Ferreiro»

Case coincidindo co cincuenta aniversario da publicación de Longa noite de pedra, chegaron os exemplares de control de calidade da agardadísima biografía de Celso Emilio Ferreiro preparada por Ramón Nicolás. Probablemente esta biografía monumental, froito dun traballo de investigación moi concienciudo e demorado, constitúa un dos maiores acontecementos do exitoso Ano Celso Emilio. Do excelente traballo do meu admirado Moncho Nicolás, do que sei se falará devagariño nas vindeiras semanas quixera adiantar e salientar neste adral apenas tres cuestións. Primeira: a amplitude do relato e a diversidade dos milleiros de fontes documentais e orais consultadas debuxan un perfil moi completo do autor de Onde o mundo se chama Celanova. Esta será, sen dúbida, durante moito tempo a biografía de referencia sobre Celso Emilio. Segunda: a integración de parte do epistolario de Ferreiro, até agora completamente inédito, achega numerosas novidades biográficas escritas en primeira persoa, ao tempo que clarifica episodios até agora polémicos. Terceira: o magnífico pulo narrativo de Ramón Nicolás, mesmo a súa vontade de estilo inequívoca, tanto nos capítulos de investigación como naqueloutros «ficcionados», fan engaiolante e amenísima a lectura dun libro que supera as seiscentas páxinas. Esta biografía literaria de Nicolás, como a de Barreiro sobre Murguía ou a de Rodríguez sobre Rosalía, amosan o pulo, tamén en galego, dun dos xéneros narrativos preferidos hoxe entre o lectorado literario. Recomendo todas as tres moi vivamente.

Onte 348: Homenaxe a Germán Sánchez Ruipérez en Sanxenxo

Antes de acudir ao velorio de don Avelino, participei na homenaxe que o concello de Sanxenxo organizou en memoria de Germán Sánchez Ruipérez. O editor e mecenas da lectura, fundador de Anaya, merecía un recoñecemento en Galicia que, magoadamente, en vida nunca se lle tributou. Vencellado co país noso, desque en 1953 casara con Ofelia Grande Rodríguez, ourensá do concello de Esgos, Germán participou en 1979 na fundación de Xerais, xunto a Xulián Maure Rivas e a Camiño Noia Campos, apostando, durante os case vinte anos no que foi o seu presidente, polo desenvolvemento dun proxecto de profesionais da edición en galego. A incorporación de Xerais na fundación do Grupo Anaya en 1988 e a presenza de Germán no periplo por Galicia enteira das cerimonias de entrega dos Premios Xerais, nas que sempre pronunciaba un discurso en lingua galega, constituía o referendo anual deste compromiso cun proxecto editorial clave para entender a cultura galega durante as últimas tres décadas. Como sinalou na súa emocionante intervención Ofelia Grande de Andrés, a súa sobriña e sucesora no oficio de editora, «Germán foi un galego “consorte”», un sanxenxino que dende 1970 navegou polos mares da súa benquerida Arousa e con discreción e xenerosidade contribuíu ao proceso de modernización do sector editorial en Galicia. Onte en Sanxenxo, diante dalgunhas das súas máis vellas amizades, recoñececeuse esta valiosa achega.

Texto da miña intervención.

Galería de fotos de El Correo Gallego.

[Avelino Pousa Antelo, agosto de 2010]

A voz de Castelao era simpatiquísima, tiña unha maneira de falar que transcendía humanismo, simpatía, transcendía cariño cara todo o que significase Galicia, a terra galega e a nosa cultura.

Onte 347: Mestre don Avelino

A figura de Avelino Pousa Antelo convoca simpatía unánime en sectores sociais ben diferentes da sociedade galega porque simboliza o galeguismo pacífico até o lirismo, ao que convocaba Castelao na súa Alba de Gloria.  O pasamento do mestre don Avelino, un carballo case centenario sempre ao servizo da causa de Galicia, supón que politicamente se apagou o derradeiro facho da xeración do Partido Galeguista, as Irmandades da Fala e a Xeración Nós; fendeuse de vez o elo que unía ao nacionalismo contemporáneo co proceso de construción nacional iniciado naquel tempo republicán de soños e entusiasmo. Don Avelino non fixo outra cousa ao longo de case oito décadas que contribuír a alicerzar o soño dunha Galicia dona de seu, orgullosa da súa lingua e da súa cultura (que defendeu até o seu derradeiro salaio), confiada nas súas propias posibilidades e na determinación dos seus cidadáns. Traballou por este soño coas únicas armas posibles para un patriota galego coma el, a confianza cega nas posibilidades da educación pública e da acción política por medio da palabra. Mestre adiantado da renovación pedagóxica da escola rural (socio de honra de Nova Escola Galega), promotor da Escola Granxa de Barreiros, impulsor do cooperativismo agrario, cando se xubilou dedicou as tres derradeiras décadas da súa vida a defender a dignidade da nación de forma insubornable percorrendo os seus camiños e vieiros até onde a súa presenza venerable era requirida e participando como home de acordos en institucións claves do galeguismo nacionalista como as Fundacións Castelao, Bóveda ou a do Pedrón de Ouro. Don Avelino foi un modelo ético dunha peza, espello de honestidade, rectitude, fraternidade, solidariedade, amizade, valores polos que a súa persoa concita o maior agarimo e respecto. Adeus para sempre adeus, don Avelino! Sempre bo e xeneroso, irmán!

Esta anotación foi publicada en Faro de Vigo.

Onte 346: Nas Fragas do Eume

Foi unha xornada marabillosa a que gozamos nas Fragas do Eume. Ao mediodía visitamos a primeira edición do ETNOeume, unha feira de cultura tradicional xenuína, de auténtica estirpe, cunha importante presenza dos xogos populares e das actividades económicas artesanais. Unha organización comunitaria, baseada na participación veciñal, que constitúe unha alternativa ao modelo neofolclórico das chamadas «feiras medievais» que abrollan no país como cogomelos franquiciados de chourizos á grella e licor café. Esta feira forma parte do proxecto do Museo Etnográfico da Capela, promovido dende hai décadas polo incansable Secundino García Mera, sendo un dos modelos museísticos máis potentes de posta en valor da memoria da cultura tradicional agraria que coñecemos no país. A súa organización e contidos lembráronme os museos folk ingleses, que tanto sempre me gustaron. Merece unha visita moi demorada. Á tarde fixemos unha abraiante camiñada polas Fragas, seguindo o Eume dende os Altos de Fortandión até o Mosteiro de Caveiro, regresando monte arriba pola congostra de Ventureira. É innegable que o incendio da pasada semana santa deixou unha pegada desoladora nalgunhas zonas das fragas, sobre todo nas máis elevadas, onde é probable que afectase de forma irreversible a algún dos endemismos; mais tamén o é que a densidade do dosel arbóreo protexou os espazos de ribeira onde sentimos todas as fragrancias. Mágoa que non exista aínda un proxecto de protección integral dunha das alfaias dos noso patrimonio natural, como tampouco unha vontade de integración do parque natural nas actividades económicas e no desenvolvemento da comarca. Non esqueceremos este día nas fragas nin acollida tan agarimeira de Xabier, María Xesús e Daniel.

Parques infantís

No artigo da semana en Faro de Vigo reflexiono sobre a necesidade de incluír o arranxo dos espazos de xogos para a rapazada dentro das políticas de humanización urbana.

Unha das cuestións nas que máis adoito reparar cando visito por vez primeira unha cidade é como están organizados os espazos de xogo para a rapazada. Probablemente na cantidade e na calidade destas instalacións –sexan os “parques infantís, as “zonas verdes” ou espazos deportivos informais– atopemos algúns dos indicadores máis fiables da calidade de vida da cidade e do benestar da súa cidadanía. Por ventura, os espazos deste tipo cos que contamos en Vigo melloraron nos últimos vinte e cinco anos unha barbaridade, imitando ou importando as características e calidades daqueloutros que antes nos asombraban nas cidades do Reino Unido ou nos países escandinavos modélicos nesta cuestión.

A existencia destes espazos urbanos é un dereito da infancia recoñecido na “Convención dos Dereitos do Neno” asinada na ONU en 1989 que estipula que “Todo neno [toda nena] ten dereito ao xogo no fogar, na escola e no ambiente comunitario para que poida despregar as súas actividades lúdicas liberadoras”. Un xeito de expresar a importancia decisiva do xogo como celme definidor da vida infantil en todas as culturas e comunidades. Os nenos e as nenas xogan porque xogando se fan a si mesmos. Xogar é moi importante para eles xa que, ademais de lles proporcionar pracer, é o seu primeiro laboratorio, xa que contribúe a que poidan descubrise a si mesmos, a probarse, a explorar límites, a socializarse e, o que aínda é máis definitivo, a poder comprender a vida.

O arranxo de espazos urbanos especializados para o xogo da infancia –“os parques infantís”– debe formar parte principal das políticas de humanización orientadas para potenciar a convivencia interxeracional e o desenvolvemento urbano sostible. Non está de máis insistir na idea de que humanizar as nosas rúas non pode consistir só en ampliar e empedrar as beirarrúas, renovar as acometidas e sumidoiros, plantar algunhas árbores e xardiñeiras con flores ou instalar novo e máis moderno mobiliario urbano. A pesar da súa necesidade e do pulo que proporcionan á actividade económica en plena recesión estas actuacións por si soas non abondan. Humanizar a cidade tamén é propoñer á cidadanía un novo modelo de mobilidade, que reduza de forma eficaz a utilización do vehículo privado e incite a camiñar polo rueiro. Humanizar é crear máis espazos de convivencia para as persoas adultas, facilitando a instalación de terrazas, colocando bancos ou creando, cando sexa posible, novas prazas ou sendas verdes peonís…

Como humanizar a cidade supón deseñar uns parques infantís que faciliten o desenvolvemento da actividade lúdica, da socialización e da conquista da autonomía dos picariños, un segmento da poboación moitas veces invisible para a clase política. Corresponde aos concellos a responsabilidade de crear espazos de xogo e lecer que, ademais de dispoñer de aparellos para que rapaces e rapazas de diferentes idades poidan arrandearse, saltar, escorregar ou gabear con completa seguridade, conten con elementos naturais (as árbores como a vexetación vizosa son imprescindibles) e cunha topografía irregular (non necesariamente plana) e de diversas texturas que favoreza as actividades lúdicas que desenvolvan a motricidade fina e a discriminación perceptiva dos seus usuarios. Hoxe, máis ca noutrora, cando se sacraliza o sedentarismo do xogo solitario de horas e horas diante das pantallas, as nosas crianzas precisan de saír da casa e vivir no “parque” con outras iguais a experiencia insólita do contacto directo coa terra e auga, enzoufándose con estes elementos ou xogando ao guá, como nós faciamos hai cinco ou seis décadas. En definitiva, a cidade ten a responsabilidade de contar con espazos ao aire libre seguros concibidos para facilitar a diversa tipoloxía de xogos en autonomía de nenos e nenas de diferentes idades, desque comezan a camiñar até que debutan nas actividades predeportivas.

Tras un período de moita preocupación municipal por esta cuestión, na que o concello de Vigo, moi implicado no programa de cidades educadoras, arranxou e modernizou máis dun centenar destes “parques infantís”, tanto do centro como do periurbano, precísase de maior atención no mantemento, seguridade e limpeza dos xa existentes (algúns, magoadamente, en condicións deplorables por mor do vandalismo e da invasión das súas instalacións por parte de cans) como de pulo para a ampliación ou creación doutros novos. Espazos para a infancia que poden ser complementados cos denominados “parques biosaudables”, un tipo de mobiliario urbano que semella facilita o exercicio físico de persoas maiores, e do que existen máis de trinta áreas en Vigo. Atender a esta demanda de picariños e maiores, de netos e avós, é unha aposta pola humanización real da nosa cidade. Paga a pena.

Campo do Fragoso CXXVI

SABOR AGRIDOCE

No regreso a Primeira gustoume o Celta, a pesar dese resultado tan ruín e decepcionante que supón encaixar un gol cando faltaban apenas seis minutos para o tempo de desconto. Con todo, o marcador foi xusto xa que este Málaga de Champions de Pellegrini procurou con maior convicción a vitoria que o Celta de Herrera que, debemos recoñecer, no treito final deu un paso atrás e non arriscou abondo conformándose co empate. Tras esta primeira derrota, a bancada celeste quedou con sabor agridoce nos beizos, o Celta ten valiosas potencialidades e algunhas eivas e fraquezas moi preocupantes. Non hai dúbida que posúe a solidez estrutural e a capacidade técnica propia dun equipo grande e competitivo, ao que non vai ser tan doado dobregar. Como tamén os celestes evidenciaron sobre a lameira unhas enormes carencias no remate, nun serán moi desgraciado para os seus dianteiros, sobre todo para Quique De Lucas, onde a pelota non quixo entrar na portaría que defendeu de marabilla e cun chisco de potra Willy Caballero.

O entusiasmo incansable dunha bancada feliz por este anceiado regreso sostivo ao Celta durante un partido moi igualado e intenso, onde os malagueños tiveron máis o control da pelota e os celestes utilizaron para nivelalo a velocidade do seu contragolpe. Comezaron os dez primeiros minutos cun excelente xogo de toque do Celta, case de claqué, conducido por Borja Oubiña e impulsado polos cambios de orientación de Álex López (un xogador que cremos estoupará esta tempada como unha auténtica figura) que procuraban a capacidade eléctrica de caneo e a mobilidade de Iago Aspas. Así naceron dúas oportunidades de certa entidade que prometían un Celta atrevido. Porén, a pesar de non perder o seu debuxo táctico, os nosos foron cedendo a pelota a un rival que xa puido marcar no minuto 12 cando Joaquín lanzou rasa e ben colocada unha falta que Javi Varas parou en dous tempos. O primeiro aviso de que os visitantes só se conformarían cos tres puntos. Foi tamén Joaquín quen sete minutos despois aproveitou unha paxarada de Bustos (a quen vimos un pouco xusto para a categoría) para fabricar un gol feito, estragado polo seu compañeiro Isco. Tras eses momentos de serios apuros para os nosos, o partido entrou na súa fase máis fermosa e emocionante. O Celta apostou por ampliar o terreo a base de pases longos. Foi primeiro Roberto Lago quen achegou un centro en parábola ao que non chegou por centímetros Quique De Lucas. Despois foi un saque de recanto moi ben ensaiado entre Aspas e Hugo Mallo o que provocou un remate de Túñez que debeu entrar. Con todo, a chave do partido para o Celta estivo no minuto 38, nese tremendo cacheiron de Álex que parou de forma milagreira Willy, tras un xogada de fantasía dun Aspas que pelexou con afouteza contra as dúas vigas andaluzas que lle asignaron. Remataba así un excelente primeiro tempo.

De Lucas debeu marcar no primeiro minuto do segundo, cando o defensa lle aguantou outra galopada sen facerlle penalti. Pouco tempo despois, tras unha combinación, dirixida outra vez pola luva de Álex, o extremo catalán puido marcar, mais o porteiro debeu tocar a pelota coas unllas para desviar a pelota ao poste. Coma sucedera na primeira parte, o Málaga comezou a opacar con paciencia o fulgor celeste e comezou a ter as súas oportunidades. Pellegrini utilizou axiña os seus tres trocos que mudaron o panorama. No minuto trinta os visitantes enviaron un cacheirón ao longueiro e no trinta e nove, cando Herrera se aturullaba na banda para facer os seus trocos, o camerunés Fabrice Olinga, un rapaciño de apenas 16 anos que acaba de entrar no campo, cunha bicicleta atopou por vez primeira as costas á nosa parella de centrais, Cabral e Túñez, que até entón construíran un muro infranqueable. Aínda así, o Celta puido empatar o encontro nos minutos de desconto, cando Cabral rematou ao longueiro no derradeiro minuto. En definitiva, mal resultado e mellor xogo, un balance entre o lusco e fusco, como pode ser a tempada deste Celta de primeira.

Onte 345: #EstamosdeVolta

Foi unha marabilla participar do entusiasmo co que a bancada celeste asumiu o regreso a Primeira. A pesar do resultado tan ruín e da decepción de enviar ao longueiro un balón no derradeiro minuto, o xogo do Celta foi moi esperanzador. #EstamosdeVolta e comezamos as rotinas da liga e do novo curso escolar. Tempus fugit.